Bellek Mekânlarının Hatırlama ve Unutulma Döngüleri Çerçevesince Belirlenmesi İçin Bir Metodolojik Öneri: Düzce Örneği

Yaşamın izleri, anılar, tarih kentsel mekânlarda birikim oluşturarak, yerin kimliğini, özgünlüğünü ve her şeyden önemlisi aidiyeti oluşturur. Yere ve topluluğa bağlı gelişen aidiyetin sürekliliği ve güçlenmesi, yerin kimliğini güçlendirerek sürekliliğini sağlamaktadır. Küresel kültürün egemen olduğu dünyamızda yerel yaşam kültürü ve kimliklerin özgünlüğü mekânların dönüşümü ile birlikte kaybedilmektedir. Dolayısıyla bireysel bellek çerçevelerinden yola çıkarak kolektif bellekte yer etmiş mekânların tespit edilmesi sağlıklı ve imgelenebilir kentsel çevreler oluşturma noktasında önem taşımaktadır. Bu araştırmada, deprem afeti ile ciddi bir kentsel yıkım yaşayan ve deprem sonrası yeni yaşam alanlarının oluşmasıyla yer değiştirmek zorunda kalan Düzcelilerin bellek mekânlarının tespiti amacına yönelik bir metot önerisi sunulmuştur. Araştırma yöntem olarak sözlü mülakat ve zihinsel harita kullanımını içeren iki aşamadan meydana gelmektedir. Hatırlanma sayısı ve hatırlanma sırasının önemli kriterler olduğu anket verileri ışığında belirlenen kentsel mekânlar, geliştirilen puantaj tekniği sayesinde elde edilen frekansların yıllar bazında (afet öncesi ve sonrası) kıyaslanmasıyla hatırlanma ve unutulma döngüleri başlıkları altında gruplandırılmıştır. Hatırlama döngüsü içerisinde yer alan bellek mekânları potansiyel kimlik mekânları olarak nitelendirilirken, unutulma döngüsü içerisinde yer alan mekânlar ise tehdit altında olan ve kente geri kazandırılmayı bekleyen bellek mekânlar olarak nitelendirilmiştir. Yapılan bu araştırma sonucunda kimlik kazanımı için sürekliliği önemli olan bellek mekânlarının belirlenmesi için metodolojik bir öneri hazırlanmış olup, farklı kentlere uygulanabilir olması yönünden geliştirilmeye açıktır. Toplumun belleğinde sürekliliği olan mekânların korunması veya geliştirilmesi için öngörülen bu çalışmanın; kent kimliğinin sürekliliğini sağlamak konusunda referans kaynak oluşturması öngörülmüştür. Anahtar Kelimeler: Kolektif Bellek, Bellek Mekânları, Hatırlama ve Unutulma Döngüsü

Anahtar Kelimeler:

