Abdullah YILMAZ, Hakan Gökhan GÜNDOĞDU, Talat KAYALAR

Kutadgu Bilig’de Devlet, Toplum ve Yönetim Anlayışı

Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig çalışması, yönetim biliminin kurulmasına ve ilerlemesine yaptığı önemli katkılardan dolayı Türk devlet yönetim geleneğinin en önemli eserlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu eserde, Türk dünyasının idari, siyasi ve toplumsal yapıları ve bunların nasıl geliştirilebileceğine dair öneriler sunulmaktadır. Siyasetname türündeki eserde, yöneticilerin tebaalarına karşı tutumları, tebaalarında yöneticilere yönelik görev ve sorumluluklarına değinilmiştir. Türk kültür miraslarının en eskilerinden biri olan Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig eseri, Türk-İslam kültür ve medeniyetinin gelişimine önemli katkılar sunmaktadır. Bu çalışmada Kutadgu Bilig’in Türk devlet yönetimi sürecine katkıları incelenmiş, nasihatlerinin önemi ve devlet yönetimi üzerindeki etkileri değerlendirilmiştir. Ayrıca çalışmada Yusuf Has Hacib’de devlet, toplum ve yönetim anlayışının temel dinamikleri, Kutadgu Bilig’in Türk devlet yönetim sürecine etkileri irdelenmektedir. Sonuç olarak, devlet düzeyinde ve idari işleyişte adil ve dürüst bir sistemin geliştirilmesi ve sürdürülmesi, aklın ve bilginin hâkim olduğu bir idari yapının oluşturulması gerekmektedir. Bu bağlamda Kutadgu Bilig’in ilkeleri ve fikirleri, Türk devlet yönetiminin gelişimine önemli katkılar sunacak özellikleri içinde barındırmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Kutadgu Bilig, Yusuf Has Hacip, devlet, toplum, yönetim

The Idea of State, Society and Administration in Kutadgu Bilig

Yusuf Khass Hajib’s Kutadgu Bilig is considered one of the most important works of the Turkish state administration heritage, due to its important contributions to the establishment and advancement of the science of administration. The administrative, political, and social structures of the Turkish world are exposed in this work, along with suggestions on how to advance each. The work, which is a politics book, mentioned the attitudes of the administrators toward their subjects as well as their duties and obligations to the administrators. One of the oldest Turkish cultural heritages, Yusuf Khass Hajib’s Kutadgu Bilig work provided important contributions to the development of Turkish-Islamic culture and civilization. In this article, the contributions of Kutadgu Bilig to the Turkish state administration process were examined, and the importance of his advice and its effects on state administration were evaluated. Additionally, the fundamental dynamics of Yusuf Khass Hajib’s perspective of the state, society, and management were examined, as well as the impact of Kutadgu Bilig on the Turkish state administration system. As a result, it is necessary to develop and maintain a fair and honest system at the state level and in administrative functioning, and to establish an administrative structure where reason and knowledge prevail. In this regard, Kutadgu Bilig’s guiding principles and ideas include elements that would greatly advance Turkish state administration.

Keywords:

