MUTEZILI ÂLIM MÜSLIM B. HALID EZ-ZENCÎ -İMAM ŞAFII’NIN İLK HOCASI
Müslim bin Halid ez-Zencî, hadis tasnif tarihinin çok kritik zamanında yaşamış olan ve Mekke müftülüğü konumu itibari ile çok önemli bir muhaddistir. Ders aldığı hocalar göz önünde bulundurulduğunda dönemin en önemli şahsiyetlerinden büyük bir birikim aldığı görülmektedir. Öyle anlaşılmaktadır ki Müslim b. Halid, Mekke’de vuku bulan Abdullah b. Zubeyr olayında Emevilerin yaptıklarından hoşnut olmayan âlimler topluluğunun da içinde yer almaktadır. Bunların yanında İmam Şafiî’nin ilk hocası olması itibarı ile çok tarihi bir rolü ifa etmiştir. Şüphesiz İmam Şafii’nin soy itibari ile Kureyşi ve özellikle de Muttalibi olması onun daha çok ilgisini çekmiştir. Bundan dolayı İmam Şafii’ye özel bir ilgi gösterdiği görülmektedir. İmam Şafiî’nin, ondan yüzden fazla hadis rivayet etmesi, onun İmam Şafiî’nin gözündeki konumunu göstermektedir. Buna rağmen, Mutezilî görüşleri olduğu konusundaki rivayetler ve başta İmam Buhari olmak üzere sonra gelen birçok hadis âlimi tarafından cerh edilmesi dikkate şayandır. Bütün bunlar, İmam Şafiî’nin ilk dönemindeki eğilimleri ve görüşleri ile alakalı bir pencere sunabilir.
MUTAZILITA SCHOLARMUSLIM BIN HALID EZ-ZENCI-THEFIRST SCHOLAR OF IMAM SHAFII
Muslim bin Halid ez-Zencî has lived in a critical period of hadith classification history and assumed the position of Mufti of Macca. Considering his teachers, he has benefited from the most prominent people of his time. He was also amongst a group of scholars who disliked what Umayyads have done in the incident of Abd Allah ibn al-Zubayr. Besides that, being the first teacher of Imam Shafii grants him an important historical role. The fact that Imam Shafii was Quraishi and especially Muttalibi has got his interest in Imam Shafii. This made him develop a special bond with him. Imam Shafii narrated more than 100 hadith which shows that he was held in high esteem by Shafii. Despite this, the narrations about his Mutazilita views and the fact prominent Hadith scholars such as Imam Buhari have wounded his reputation (Jarh) are remarkable. All this can provide us a window into Imam Shafii’s early views and tendencies.
___
- Âburî, Muhammed b. el-Huseyn b. İbrahim b. Asım es-Sicistânî. Menâkıbu’l-İmâmu’ş-Şâfiî. thk. Dr. Cemal Azven. Dâru’l-Eseriyye, 2009.
- Araz, Yunus. İmam Şâfiî’nin Seyahatleri ve Fıkıh Anlayışındaki Değişim. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlahiyat Anabilim Dalı İslam Hukuku Bilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2010.
- Bâcî, Ebu’l-Velid Süleyman b. Halef. et-Ta’dîl ve’t-Tecrîh li-men Harracelehu el-Buhâri fi’l-Câmi’s-Sahîh. Riyâd: Dâru’l-Livâ, ts.
- Belhî, Ebu’l-Kasım. Fadlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtu’l-Mu’tezile. thk. Fuâd Seyyid. Dâru’n-Tunusiyye, 2. Basım, 1986.
- Belhî, Ebu’l-Kasım Abdullah b. Ahmed b. Mahmud. Kabûlu’l-Ahbâr ve Ma’rifetü’r-Rical. thk. Hüseyin Hansu. İstanbul: Kuramer, 2018.
- Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. Ma’rifetü’s-Sünen ve’l-Âsâr. thk. Abdulmu’tî Emîn el-Kal’acî. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 1991.
