Ayşe YAZLIK, Onur Can ULUTAŞ, Alperen HALİLOĞLU, Alperen BALCI, Arif Emre SAZAK, Safa ÇELİK, İbrahim İSPAHA

Yaşayan Alan: Prusias ad Hypium Antik Kentinde Yabani Ot Türleri

Bitkiler bağlı oldukları topraklarda gelişip çoğalarak bulundukları alanı kaplama yeteneği gösteren, ilgili oldukları alan hakkında değerli bilgiler sağlayan ve bu alanlara göre olumlu veya olumsuz etkiler sergileyebilen canlılardır. Bu nedenle bulundukları alanlarda varlıklarının ve etkilerinin tespiti önemlidir. Arkeolojik alanların sürdürülebilirliğini etkileyen en önemli faktörlerden biri de bu alanlarda görülen bitki türleridir. Arkeolojik alanların sürdürülebilirliği için pek çok önlem alınmasına rağmen, yaşayan alan olarak nitelendirilebilecek bu alanlarda bulunan bitki türleri ile ilgili çalışmalar Türkiye’de sınırlıdır. Bu çalışma bilinen tarihi MÖ III yy'a kadar dayanan ve Düzce’nin 8 km kuzeyinde bulunan Prusias ad Hypium antik kentin I. derece sit alanında bulunan otsu bitki türlerinin belirlenmesi konusunda 2018 -2019 yılları arasında yürütülmüştür. Alan çalışmaları sonuçlarına göre 22 familyadan 57 farklı bitki türü tespit edilmiştir. Tespit edilen türler en fazla Asteraceae (9 tür) familyasında belirlenirken, bu familyayı sırasıyla Fabaceae (6 tür), Lamiaceae (5) ve Poaceae (5) takip etmiştir. Belirlenen 21 tür çok yıllık (P), 17 tür tek yıllık (A), 2 tür iki yıllık (B) ve 17 tür ise farklı yaşam süresine (A/B, A/P, A/B/P, B/P) sahiptir. En fazla rastlanılan türler ise Primulaceae familyasından Anagallis arvensis L. (% 96,43), Fabaceae familyasından Medicago arabica (L.) Huds. (% 93) ve Poaceae familyasından Cynodon dactylon (L.) Pers. (% 82,14) türleridir. Prusias ad Hypium antik kent alanında yabani bitki türlerinin belirlenmesi konusu ilk kez bu çalışma ile ele alınmıştır. Dolayısıyla tespit edilen türler ilgili alan için ilk verileri sağlamaktadır. Ayrıca bu çalışmada tespiti yapılan bitki türlerine göre türlerin antik kent alanına olumlu / olumsuz etkileri genel olarak değerlendirilmiştir. Bu değerlendirmeler sadece Prusias ad Hypium antik kent alanı için değil, tüm arkeolojik alanlarda bitkilerin olası etkileri hakkında önemli bilgiler sağlar. Son olarak bu çalışma verilerinin elde edilmesinden sonra antik kent alanında kazı çalışmaları başlamıştır. Dolayısıyla veriler ilgili alandan gelecek yıllarda yapılabilecek benzer bir çalışma ile karşılaştırma olanağı sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler:

yabani bitki, etki, arkeoloji, Prusias ad Hypium, Düzce

Living Area: The Wild Plant Species in Prusias ad Hypium Ancient City

The plants are living organisms that show the ability to cover their locate area by growing and multiplying, providing valuable information about the area they are related to, and exhibiting positive or negative impacts according to their locate area. Therefore, it is important to determine the assets and their impacts in the areas where they are located. One of the most important factors affecting the sustainability of archaeological sites is the plant species seen in these areas. Although many measures have been taken to ensure the sustainability of archaeological sites, which can be considered as living areas, there are limited studies on plant species in these areas in Turkey. This study the ancient city of Prusias ad Hypium, which dates back to the 3rd century BC and is 8 km north of Düzce, was conducted in the 1st degree site of the ancient city. According to the survey results, 57 different plant species were identified from 22 families. Species were determined in Asteraceae (9 species) family, followed by Fabaceae (6 species), Lamiaceae (5) and Poaceae (5), respectively. The identified 21 species are perennial (P), 17 species are annual (A), 2 species are biennial (B), and 17 species have a common life period (A / B, A / P, A / B / P, B / P). The most common species were Anagallis arvensis L. (96,43%) from the family Primulaceae, Medicago arabica (L.) Huds. from the Fabaceae family (93%) and Cynodon dactylon (L.) Pers. from the Poaceae family (82,14%). The subject of determination of wild plant species in the area of the ancient city of Prusias ad Hypium was taken with this study for the first time. The identified species therefore provide initial data for the relevant field. In addition, the positive / negative impacts of the species on the antique city area were evaluated in general in this study. These assessments provide important information not only for the ancient city area of Prusias ad Hypium, but also about the possible effects of plants in all archaeological sites. Finally, after the study data were obtained, excavations were started in the ancient city area. Therefore, the data can be compared with a similar study which can be done in the coming years.

