Geleneğin Gölgesinde Çocuk: Rıza Tekin Uğurel ve Çocuk İftarı Programları

Türk aile yapısında çocuğa verilen değer büyüktür. Doğumu, ad verilmesi, kırkı, ilk saç ve tırnak kesimi, ilk dişi, okula başlaması, sünneti gibi çocukların büyüme evrelerinde yapılan kutlamalar onlara verilen kıymetin ibâreleridir. Ramazan ayında yapılan etkinlikler de bu değerin idâmesidir. Bu çalışmada Rıza Tekin Uğurel’ in, somut olmayan kültürel mirasın korunmasına dair yapmış olduğu çalışmalar hakkında bilgi verilerek bunlardan bir tanesi olan ve 1983 yılından beri yapılagelen Çocuk İftarı programları tanıtılmıştır. Gazeteci, şâir, yazar, bestekâr aynı zamanda oyun yazarı ve Karagöz sanatçısı olan Uğurel tarafından 1983’ten beri her yıl kesintisiz olarak yapılan bu programlarda, çocuklara pek çok değer yaşatılarak aktarılmaya çalışılmaktadır. Ramazan mânileri, bilmeceler, fıkralar, tekerlemeler, atasözleri, deyimler, şarkılar, ilâhiler, sofra duası, Karagöz ve Ortaoyunu gibi Türk folkloruna ait pek çok unsura yer verilmektedir. Çalışmada, program içerisinde yer alan halk edebiyatı ve halk kültürüne dair unsurlar gözlem ve görüşme yöntemiyle tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Çocuk, Gelenek, R. Tekin Uğurel, Halk bilgisi, İftar

Child in the Shadow of Tradition: Rıza Tekin Uğurel and Children's Iftar Programs

In the Turkish family structure, the value given to the child is great. Celebrations during the growth stages of children, such as their birth, naming, fortieth day after birth, first hair and nail cutting, first tooth, starting school, circumcision are expressions of the value given to them. Activities for children during the month of Ramadan are also the continuation of this value. In this study, information about Rıza Tekin Uğurel's work on the protection of intangible cultural heritage is given and one of them, Children's Iftar programs, which have been held in Kütahya since 1983, are introduced. In these programs, which have been held by Uğurel, who is a journalist, poet, writer, composer and at the same time a playwright and Karagöz artist, every year since 1983; many values are tried to be passed down to children by experiencing them. Many elements of Turkish folklore such as Ramadan chansonettes, riddles, anecdotes, rhymes, proverbs, idioms, songs, hymns, table prayer, Karagöz and Hacivat, Kavuklu and Pişekar are included. In the study, elements of folk literature and folk culture in the program were determined by observation and interview method.

Keywords:

