Kars Caferîlerinde Dinî İnanç ve Sosyal Pratikler

İslâm dini, tabiatı ve indiriliş gayesi gereği insanlar arasında kardeşlik fikrini geliştirerek toplumsal birlik ve beraberliğin perçinleşmesini hedeflemiştir. Evrensel bir din olan İslâm dininin özünde bir değişiklik olmasa da, dinin muhatabı olanların kelâmdan anladıkları doğal olarak farklılık göstermektedir. Söz konusu bu anlam ve yorum farklılıklarının en bariz olduğu alan ise, kuşkusuz mezheplerdir. Araştırma konumuz olan Caferîler, I. Dünya Savaşı’ndan sonra Anadolu’ya göçmüşler ve en başta Kars ve çevresine yerleşmişlerdir. Zamanla ülkemizin değişik illerine hatta büyükşehirlere de yerleşen Caferîler, tarihî süreçte kendi öz ve değerlerini korumuşlar, camilerini inşa ederek benimsemiş ve kabul etmiş oldukları inanç ve ibâdetlerini çekinmeden yerine getirmişlerdir. Bu çalışmamızda dolaylı gözlem, katılımlı gözlem ve mülâkat tekniklerini kullanarak Kars yaşamakta olan Caferîlerin, dinî inanç ve ibâdet anlayışları ile sosyal hayata dönük pratik ve uygulamalarını tespit etmeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler:

