Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Bilgi Okuryazarlığına İlişkin Görüşleri

Bilgi okuryazarlığı bireyin bilgi becerileri olarak nitelendirilebilecek bilgi edinme, değerlendirme ve kullanma yetilerini içeren çok yönlü bir okuryazarlık türüdür. Bu noktada etkin vatandaş yetiştirmede önemli bir ilkokul ve ortaokul dersi olan sosyal bilgiler dersinde öğrencilerin bilgi okuryazarlığı becerilerine sahip olması gerekliliği önem kazanmaktadır. Öğrencilerin söz konusu becerileri kazanmasında ise sosyal bilgiler öğretmenlerine önemli görevlerin düştüğü aşikardır. Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin bilgi okuryazarlığına ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Araştırmada nitel metodoloji kapsamında olgubilim yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2019-2020 eğitim öğretim yılında resmî kurumlarda görev yapan toplam 44 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analizi aracılığıyla çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların bilgi okuryazarlığı konusunda kuramsal olarak farkındalık sahibi oldukları görülmüştür. Buna ilaveten katılımcılar öğrencilerin bilgi okuryazarlığı açısından yetersiz olduğunu ve bu durumun nedeni olarak da kaynak sıkıntısını ve okulların fiziki şartlarının yetersiz olmasını göstermişler, bilgi okuryazarı bireylerin yetiştirilebilmesi için okul ortamının yeterli donanıma sahip olması gerektiğini vurgulamışlardır. Araştırma bulgularına dayalı olarak öğrencilerin bilgi okuryazarlık düzeylerini inceleyen araştırmaların nicelik ve nitelik bakımından artırılması gerektiği düşünülmektedir. Bilgi okuryazar öğrencilerin yetiştirilmesi için uygun öğrenme ortamlarının sahip olması gereken özelliklerin neler olması gerektiğine ilişkin araştırmalar yapılmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal bilgiler, bilgi okuryazarlığı, öğretmen

Opinions of Social Studies Teachers on Information Literacy

Information literacy is a versatile type of literacy that includes the ability to acquire, evaluate and use information, which can be described as an individual's information skills. At this point, the necessity for students to have information literacy skills in the social studies course, which is an important primary and secondary school course in raising active citizens, gains importance. It is obvious that social studies teachers have important duties for students to acquire these skills. The aim of this research is to reveal the opinions of social studies teachers about information literacy. In the research, the phenomenology method was used within the scope of qualitative methodology. The study group of the research consists of 44 social studies teachers working in public institutions in the 2019-2020 academic year. In the study, a structured interview form developed by the researchers was used as a data collection tool. The obtained data were analyzed through content analysis. As a result of the research, it was seen that the participants were theoretically aware of information literacy. In addition, the participants pointed out that the students are insufficient in terms of information literacy and that the reason for this situation is the lack of resources and the insufficient physical conditions of the schools, and they emphasized that the school environment should have sufficient equipment in order to raise information literate individuals. Based on the research findings, it is thought that studies examining the information literacy levels of students should be increased in terms of quantity and quality. Research should be conducted on the characteristics that appropriate learning environments should have in order to raise information literate students.

Keywords:

Social studies, information literacy, teacher,

PDF

___

American Association of School Librarians [AASL]. (1998). Information literacy standards for student learning. https://tinyurl.com/576jt5t9 adresinden erişildi.
Balay, R. (2004). Küreselleşme, bilgi toplumu ve eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(2), 61-82.
Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-15.
Creswell, J. W. (2017). Research design qualitative, quantitative and mixed methods approaches (S. B. Demir, çev.). Ankara: Eğiten Kitap Yayıncılık.
Demir, A. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat Üniversitesi, Elazığ.
Doyle, C. S. (1992). Outcome measures for information literacy within the national education goals of 1990: Final report of the national forum on information literacy. Summary of Findings. https://eric.ed.gov/?id=ED351033 adresinden erişildi.
Doyle, C. (1994). Information Literacy in an Informatıon Society: A Concept for the Informatıon Age. Washington DC: Syracuse University.
Erdem, M. ve Akkoyunlu, B. (2002). Bilgi okuryazarlığı becerileri ve bu becerilerin öğrencilere kazandırılması için düzenlenecek öğrenme ortamlarının özellikleri. Journal of Qafqaz University, 9, 125-132.
Grassian, E. ve Kaplowitz, J. (2009). Information Literacy Instruction: Theory and Practice (2. bs.). New York: Neal Schuman.
Hancock, V. (1993). Information literacy for lifelonf learning. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED358870.pdf adresinden erişildi.
Johnston, B. ve Webber, S. (2003). Information literacy in higher education: A review and case study. Studies in Higher Education, 28(3), 335-352.
Kavak, A. (2018). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı becerilerindeki zorlanma düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi: Atatürk Üniversitesi örneği (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
Kıymacı, A. (2019). Öğretmenlerin bilgi okuryazarlığının bazı değişkenlere göre incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Kurbanoğlu, S. ve Akkoyunlu, B. (2007). Öğretmen eğitiminde bilgi okuryazarlığının önemi. http://bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/kurbanoglu-armagankitap.pdf adresinden erişildi.
Marton, F. (1988). Phenomenography: A research approach to investigating different understandings of reality. Sherman, R. R. ve Webber, R. B. (Eds.), Qualitative research in education: Focus and methods içinde (ss.140-160). London and New York: Psychology Press.
Miles, B. M. ve Huberman, A. M. (2019). Nitel veri analizi (S. Akbaba-Altun ve A. Ersoy, çev.). Ankara: Pegem Yayıncılık.
Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 4,5,6 ve 7. Sınıflar). Ankara: MEB Yayınevi.
Özgün, M. (2019). Sosyal bilgilerde bilgi okuryazarlığı: Öğrenci görüşlerine yönelik bir durum çalışması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
Özgür, H. (2016). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme yeterlikleri ve bilgi okuryazarlığı öz-yeterlikleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 22-38.
Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün ve S. B. Demir, çev.). Ankara: Pegem Yayıncılık.
Polat, C. (2006). Bilgi çağında üniversite eğitimi için bir açılım: Bilgi okuryazarlığı öğretimi. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 12(30), 249-266.
Polat, C. ve Odabaş, H. (2008). Bilgi toplumunda yaşam boyu öğrenmenin anahtarı: Bilgi okuryazarlığı. http://eprints.rclis.org/12661/1/37.pdf adresinden erişildi.
Sayers, R. (2006). Principles of Awareness Raising for Information Literacy: A Case Study. Bangkok: UNESCO.
Smith, L. (2013). Critical information literacy instruction for the development of political agency. Journal of Information Literacy, 7(2), 15-32.
Swanson, T. (2004). A radical step: Implementing a critical information literacy. Libraries and the Academy. 4(2), 259-273.
Topdemir, H. G. (2009). Felsefe nedir? Bilgi nedir?. Türk Kütüphaneciliği, 23(1), 119-133.
Townsend, L., Hofer, A., Hanick, S. ve Brunetti, K. (2016). Identifying threshold concepts for information literacy: A delphi study. Communications in Information Literacy, 10(1), 23-49.
Turgut, T. ve Kaymakcı, S. (2020). Sosyal bilgiler öğretiminde şemsiye bir kavram: Bilgi okuryazarlığı. R. Turan ve H. Akdağ (Eds.), Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar IV içinde (ss. 104-133). Ankara: Pegem Yayıncılık.
Ünal, F. ve Er, H. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı düzeylerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 1059-1068.
Yasa, H. (2018). Öğretmen adaylarının yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile bilgi okuryazarlığı becerileri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bartın Üniversitesi, Bartın.
Yıldırım, A. ve Şimşek, A. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.