- Beyhakî Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn b. Ali. Menâkibu’ş-Şâfiî. thk. Seyyid Ahmed Sakar. Kahire: Mektebetu Dâru’t-Turâs, 1970.
- Buhâri Muhammed b. İsmail. et-Târihu’l-Kebîr. Haydarabâd: Dâiratu’l-Me’ârifi’l-Osmaniyye.
- Cevzî, Cemaluddîn Ebu’l-Ferec Abdurrrahman b. Ali b. Muhammed. el-Muntazam fî Tarihi’l-Umem ve’l-Mulûk. thk. Muhammed Abdulkadir Atâ – Mustafa Abdulkadir Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1992.
- Firyâbi, Ebû Bekir Cafer b. Muhammed b. Hasan. Kitâbu’l-kader. thk. Abdullah b. Hamd el-Mansur. Riyâd: Advâ’ul-Beyân, 1997.
- Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdillah el-İsfahânî. Hilyetu’l-Evliyâ ve Tabakâtu’l-Asfiyâ. Beyrut: Dâru’l-Kutibi’l-Arabî.
- eş-Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdris b. el-Abbâs b. Osman. el-Umm. Beyrut: Daru’l-Ma’rife, 1990.
- Ezrakî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Abdillah b. Ahmed. Ahbâru Mekke ve mâ Câe fihâ mine’l-Âsâr. Beyrut: Dâru’l-Endulus.
- Hansu, Hüseyin. Mutezile ve Hadis. İstanbul: Kitâbiyât, 2004.
- Hatib el-Bağdâdî, Ebû Bekir Muhammed b. Ali b. Sâbit. Mes’eletü İhticâc bi’ş-Şâfiî. thk. Halil İbrahim Molâ Hatır. el-Mektebetü’l-Eseriyye.
- Hatib el-Bağdâdî, Ebû Bekir Muhammed b. Ali b. Sâbit b. Ahmed. Târihu Bağdât. thk. Dr. Beşâr Avâd. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 2002.
- Hatîb el-Bağdâdi Ebû Bekir Muhammed b. Ali b. Sâbit. Telhîsu’l-Müteşebih. Dimeşk: Talâsli’d-Dirâse, 1985.
- İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. Muhammed b. Hibbetillâh. Târihu Dimeşk. thk. Amr b. ğarame el-Umerî. Dâru’l-Fikir, 1998.
- İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. el-Hasan b. Hibbetillâh. Tebyînu Kizbi’l-Mufterî fîmâ Nusibe ila’l-İmâm Ebi’l-Hasani’l-Eş’ârî. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404.
- İbn Ebî Hatim er-Râzî, Ebu Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed b. İdrîs. el-Cerh ve’t-Ta’dîl. Beyrut: Dâru İhyâi Türâsi’l-Arabî, 1952.
- İbn el-Mukrî, Ebû Bekir Muhammed b. İbrahim b. Ali b. Âsım b. Zâdân el-İsfahânî. el-Mu’cem li-İbn’l-Mukrî. thk. Ebû Abdirrahmân Âdil b. Sa’d. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 1998.
- İbn Hacer el-Askalânî, Ebu’l-Fadl Ahmed b. Ali b. Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’t-Tehzîb. Hindistan: Matbatü Dâireti’l-Meâ’rif’in-Nizamiyye, 1326.
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân el-Bustî. es-Sikât. Haydarabâd: Dâiretu Ma’ârifi’l-Usmâniyye, 1973.
- İbnu’l-İmâd, Abdulhay b. Ahmed b. Muhammed. Şezerâtü’z-Zeheb fî Ahbâri men Zeheb. thk. Mahmud el-Arnavut. Beyrut, 1986.
- İbn Kesîr, ed-Dimeşkî. Tabakâtu’l-Fukaha’i-Şâfiîye. thk. Enver el-Bâz. Kahire: Dâru’l-Vefâ, 2004.
- İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Kuteybe. el-Me’ârif. Kahire, 2. Basım, 1992.
- İbn Sa’d, Ebû Abdillah b. Muhammed. et-Tabakâtu’l-Kübrâ. Beyrut: Dâru’l-Kütbi’l-İlmiyye, 1990.
- İbn Vezîr, Ebu Abdillah İzzuddîn Muhammed b. İbrahim b. Ali. el-’Avâsım ve’l-Kavâsım fi’z-Zebbi an Sünneti Ebî Kâsım. Beyrut: Müessestü’r-Risâle, 1994.
- İbn Zemnin el- Maliki, Ebu Abdillah b. Muhammed b. Abdillah b. İsa el-İlbiri. Usulu’s-Sunne ve maahu Riyadu’l-Cenne bi Tahrici Usuli’s-Sunne. Medine: Mektebetu Ğuraba, 1415.
- Kâdı Abdulcebbâr, Fadlu’l-İ’tizâl ve Tabakâtu’l-Mu’tezile. thk. Fuâd Seyyid, Dâru’n-Tunusiyye, 2. Basım, 1986.
- Mizzî, Yusuf b Abdirrahman Ebu’l-Haccâc. Tehzîbu’l-Kemâl fî esmâi’r-Ricâl. Beyrut: Müessesetu’r-Risâle, 1980.
- Moğultây b. Kılıç Ebû Abdillâh Alâuddîn. İkmaluTehzîbi’l-Kemal fî esmâi’r-Ricâl. el-Faruk el-Hadise, 2001.
- Moğultay b. Kılıç b. Abdillâh el-Bekcerî. İkmâlu Tehzîbi’l-Kemal fî Esmâ’ir-Ricâl. thk. Ebû Abdirrahmân Adil b. Muhammed – Ebû Muhammed b. Usâme. el-Fâruku’l-Hadise li-Tibâ’ati ve’n-Neşr, 2001.
- Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî. ed-Du’afâ ve’l-Metrûkîn. thk. Muhammed İbrahim Zâyed. Halep: Dâru’l-Va’y, 1936.
- Nevevî Ebû Zekeriya Muhyuddîn Yahya b. Şeref. Tehzîbu’l-Esmâ ve’l-Lugât. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
- Râzi, Fahruddin. Menâkibu’l-İmâm eş-Şâfiî. thk. Dr Muhammed el-Hicâzi es-sakâ. Kahire: Mektebetü’l-Külliyâtu’l-Ezheriyye, 1986.
- Sa’id b. Mansur b. Şu’be Ebû Osman el-Horasânî. Sunenu Sa’d b. Mansur. Hind: ed-Dâru’s-Selefiyye, 1982.
- Şirâzî Ebû İshâk b. İbrahim b. Ali, Tabakâtu’l-Fukahâ, thk. İhsan Abbas. Beyrut: Dâru’r-Râid’il-Arabî.
- Ünal, Saliha. Hemmâm b. Münebbih ve Vehb b. Münebbih’in Hadis İlmindeki Yeri. Konya: Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı Hadis Bilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, 2008.
- Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. Tezkiretü’l-Huffâz. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
- Ğinam, Kasım Muhammed. “Rivâyetü’l-’Alâ b. Abdirrahmân fî Sahîhi Müslim” Mecelletü’l-Câmiatu’l-İslamiyye, Sayı 13, 2015.
- Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Mizânu’l-İ’tidâl fî Nakdı’r-Ricâl. Beyrut: Daru’l-Ma’rife.
- Zehebî, Şemsuddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Siyeru ‘Alâmu’n-Nubelâ. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
- Zerkeşî Ebû Abdillah Bedreddun Muhammed b. Abdillah. el-Bahru’l-Muhît fî Usuli’l-Fıkıh. Dâru’l-Kutubi, 1994.
- Yayın Aralığı: Yılda 3 Sayı
- Yayıncı: Şarkıyat Araştırmaları Derneği