Kentsel Koruma, Kimlik

PDF

___

[1] K. GANİÇ, “Kentsel Yapıtlar Üzerinden Bir Mekansal Bellek Okuması: Atatürk Kültür Merkezi (AKM)”, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul, 2016.
[2] S. SAYAR AVCIOĞLU ve O. AKIN, “Kolektif Bellek ve Kentsel Mekan Algısı Bağlamında İstanbul Tuzla Köyiçi Koruma Bölgesi’nin Mekansal Değişiminin İrdelenmesi”, İdealkent, c. 8, sayı 22, ss. 423–450, 2017.
[3] P. CONNERTON, Toplumlar Nasıl Anımsar? (Çev. Alaeddin Şenel). Ayrıntı Yay. 3. Baskı, 2019.
[4] Z. ULUDAĞ ve H. AYCI, “Modernin Güçlü Sahnesi Erken Cumhuriyet Dönemi Ankara’sında Kolektif Belleğin İnşası ve Toplumsal Unutma Süreci”, İdealkent, c. 7, sayı 20, ss. 746–773, 2016.
[5] M. HALBWACHS, The Collective Memory [Chapter 4]. 1950.
[6] S. SAK, “Cyberspace As a Locus for Urban Collective Memory”, sayı January. 2013.
[7] A. ÇELEN ÖZTÜRK, “Eskişehir’in Geçmişteki ve Bugünkü Kent Belleğinin Zihin Haritaları Üzerinden Okuma Denemeleri”, İdealkent, c. 7, sayı 20, ss. 856–880, 2016.
[8] A. ROSSİ, The Architecture of the City, c. 60, sayı 1. New York, 1982.
[9] I. E. ÇALAK, “Kentsel ve Kolektif Belleğin Sürekliliği Bağlamında Kamusal Mekanlar: ULAP Platz Örneği, Almanya”, Tasarım + Kuram, c. 8, sayı 13, 2016.
[10] P. NORA, Hafıza Mekanları (Çev. Mehmet Emin Özcan). Ankara: Dost Kitabevi Yay. 1. Baskı, 2006.
[11] P. P. FERGUSON ve M. C. BOYER, “The City of Collective Memory: Its Historical Imagery and Architectural Entertainments.”, Contemp. Sociol., 1996.
[12] J. ASSMANN, Kültürel Bellek, Eski Yüksek Kültürlerde Yazı, Hatırlama ve Politik Kimlik, (Çev. Ayşe Tekin). Ayrıntı Yay., 2001.
[13] O. ÇAVDAR, Mekan ve Kolektif Bellek: Sivas Katliamı ve Madımak Oteli, c. 4, sayı 1. 2017.
[14] D. TÜRKMENOĞLU, “Kolektif Bellek Üzerine Bir Alan Çalışması: Bakırköy ve Şişli İlçelerinde Yaşayan Ermeni Kadınların Belleği”. s. 145, 2016.
[15] M. AL, “Kentte Bellek Yıkımı ve Kimlik İnşası – Palimpsest : Ankara Atatürk Bulvarı Bağlamında Bir İnceleme”, idealkent, c. 4, ss. 22–36, 2011.
[16] S. ASLAN ve P. KİPER, “Kimlik ve Bellek Sorunu Sarmalında Kentler: Amasra Kenti Örneğinde Fırsatlar ve Tehditlerin Değerlendirilmesi”, İdeal Kent, c. 7, sayı 20, ss. 881–905, Eyl. 2016.
[17] E. KÖSEOĞLU ve D. E. ÖNDER, “Mekansal Okunabilirlik Kavramının Çözümlenmesi”, Yapı Derg., c. 343, ss. 52–56, 2010.
[18] K. LYNCH, The Image of the City. Cambridge: The MIT Press, 1960.
[19] D. APPLEYARD, “The environment as a social symbol: Within a theory of environmental action and perception”, J. Am. Plan. Assoc., c. 45, sayı 2, ss. 143–153, 1979.
[20] S. TÜRK, “Beypazari Ki̇mli̇ği̇ni̇n Bi̇li̇şsel Hari̇talama Yöntemi̇ ile Değerlendi̇ri̇lmesi̇”, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sos. Bilim. Enstitüsü Derg., ss. 483–489, 2017.
[21] J. L. NASAR, “The Evuluative Image of the City”, Sage Publ., 1998.
[22] M. ZMUDZINSKA NOWAK, “Searching for legible city form: Kevin Lynch’s theory in contemporary perspective”, J. Urban Technol., c. 10, sayı 3, ss. 19–39, Ara. 2003.
[23] E. ÜLKERYILDIZ, Z. DURMUŞ ARSLAN, ve T. AKIŞ, “Öğrenci Zihin Haritalarında Kente Ilişkin Deneyimle Değişen Çevre Algısı”, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilim. Enstitüsü Derg., c. 11, sayı 1, ss. 72–82, 2007.
[24] H. M. GÜNDOĞDU, A. KURU, ve M. K. ÖZKÖK, “Kırklareli Kent Algısı Üzerine Deneysel Bir Çalışma”, İdealkent, c. 7, sayı 18, ss. 48–79, Oca. 2016.
[25] A. TANRIVERDİ KAYA, “Üniversite Öğrencilerinin Zihinsel Haritalarında Kentin İmajı : Düzce Örneği”, Tasarım Kuram, c. 15, s. 28, ss. 165–178, 2019.
[26] M. BILLINGHURST ve S. WEGHORST, “Use of sketch maps to measure cognitive maps of virtual environments”, içinde Proceedings - Virtual Reality Annual International Symposium, 1995.
[27] R. KITCHEN, “Cognitive Maps”, Int. Soc. Behav. Sci. Second Ed., c. 2, ss. 79–83, 2015.
[28] N. YILMAZ, A. ŞAHİN, H. GÜNAL, ve A. S. OYGAN, “TMMOB Mimarlar Odası Düzce Temsilciliği”, TMMOB.
[29] E. UÇKUN, Düzce Revizyon ve İlave İmar Planı Raporu, Düzce Beld. Düzce, Turkey, 2001.
[30] ANONİM, “Nüfusu.com”. [Çevrimiçi]. Available at: https://www.nufusu.com/il/duzce-nufusu. [Erişim: 03-Eki-2019].
[31] B. ÖZMEN, “12 Kasim 1999 Düzce Depremi’nin Konut ve İşyeri Hasarları (Rakamsal Verilerle)”, Ankara, 2000.
[32] M. MASON, “Sample size and saturation in PhD studies using qualitative interviews”, Forum Qual. Sozialforsch., c. 11, sayı 3, 2010.
[33] E. H. Chapman ve K. Lynch, “The Image of the City”, J. Aesthet. Art Crit., c. 21, sayı 1, s. 91, 1962.
[34] E. MUTLU, A. TANRIVERDİ KAYA, ve A. H. POLAT, “Kent Kimliğinin korunması ve Kolektif Bellek Mekanlarının Tespiti”, içinde 3rd International Engineering Research Symposium Abstracts Book, 05.09.2019, INERS, 2019, s. 45.
[35] M. AUGE, “From Places to Non-Places”, içinde Non-lieux, 1995.
[36] ANONİM, “Kentsel Mekânsal Standartlarin Geli̇şti̇ri̇lmesi̇”. T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul, 2017.