Kültürel Miras Alanlarının Korunmasında Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinin İrdelenmesi

Kültürel mirasın korunması genellikle kamu kaynaklarından sağlanmaktadır. Çeşitli paydaşların tercihlerinin yanı sıra, genellikle çatışan bir dizi çoklu ve heterojen kriter kültürel ve doğal çevre korumada karar verme süreçlerini etkilemektedir. Bu kapsamda; söz konusu alanların korunmasında çok kriterli yaklaşımlar, çoklu göstergeler ile ele alınması gereken kültürel miras alanlarının uyarlanabilir yeniden kullanım stratejilerini belirlemede tatmin edici metodolojik bir çerçeve sunmaktadır. Bu çalışma; kültürel miras alanlarının korunması sürecinde verilecek kararların bu tür alanların yönetiminin sürdürülebilirliğindeki önemini vurgulamayı ve çok kriterli karar verme yöntemlerinin katkısını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Araştırmanın ilk bölümünde; kültürel miras alanları ve sınıflamasına ilişkin kavramsal çerçeve ortaya konmuş, ikinci bölümde kültürel miras korumada karar verme süreçleri irdelenmiş, üçüncü bölümde sıklıkla kullanılan çok kriterli karar verme yöntemleri, bu yöntemlerin genel işleyişi ve kültürel miras alanları için kullanım olanakları değerlendirilmiştir. Son bölümde ise; çok kriterli karar verme yöntemlerinin kültürel miras alanları ile ilgili koruma çalışmalarına katkısı aktarılmıştır. Çok kriterli karar verme yöntemleri ve karar destek sistemlerinin avantajları ve karar verici paydaşlara sundukları kolaylıklar koruma kararlarının daha analitik, objektif ve bilimsel bir çerçevede alınmasını sağlamaktadır. Genelde tek yapı ölçeğinde uygulama olanağı bulan bu sistemler araştırmacılara bütüncül olarak korunması gereken farklı bileşenlere sahip arkeolojik sit alanları, geleneksel konut dokuları, kentsel sit alanları, tarihi kent merkezleri gibi çevrelerin korunmasında da öncül olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Kültürel Miras Alanları, Kültürel Miras, , Koruma, , Karar Destek Sistemleri, , Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri,

PDF

___

Anonim, (2022a). https://www.unesco.org.tr/Pages/149/44 Erişim Tarihi: 24.09.2022
Anonim, (2022b). https://tr.wikipedia.org/wiki/Karar_verme Erişim Tarihi: 10.09.2022
Anonim, (2022c). https://www.ticimax.com/blog/kantitatif-ve-kalitatif-arastirma-nedir-farklari-nelerdir Erişim Tarihi: 12.09.2022
Anonymous (2008). http://icip.icomos.org/downloads/ ICOMOS_Interpretation_Charter_ENG_04_10_08.pdf. Erişim Tarihi: 18.09.2022
Asatekin, N. G. (2004). Kültür ve doğa varlıklarımız: neyi, niçin, nasıl korumalıyız?. TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü.
Aytekin, A. ve Durucasu, H.(2020). “Çok Kriterli Karar Problemlerine Yönelik Yeni Bir Ölçek: Aralıklı ve Aşamalı Tercih-önem Ölçeği”. Sosyal ve Beşerî Bilimlerde Teori ve Araştırmalar. Der., Erdem Sarıkaya, Ankara: Gece Kitaplığı, 2020: 453-474.
Çelikbilek, Y. (2018). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
Çelikten, M., GILIÇ, F., Çelikten, Y., & YILDIRIM, A. (2019). Örgüt Yönetiminde Karar Verme Süreci: Bitmeyen Bir Tartışma. Mersin University Journal of the Faculty of Education, 15(2).
Dağdeviren, M., & Eraslan, E. (2008). Supplier selection using PROMETHEE sequencing method. Journal of the Faculty of Engineering and Architecture of Gazi University, 23(1), s.69-75.
Della Spina, L. (2020). Adaptive sustainable reuse for cultural heritage: A multiple criteria decision aiding approach supporting urban development processes. Sustainability, 12(4), 1363
Erdoğan, E. & Çetinkaya, M. (2019). Unesco Dünya Kültürel Miras Alanları ve Koruma Sorunları: Konya Çatalhöyük Örneği. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 5(31), 1641-1653.
Ferretti, V., Bottero, M., Mondini,G., (2014). “Decision making and cultural heritage: An application of the Multi-Attribute Value Theory for the reuse of historical buildings”. Journal of Cultural Heritage, 15.Pg:644-655.
Ferretti, V., & Comino, E., (2015). “An integrated framework to assess complex cultural and naturalheritage systems with Multi-Attribute Value Theory”. Journal of Cultural Heritage.
Hwang, C. L., & Yoon, K. (1981). Methods for multiple attribute decision making. In Multiple attribute decision making (pp. 58-191). Springer, Berlin, Heidelberg.
ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi (2013). http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_0623153001387886624.pdf Erişim Tarihi: 04.09.2022
Lee, S., & Walsh, P. (2011). SWOT and AHP hybrid model for sport marketing outsourcing using a case of intercollegiate sport. Sport management review, 14(4), 361-369.
Mourato, S. ve Mazzanti M., (2002). “Economic Valuation of Cultural Heritage: Evidence and Prospects”, Assessing the Values of Cultural Heritage, Getty Conservation Institute Research Report, Getty Center, Los Angeles, 51-73.
Öztel, Ahmet. (2016). Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi Seçiminde Yeni Bir Yaklaşım, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara 2016.
Pohekar, S.D., & Ramachandran, M., (2004). “Application of Multi-Criteria Decision Making to Sustainable Energy Planning-A Review”. Renewable and Sustainable Energy Reviews 8 (2004) 365–381. www.elsevier.com/locate/rser.
Polat, D., (2000). Askeri Helikopter Alımı Problemine Analitik Hiyerarşi Metodu ile Bir Yaklaşım. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Ragheb, G. A. (2021). Multi-criteria decision making of sustainable adaptive reuse of heritage buildings based on the A'WOT analysis: A case study of cordahi complex, Alexandria, Egypt. Planning, 16(3), 485-495.
TDK (2022). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim Adresi: https://sozluk.gov.tr/ Erişim Tarihi: 03.09.2022
Tekin, Mahmut. Sayısal Yöntemler, Nobel Kitap, Ankara 2008.
Tsoukiàs, A., Montibeller, G., Lucertini, G., Belton, V., (2013). “Policy analytics:an agenda for research and practice”. HAL Id: hal-00874307
UNESCO. (1972). Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi. https://www.unesco.org.tr/Pages/161/177 Erişim Tarihi: 04.09.2022
Yıldırım, B. F., & Önder, E. (2015). Çok kriterli karar verme yöntemleri. Bursa: Dora Basım-Yayın Dağıtım.
Yuan, Z., Wen, B., He, C., Zhou, J., Zhou, Z., & Xu, F. (2022). Application of Multi-Criteria Decision-Making Analysis to Rural Spatial Sustainability Evaluation: A Systematic Review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(11), 6572.