Keywords:

wild plant, impact, archaeology, Prusias ad Hypium, Düzce,

PDF

___

[1] N. Naycı. “Arkeolojik Alan Yönetiminde Sürdürülebilir Yaklaşımlar: Aspat (Strobilos) Yönetim Planı Çalışmaları,” METU JFA, c. 31, s. 2, ss.189-207, 2014.
[2] H. Çınar, “Aspat (Strobilos) Kalesi, Muğla Bodrum (Turgutreis) ve çevresinin floristik özellikleri,” Yüksek Lisans Tezi, Biyoloji Bölümü, Muğla Üniversitesi, Muğla, Türkiye, 2010.
[3] A. K. Tanrıverdi, Z. Demir. “Konuralp Arkeolojik Sit Alanlarındaki Değişim ve Sorunlar.” Ormancılık Dergisi, c. 11, s. 2, ss. 111-122, 2015.
[4] M. Aslan, V. Atamov. “Flora and Vegetation of Stony Walls in South-east Turkey (Şanlıurfa),” Asian Journal of Plant Science, vol. 5, no. 1, pp. 153-162, 2006.
[5] Y. E. Kitiş, O. Onat. “Isparta İli ve Yakın Çevresindeki Bazı Önemli Tarihi Yapılarda Görülen Yabancı Ot Türleri” Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, c. 16, s. 3, ss. 333-341, 2012.
[6] Ç. B. Dikmen, F. Toru. "Prusias ad Hypium Antik Kenti Üzerinde Bir Yerleşim: Konuralp." Researcher: Social Science Studies, vol. 5, no. 4, pp. 176-210, 2017.
[7] T. Zeyrek, G. Çelik. “Prusias Ad Hypıum (Kieros) Anadolu’nun Kuzeybatısında Antik Bir Kent (Konuralp Üskübü),” Ege Yayınları, c. 11, s. 15, ss. 28-44, 2005.
[8] A. Güncan."Erzurum çevresinde problem teşkil eden yabancı otlar ve bu bölgede isimlendirilmeleri," Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, c. 3, s. 2, ss. 135-140, 1972.
[9] T. Bora, İ. Karaca. Kültür Bitkilerinde Hastalığın ve Zararın Ölçülmesi, Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Yardımcı Ders Kitabı, 1970, Yayın no: 167. s: 43.
[10] E. P. Odum. Fundamentals of ecology, W. B. Saunders Company, Philadelphia, London, Toronto, 1971, 574 p.
[11] P. H. Davis, Flora of Turkey and The East Aegean Islands, University of Edinburg. vol: 1-10, 1965-1988.
[12] A. Güner, N. Özhatay, T. Ekim, K.H.C. Başer, Flora of Turkey and the Aegean Islands Vol. 11 Supplement 2, Edinburg University Press, Edingburgh, UK, 2000, 656 p.
[13] Anonim, (2019, 12 May) The United States Department of Agriculture (USDA) [Online]. Erişim: https://plants.sc.egov.usda.gov/java/
[14] Anonim, (2019, 10 Mayıs) Bizim Bitkiler [Online]. Erişim: http://www.bizimbitkiler.org.tr/v2/turkce.php
[15] A. Yazlık, J. Pergl, P. Pyšek. “Impact of alien plants in Turkey assessed by the Generic Impact Scoring System.” NeoBiota vol. 39, pp. 31-51, 2018. https://doi.org/10.3897/neobiota.39.23598
[16] I. Tepe, Türkiye’de Tarım ve Tarım Dışı Alanlarda Sorun Olan Yabancı Otlar ve Mücadeleleri. 3. Baskı, Van, Türkiye: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 1998, no: 18.
[17] N. Güneş Özkan, N. Aksoy, A. Değermenci, “Hasanlar Barajı (Düzce-Yığılca) ve Çevresinin Ballı Bitkileri,” Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, c. 12, s. 2, ss. 44-65, 2016.
[18] P. Pyšek. “Compositae as invaders - better than the others?” Preslia, vol. 69, pp. 9–22, 1997.
[19] D. Kregiel, E. Pawlıkowska, H. Antolak. “Urtica spp: Ordinary plants with extraordinary properties.” Molecules, vol. 23, s.7, pp. 1664, 2018.
[20] A. Yazlık. “Kanyaş (Sorghum halepense (L.) Pers.)’ın Marmara Bölgesindeki Yaygınlığı, Yoğunluğu, Biyolojisi ve Alternatif Mücadele Olanaklarının Belirlenmesi,” Doktora Tezi, Bitki Koruma Anabilim Dalı, Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay, Türkiye, 157 sayfa, 2014.
[21] M.C. Cardoso, R.B. Gonçalves, “Reduction by half: the impact on bees of 34 years of urbanization.” Urban Ecosystem. no 21, pp 943–949, 2018.
[22] D. Brown, “Purple deadnettle and henbit: Two common garden spring weeds.” Michigan State University Extension. 2019.
[23] T. E. Michaels. “Pulses, Overview” Encyclopedia of Grain Science, p.494-501, 2004.
[24] A. Balcı. “Etnobotanik çalışmalara genel bir bakış,” Lisans tezi, Bitki Koruma Bölümü, Düzce Üniversitesi Ziraat ve Doğa Bilimleri Fakültesi, Düzce, Türkiye, 2019.