Child, Tradition, R. Tekin Uğurel, Folklore, Iftar,

PDF

___

And, M. (1970). 100 Soruda Türk tiyatrosu tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
And, M. (2014). Başlangıcından 1983’e tiyatro tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.
Artun, E. (2014). Ansiklopedik halk bilimi/halk edebiyatı sözlüğü, terimler-motifler- kavramlar. Adana: Karahan Kitabevi.
Artun, E. (2015). Anonim Türk halk edebiyatı nesri, edebiyat tarihi metinler. Adana: Karahan Kitapevi.
Artun, E. (2008). Tarihsel süreçte değişen geleneksel tiyatromuz. halk kültürü tiyatrosu sempozyumu, İstanbul: Yeditepe Üniversitesi. Erişim adresi: http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/erman_artun_tarihsel_surec_geleneksel_tiyatro.pdf
Balta, E. E. ( 2013). Bilmecelerin dil-düşünme bağlamında eğitimdeki yeri ve önemi, Turkish Studies, 8(1), 891-899.
William, R. (2010). Folklorun dört işlevi (F. Çalış, Çev.). Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar içinde (ss. 71-86). Ankara: Geleneksel Yayınları.
Batur, Z. ve Beştaş, M. (2011). Divanu Lügat’it Türk’te çocuk dünyası ve çocuk eğitimi. Turkish Studies, 6(2), 247-262.
Baysan, M. (2018). Rıza Tekin Uğurel. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü içinde. Erişim adresi: http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riza-tekin-ugurel
Boratav, P. N. (2013). 100 Soruda Türk halk edebiyatı. Ankara: Bilgesu Yayıncılık.
Çetin, O. (2020). Geçmişten bugüne ramazan gelenekleri ve geleneklerin yaşatılarak geleceğe aktarılmasına dair öneriler. Türk Ekini Dergisi, 1(6), 14-36.
DİA. (1994). Diş kirası. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 9, s. 375). İstanbul: TDVİAM
Dönmez, S. ve Koçak, Ş. (2018). Kutadgu Bilig’de çocuk eğitimi (türk eğitim tarihi açısından, eğitimin öğeleri üzerine bir inceleme). Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 15(6), 145-192.
Duymaz, A. (2002). İrfanı arzulayan sözler tekerlemeler. Ankara: Akçağ Yayınları.
Düzgün, D. (2000). Osmanlı döneminde geleneksel Türk tiyatrosunun genel görünümü. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14, 63-69.
Emiroğlu, S. (2012). Kutadgu Bilig’de çocuk eğitimi. Turkish Studies 7(1), 1027-1041.
Ergin, M. (1997). Dede Korkut kitabı I, Giriş- Metin- Faksimile. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Göncüoğlu, S. F. (2008). İstanbul’da çocuk olmak. Kültür Dergisi, 12, 62-65.
Güler, K. (2013). Kütahya sanatçıları. Kütahya: Kütahya Ticaret ve Sanayi Odası Yayını.
Işık, E. (2019). Batı’da çocukluk sosyolojisi çalışmaları tarihi. Çocuk ve Medeniyet Dergisi, 4(7), 179-194.
İnan, M. R. (1983). Dünyada çocuk yılı ve eğitimde çocuğa görelik. Eğitim ve Bilim Dergisi, 8(45), 28-32.
Karadağ, Ö. (2013). Türkiye Türkçesi atasözlerinde çocuk ve çocukluk. Milli Folklor Dergisi, 25(98) , 109-124.
Kaya, D. (2004). Anonim halk şiiri. Ankara: Akçağ Yayınları.
Mezkit Saban, G. (2019). Milli kimliğin oluşturulması bağlamında 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı. [Yayımlanmamış doktora tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Türk Halkbilimi Bilim Dalı, Ankara.
Mutlu, M. (1995). Karagöz. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 12(12), 53-63.
Oğuz, Ö. (2009). Somut olmayan kültürel miras nedir?Ankara: Geleneksel Yayıncılık.
Özdemir, C. (2017). Dede Korkut kitabında saygı. Dil ve Edebiyat Araştırmaları, 16(16), 7-29.
Salün, M. (2001). Kütahya gezek geleneği ile törenlerimiz, oyunlarımız. Kütahya: Ekspres Matbaası.
Son Dakıka Kutahya (2014, Temmuz 6) Kütahya'da Eski Ramazanlar ve (Küpeçik) - YouTube www.youtube.com/watch?v=hypBu3mmhX4
Taş, H. (2007). Günümüz Bursa’sında Karagöz. U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(12), 133-146.
Türkyılmaz, D. (2009). Ortak sır kalıplarımız: Türk Dünyası bilmeceleri üzerine. Milli Folklor Dergisi, 21(81), 40-53.
Uğurel, R. T. (2012). Yağmur taşı. İstanbul: Parıltı Yayıncılık.
Uğurel, R. T. (2018). Göz yaşı ırmağı. İstanbul: Post Yayıncılık.
Uğurel, R. T. (2017, Eylül 30). Çocuk iftarı 10 Kasım 2002 Kütahya [Video]. Youtube https://www.youtube.com/watch?v=ImVPubScF_0
Uğurel, R. T. (2018, Şubat 23). Çocuk iftarı 1984 Kütahya [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=hgSemQFogts
Uğurel, R. T. (2018, Şubat 26). Çocuk iftarı 2001 Kütahya [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=VJa9tqFN0lg
Uğurel, R. T. (2018, Şubat 28). Çocuk iftarı 1991 Kütahya [Video]. Youtube.https://www.youtube.com/watch?v=lcoHNhw_dpk
Uğurel, R. T. (2018, Haziran 8). Çocuk iftarı 2 Haziran 2018 Kütahya [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=dIY0-9-W0RI&ab_channel=R%C4%B1zaTekinU%C4%9Furel
Uğurel, R. T. (2018, Ağustos 6). Rıza Tekin Uğurel Besteleri (Provalar) - Rast Çocuk Şarkısı / Bir Kedim Var Kütahya [Video]. Youtube. www.youtube.com/watch?v=gI0MAyfbLKs
Uğurel, R. T. (2019, Mayıs 29). Çocuk iftarı 29 Mayıs 2019 Kütahya [Video]. Youtube. https://www.youtube.com/watch?v=p4ORI2lxNLs
Uygun, M. N. (2014). Türk din mûsikîsinde usûl ilâhileri. Rast Müzikoloji Dergisi, 2(2), 31-42.
Uzun, M. (2000). İlâhi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C.22, ss. 64-68).İstanbul: TDVİAM
Yalçın, S. K. ve Şengül, M. (2004).Dede Korkut hikâyeleri’nin çocuk eğitimi açısından öne sürdüğü değerler ve ortaya çıkarmak istediği tip üzerine bir değerlendirme. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 209-223.
Yangil, K. M. ve Kerimoğlu, C. (2014). Bilmecelerin eğitimdeki yeri ve önemi. Eğitim Bilimleri Araştırma Dergisi, 4(2), 341-354.
Yardımcı, M. (2013). Türk Halk edebiyatında nesir ve nazım nesir karışık türler. İzmir: Kanyılmaz Matbaacılık.