1922

GERMİYANOĞULLARI TOPRAKLARINDA HACI BEKTAŞ VELÎ KÜLTÜNÜN TEMSİLCİLERİ

Öz Bektaşîliğin teşekkül devresi olarak kabul edilen XIII-XV. yüzyıllarda, çoğu Hacı Bektaş Velî’nin Sulucakarahöyük (bugünkü Hacıbektaş ilçesi)’teki zaviyesinden yetişen ve bazı kaynaklarda kendilerinden “Abdâlân-ı Rûm” olarak da söz edilen dervişlerin bir kısmı, Türkmenlerin ve yer yer de Hristiyan nüfusun meskûn bulunduğu Batı Anadolu topraklarına, özellikle de Germiyan bölgesine yerleşmişlerdir. Hacı Bektaş Velî kültüne samimiyetle bağlı olan bu dervişler, yaşadıkları yörelerde bir taraftan mensubu oldukları geleneğin tutunmasına zemin hazırlarken, diğer taraftan da tesis ettikleri zâviyeler etrafında yeni yerleşim birimlerinin oluşmasında rol oynamışlardır. Bu araştırmada, bahsi geçen zümreye dâhil olup, Hacı Bektaş Velî Velâyetnâmesi’nde kendilerinden bizzat söz edilen Hacım Sultan, Burhan Abdal, Seyyid Cemal Sultan, Rasûl Baba ve Karaca Ahmed gibi isimleri öne çıkan dervişlerin, tarihî şahsiyetleri ve bunların Germiyanoğulları topraklarındaki faaliyetleri üzerinde durulmaktadır. Bu sayede yörenin, Anadolu Bektaşiliğinin teşekkül devresinde oynadığı rolün önemine dikkat çekilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Germiyanoğulları, Hacı Bektaş Velî, Bektaşîlik, Hacı Bektaş Velî kültü, Abdâlân-ı Rûm

REPRESENTATIVES OF HACI BEKTÂŞ-I VELÎ CULT IN GERMİYANOĞULLARI LANDS

During XIIIth - XVth centuries, considered as organisation period of Bektashism, majority of dervishes most of whom had been trained in the zawiya of Hacı Bektâş-ı Velî in Sulucakarahöyük (today’s district of Hacıbektaş) and who were called “Abdâlân-ı Rûm” in certain references, settled and established zawiyas in Western Anatolia lands- where the Turkmen lived and Christian population also partly resided- especially in Germiyan area. These dervishes, sincerely attached to Hacı Bektâş-ı Velî cult, not only laid the foundations of Bektashism where they resided but also played roles in establishing new dwelling units around the zawiyas they had founded. In this research, historical identity of certain dervishes like Hacım Sultan, Burhan Abdal, Seyyid Cemal Sultan, Rasûl Baba ve Karaca Ahmed- who were personally mentioned in Hacı Bektaş Velâyetnâme- and their activities in Germiyanoğulları lands were studied and accordingly, the role this land played in the organisation of Anatolian Bektashism was emphasied.

Keywords:

Germiyanoğulları Hacı Bektaş Velî, Bektashism, Hacı Bektaş Velî cult, Abdâlân-ı Rûm, Velâyetnâme,

PDF

___

Bayar, M. (1991). “Afyonkarahisar’da Yaşamış Büyük Velilerden Karaca Ahmet Sultan”. II. Afyon Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, Afyon. ss. 65-74.
Ersümer, S. (1979). “Hacım Sultan Türbesi”. Uşak Halk Eğitim Dergisi. 6, s.10.
Faroghi, S. (2003). Anadolu’da Bektaşilik. Çev. N. Barın. Simurg Yayınları. İstanbul.
Gökçe, T. (2004). “XVI. Yüzyılda Uşak Zâviyeleri”. CIEPO, Çeşme. ss. 211-235.
Gölpınarlı, A. (1970). “Hacım Sultan”. Türk Ansiklopedisi. XVIII, s. 284.
Gönçer, S. (1971). Afyon İli Tarihi. I. Karınca Matbaacılık. İzmir.
Güler, M. (2002). “Ahi Resul Zaviyesi ve Hisarcık’a Ait Belgeler”. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. IV/1, ss. 109-122.
Hasluck, F. R. (2000). Bektâşilik Tetkikleri. Çev. Râgıp Hulûsi; haz. K. Akansu. MEB Yayınları. Ankara.
İnalcık, H. (2005). Doğu Batı Makaleler. I. Doğu Batı Yayınları. Ankara.
Kılıç, Filiz ve diğ. (2008). Ana Hatlarıyla Horasan’dan Anadolu’ya Alevîlik ve Bektaşîlik. Grafiker Yayıncılık. Ankara.
Köprülü, M. F. (1976). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları. Ankara.
Ocak, A. Y. (1999). Osmanlı İmparatorluğu’nda Marjinal Sûfîlik: Kalenderîler (XIV-XVII. Yüzyıllar). TTK Yayınları. Ankara.
Ocak, A. Y. (1992). “Bektaşîlik”. DİA. V, ss. 373-379.
Ocak, A. Y. (1996a). “Hacı Bektâş-ı Velî”. DİA. XIV, ss. 455-458.
Ocak, A. Y. (1996b). “Hacım Sultan”. DİA. XIV, ss. 505-506.
Öntuğ, M. M. (1998). “Uşak’ta Hacım Sultan Zâviyesi ve Vakfiyesi”. AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi. I, ss.107-122.
Şahin, H. (2001). “Karaca Ahmed”. DİA. XXIV, ss. 374-375.
Uluçay, M. Ç. (1940). Saruhanoğulları ve Eserlerine Dair Vesikalar. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
Uysal, A. O. (2006). Germiyanoğulları Beyliği’nin Mimarî Eserleri. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları. Ankara.
Uzunçarşılı, İ. H. (1932). Kütahya Şehri. Maarif Vekâleti Yayınları. İstanbul.
Uzunçarşılı, İ. H. (1988). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri. TTK Yayınları. Ankara.
Varlık, M. Ç. (1974). Germiyanoğulları Tarihi (1300-1429). Sevinç Matbaası. Ankara.