Caferîlik, Kars Caferîleri, İnanç

Religious Belief and Social Practices in Kars Jaferism

PDF

___

Ahatlı, Erdinç. Peygamberlik ve Hz. Muhammed’in Peygamberliği. Ankara: Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2011. Akbulut, Ahmet. Sahabe Devri Siyasî Hadiselerinin Kelâmî Problemlere Etkileri. İstanbul: Birleşik Yayıncılık, 1992. Albayrak, Ali. “Dinî Gruplar Bağlamında Caferîlik” Fırat Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi. Elazığ: Din Sosyolojisi Anabilim Dalı, c. XII: II, 2008:111-128. Algar, Hamid. “İran (Kültür ve Medeniyet)” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (İstanbul: TDV Yayınları, c. 22, 2000: 409-413. Allouche, Adel. Osmanlı-Safevî İlişkileri. çev. Ahmet Emin Dağ. İstanbul: Anka Yayınları, 2001. el-Âmilî, Mustafa Kasîr. et-Takiyye ‘inde Ehli’l-Beyt. Kum: 1415. el-Bağdâdî, Ebû Mansûr ‘Abdilkâhir. el-Fark Beyne’l-Fırak. nşr. M. Muhyiddîn ‘Abdilhamîd. Beyrut: B. y. y., trs. Coşkun, Ali. Sosyal Değişme ve Dini Normlar. İstanbul: Dem Yayınları, 2005. Demirci, Filiz. Caferîlerin Dinî Örf ve Âdetleri -Iğdır Örneği-. Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. Demirci, Kürşat. Eski Mezopotamya Dinlerine Giriş -Tanrılar, Ritüel, Tapınak-. İstanbul: Ayışığı Kitabevi, 2013. Dillon, Michelle. Din Sosyolojisi Elkitabı. çev. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2014. Doğan, Hüseyin. “Muş-Varto Alevîlerinde Dinî İnanç ve Sosyal Hayat” Geçmişten Günümüze Alevîlik I. Uluslararası Sempozyumu ed. Mehmet Yazıcı, Bingöl: Bingöl Üniversitesi Yayınları, 2014, s. 94-124. Doğan. Hüseyin Doğan, “Muş-Varto Alevîlerinde Dinî Anlayış ve Sosyal Yayşantı (Varto Alevîlerinin Kökeni, İnanç Esasları, İbâdet Anlayışı ve Sosyal Hayatı” Kelâm Araştırmaları Dergisi, 2014, 12:1, s. 61-90. el-Erbilî, ‘Ali b. ‘İsâ. Keşfu’l-Ğumme. Tebriz: Dâr Ketâb, 1381. Fığlalı, Ethem Ruhi Fığlalı. Çağımızda İtikâdî İslâm Mezhepleri. Ankara: Selçuk Yayınları, 1996. Glazebrook, Phillip. Journey to Kars. New York: 1984. Gündüz, Tufan. “Kars”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, c. 24, 2001: 515-518. Güngör, Erol. Türkistan’da Fikir Akımları. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları, 2011. Güngör, Özcan. “Yolda Caferî Olmanın Anlamı: Alevîlik-Caferîlik İlişkisi” Turkish Studies –İnternational Periodical For The Languages, Ankara: Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 7/4, 2012: 1939-1959. Güngör. Erol. “Alevîliğin Caferîlikle İlişkisinin Sosyolojik İçerik Analizi” Ankara: Türk Kültürü ve Hacı Bektâş Velî Araştırma Dergisi, Sayı: 71, Ankara, 2014: 83-109. Hamedânî, Ahmet Sabri. Caferî Mezhebi ve İmâm Cafer Sâdık (a.s.) Buyrukları. İstanbul: Kevser Yayınları, 2014. el-Hillî, Seyyîd İbn Tâvûs. et-Tarâ’if. Kum: Bustâne Ketâb, 1400. İlhan, Avni. “Beda”. Türkiye Diyânet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, c. 5, 1992: 290-291. Kars Valiliği İl Nüfus Müdürlüğü Arşivi Kayıtları (02.02.2017). Kars Valiliği İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Arşivi Kayıtları (08.02.2017). el-Kerâcikî, Ebu’l-Feth Muhammed b. ‘Ali. Kenzu’l-Fevâ’id. Kum: Bustâne Ketâb, 1410. Kırzıoğlu, M. Fahrettin. Kars Tarihi. İstanbul: Işıl Matbaası, 1953. Köroğlu, Kemalettin, Eski Mezopotamya Tarihi -Başlangıcından Perslere Kadar-. İstanbul: İletişim Yayınları, 2015. el-Küleynî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâfî “Kitâbu’l-Hucce”. Tahran: Bustâne Ketâb, 1365. Mutlu, İsmail. Tarihte ve Günümüzde Caferîlik. İstanbul: Mutlu Yayıncılık, 1995. en-Nesefî, Ebu’l-Mu‘în Meymûn b. Muhammed. Tabsıratu’l-Edille fî Usûli’d-Dîn. thk. Hüseyin Atay-Şaban Ali Düzgün. Ankara: Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003. Niyazov, Ahmet. Caferî Fıkhında Boşama Yetkisi. Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. en-Nu‘mânî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. İbrâhîm. Kitâbu’l-Ğaybe. Tahran: Bustâne Ketâb, 1397. Ögel, Bahaeddin. Türk Kültür Tarihine Giriş. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2000. Öz, Mustafa. İmâmiyye Şiasında Onikinci İmâm ve Mehdi İnancı. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2005. Öz, Mustafa. Başlangıçtan Günümüze Şiilik ve Kolları. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2011. Öztürk, Emine. Dinî ve Kültürel Ritüelleriyle Caferîlik. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2011. Öztürk, İbrahim. Caferîliğin (İmâmiyye) Anadolu’ya Girişi. Yüksek Lisans Tezi. Manisa: Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006. Pak, Zekeriya. Allah-İnsan İletişimi. Ankara: İlâhiyât Yayınları, 2005. Piyadeoğlu, Cihan, Güneş Ülkesi Horasan -Büyük Selçuklular Dönemi-. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları, 2012. er-Râzî, Ebû ‘Abdillâh Muhammed b. ‘Ömer b. Fahreddîn. Mefâtîhu’l-Ğayb - et-Tefsîru’l-Kebîr-. Beyrut: y.y., 2004. Savory, Roger. Iran Under The Safavids. Cambridge: Cambridge University Press, 1980. es-Serahsî, Ebû Bekir Muhammed b. ‘Ahmed. el-Mebsût. Beyrut: yy., trs. Şerîf el-Murtezâ, Ebu’l-Kâsım ‘Ali b. Hüseyin. Tenzîhu’l-Enbiyâ ve’l-E’imme. thk. Fâris Hassûn Kerîm. Bustâne Ketâb Publishers: 1387/2009. Şeyh Sadûk, Muhammed b. ‘Ali b. Bâbeveyh. et-Tevhîd. trc. Muhammed ‘Ali Sultânî. Tahran: Merâkizu’l-Pakş, 1382. Taşpınar, Zeki. Bütün Yönleriyle Kars. İstanbul: Haşmet Matbaası, 1969. et-Tûsî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. el-Hasen. el-İstibsâr fî-Mâ Mahtulife mine’l-Ahbâr. Tahran: 1390. Ünal, Oğuz. Horasan’dan Anadolu’ya Türkiye Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2014. Üzüm, İlyas. İnanç Esasları Açısından Türkiye’de Caferîlik -Türkiye’deki Azerî Şiîlerin Bugünkü Dinî İnanç ve Yaşayışları-. Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1993. ez-Zerkânî, Muhammed ‘Abdilazîm. Menâhilu’l-İrfân fî ‘Ulûmi’l-İrfân. Beyrut: 1988.