Kutadgu Bilig, Yusuf Khass Hajib, state, society, administration,

PDF

___

Adalıoğlu, H. H. (2005). Sultana öğütler Alâeddin Keykubat’a sunulan Siyasetnâme. Ahmet b. Sa’d b. Mehdî b. Abdi’s-Samed el-Osmânî ez-Zencânî. İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
Adalıoğlu, H. H. (2013). Bir siyasetnâme olarak “Kutadgu Bilig”. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 34, 237-253.
Alberts, O. (1985). Bir Türk Lehçesi olan Uygurca ile yazılmış Kutadgu Bilig’in (1069-70)Şairi: İbn Sina’nın Bir Öğrencisi. Erdem, 1(1), 217-230.
Altay, A. (2011). Klâsik dönem Osmanlı siyasetnâme geleneğine genel bir bakış. Turkish Studies, 6(3), 1795-1809.
Altunöz, Y. (2005). Yusuf Has Hacib’in Kutadgu Bilig’i ve Nizamü’l- Mülk’ün Siyasetnamesi Işığında Türk Hâkimiyet Anlayışı. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fırat Üniversitesi, Elâzığ.
Anat, H. Y., & Almaz, A. (2003), Karahanlılar tarihi, İstanbul: Oku Yayınları.
Arat, R. R. (1991). Kutadgu Bilig-I: Metin, (3.baskı), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu Yayını.
Armaoğlu, F. (2018). Türk siyasi tarihi (3. Baskı). İstanbul: Kronik Kitap.
Arslan, M. (1987). Kutadgu Bilig’deki toplum ve devlet anlayışı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Basımevi.
Aslan, M. M., & Bulut, Y. (2018). Kutadgu Bilig’de iyi yönetimin esasları. Ombudsman Akademik, 1, 15-25.
Büyükbaş, H., & Vargün, F. (2016). Kutadgu Bilig’de devlet yönetimi: Hükümdar-adalet ilişkisi. Ardahan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(4), 27-33.
Demirci, M. F. (2016). Bir felsefe metni olarak Kutadgu Bilig. (Ed.) A. Kavas vd. Yusuf Has Hâcib’in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig Türk Dünya Görüşünün Şâheseri Uluslararası Sempozyumu içinde (ss. 137-147), İstanbul.
Demirel, D. (2014). Kutadgu Bilig’de devlet yönetimi. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 6(1), 55-61.
Dilaçar, A. (1995). Kutadgu Bilig incelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Doğan, N. (2002a). Kutadgu Bilig’in devlet felsefesi-I, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12, 127-158.
Doğan, N. (2002b). Kutadgu Bilig’in devlet felsefesi-II, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 77-94.
Donuk, A. (1981). Türk devletinde hakimiyet anlayışı. İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 10, 29-56.
Erdoğan, E. (2006). XVI. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde iktidar – itaat ilişkisine dair bir araştırma: Amasya örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 217-226.
Ergan, N. G. (1999). Siyasetnamelerimizde çizilen “Devlet adamı” portresinin temel özellikleri. Bilig, 8, 27-45.
Eryılmaz, B. (2016). Kamu Yönetimi: Düşünceler, yapılar, fonksiyonlar, politikalar. 9. Baskı, Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
Günal, V. A. & Üçhöyük, E. A. (2015). Kutadgu Bilig’de adalet dairesi ve Osmanlı’da yansımaları. (Ed.) M. Akıncı & G. N. Şafak Türk İslam Siyasi Düşüncesi Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (ss. 721-731), Aksaray Üniversitesi.
İnalcık, H. (1959). Osmanlılar’da saltanat veraseti usulü ve Türk hakimiyet telakkisiyle ilgili. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 14(1), 69-94.
İnalcık, H. (2000). Kutadgu Bilig’de Türk ve İran siyaset nazariye ve gelenekleri. Osmanlı’da devlet-hukuk-adalet, İstanbul: Eren Yayınları.
Kamacı, K. (2017). Teşkilat: Türk devlet anlayışının kadim sırları, İstanbul: Yediveren Yayınları.
Kaya, F. (2015). Kutadgu Bilig’e göre liderlik eğitimi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi, Malatya.
Kaya, U. (2017). Kutadgu Bilig ve Yusuf Has Hacib’in eğitimle ilgili görüşleri. Düzce Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(1), 1-26.
Kazmaz, S. (2000), Hukuk ve devlet yönetimi açısından Kutadgu Bilig: Kutadgu Bilig üzerine hukuki bir inceleme, Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları.
Kocasavaş, Y. (2006). Kutadgu Bilig’de eğitim-öğretim anlayışı. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 53-66.
Koçak, B., & Kurtlu, Y. (2018). Kutadgu Bilig’e göre yönetici ve nitelikleri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28, 60-96.
Kudret, C. (1995). Örnekli Türk edebiyatı tarihi, başlangıçtan 15. yy. ortalarına kadar. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Memiş, E. (2003). Türk kültür tarihi, Konya: Çizgi Kitabevi.
Niyazi, M. (1993). Türk devlet felsefesi, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Ocak, A. Y. (1999). Düşünce Hayatı (XIV-XVII. Yüzyıllar). Ed. E. İhsanoğlu, Osmanlı Medeniyeti Tarihi içinde( ss. 159-193), İstanbul.
Polat, S. (2015). Karahanlı Devleti’nde eğitim faaliyetleri. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 1(1), 42-52.
Portlakkaya, T. (2009). Bir siyasetname olarak Kutadgu Bilig’in Türk devlet yönetimindeki yeri ve önemi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
Rásonyi, L. (1993). Tarihte Türklük (3. Baskı). Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
Sığrı, Ü. & Ercil, Y. (2007). Türklerde yönetim gelenekleri ve Türk yönetim tarihi, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
Sönmez, S. (2004). Kutadgu Bilig’de sosyopedagojik ve siyasal söylem adlı eser münasebetiyle. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 11(24), 267-278.
Taşdelen, V. (2019). Kutadgu Bilig’in felsefi bağlamı. Milli Folklor, 16(124), 5-16.
Tekin, T. (1998). Orhon yazıtları, Kül Tigin-Bilge Kağan, Tunyukuk. İstanbul: SimurgYayınları.
Tekşan, K. (2012). Türkçe dersi değerler eğitiminde Kutadgu Bilig’in kullanımı. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(3), 1-17.
Togan, Z. V. (1985), Karahanlılar. Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Araştırma Dergisi, Zeki Velidi Togan Özel Sayısı, 13, 215-234.
Tülücü, S. (2002). Kutadgu Bilig, felsefe-bilim araştırmaları. Ekev Akademi Dergisi, 11, Erzurum.
Yavuz, K. (2007). Yusuf Has Hacib ve Kutadgu Bilig. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 37(37), 137-180.
Yılmaz, C. (1999). Siyasetnameler ve Osmanlılarda Sosyal Tabakalaşma. Osmanlı: Toplum, 5, 69-81. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Yücel, Y. (1988). Osmanlı Devlet teşkilatına dair kaynaklar: Kitab-ı Müstetâb. KitabuMesâlihi’l Müslimîn ve Menâfi’il-Müminîn, Hırzü’l-mülûk, Ankara: Türk Tarih Kurumu.