Ereğli Kömür Madenleri ve Ereğli Kaymakamlığının Teşkili (1865-1867)

Madenler tarih boyunca her devlet için olduğu gibi Osmanlı Devleti için de önemli bir yer işgal etmiştir. Osmanlı Devleti için bu madenler içerisinde kömür madenlerinin sanayi devrimi ile birlikte önemi ve değeri daha da artmıştır. Nitekim kömür madenleri buharlı gemiler, trenler gibi devrin en önemli icatlarına yakıt olarak kullanılmıştır. Ancak kömür madenlerinin işletilebilmesi emek ve sermaye gücüne bağlıdır. Bu bakımdan Osmanlı Devleti madenlerin daha aktif bir şekilde işletilebilmesi amacıyla bazen maden çevresindeki yerleri madenin çıkarıldığı bölgeye mali birimler oluşturacak şekilde bağlamış bazen de madenin bulunduğu bölgeyi idari olarak müstakil bir birime dönüştürmüştür. Bu sayede hem emek gücü halledilmeye hem de maden çıkarımında bürokratik kolaylıklar sağlanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada Ereğli Kömür Madeni’nin gerek devlete sağladığı gelir gerekse sanayi vesair kollara yaptığı katkılar dolayısıyla Ereğli kazasının neden kaymakamlığa dönüştürüldüğü özellikle arşiv kaynakları çerçevesinde ele alınacaktır. Böylece Osmanlı mülki yapısının belirlenmesinde mali birimlerin de önemli bir yerinin olduğu ortaya konulmuş olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Ereğli, Madenler, İdare, Kaymakamlık, Kaza

Ereğli Coal Mines and the Formation of the Ereğli Kaymakamlık (1865-1867)

Throughout history, mines have occupied an important place for the Ottoman State as well as for every state. For the Ottoman Empire, the importance and value of coal mines among these mines increased with the industrial revolution. As a matter of fact, coal mines were used as fuel for the most important inventions of the era, such as steamships and trains. However, the operation of coal mines depends on labor and capital power. In this respect, the Ottoman State sometimes connected the places around the mine to the region where the mine was extracted to form financial units in order to operate the mines more actively, and sometimes transformed the region where the mine was located into an administratively independent unit. In this way, both labor power was taken care of and bureaucratic convenience was tried to be provided in mineral extraction. In this study, the reason why Ereğli Coal Mine was turned into a sanjak will be discussed, especially within the framework of archival sources, due to the income it provides to the state and its contributions to industry and other branches. Thus, it will be revealed that financial units have an important place in the determination of the Ottoman administrative structure.

Keywords:

Ereğli, Mines, Administrative, Kaymakamlik, County,

PDF

___

Ali Emiri (AE.SSÜL.I): 2/63. Cevdet Tımar Zeamet (C.TZ): 83/4142. İrade Dahiliye (İ.DH): 305/19358. İrade Meclis-i Vala (İ.MVL): 539/24223; 565/25386. İrade Meclis-i Mahsus (İ.MMS): 133/5692. Mâbeyn-i Hümâyûn İrâdeleri (MB.İ): 21/43. Meclis-i Vâlâ Evrakı (MVL): 669/11; 677/22; 705/53; 714/77; 715/10; 715/102; 717/76; 720/70; 723/39; 730/15; 739/87. Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi Evrakı (A.MKT.MHM): 372/96.
Salname-i Devlet-i Aliyye-i Osmaniye, 1264/1848;1266/1850; 1270/1856; 1277/1861.
Bazna, Y. (2021). Osmanlı taşra idaresi: Kastamonu örneği (1839-1876). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çankırı.
Çadırcı, M. (2013). Tanzimat Döneminde Anadolu kentleri’nin sosyal ve ekonomik yapıları. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Çağatay, N. (1943). Osmanlı İmparatorluğunda Maden İşletme Hukuku,. DTCF Dergisi, 2(1), 117-126.
Gencer, A. İ. (2001). Bahriye’de yapılan ıslahat hareketleri ve Bahriye Nezareti’nin kuruluşu (1789-1867). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Güneş, M. (2013). Osmanlı Taşra idaresinin değişim sürecinde Kaymakamlık (1842-1871. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Karal, E. Z. (2007). Osmanlı Tarihi (C. VI). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Kaştan, Y. (2016). Osmanlı İmparatorluğu’nda kömür ocaklarının işletilmesi (1839-1918). Osmanlı Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, 2(2), 1-26.
Kolay, A. (2011), İzmir-Kasaba ve uzantısı demiryolu hatları (1863-1897). [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
Öğreten, A. (2006). Ereğli kömür madeni havzasında ilk üretim. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 31, 135-160.
Öğreten, A. (2007). Ereğli kömür havzasında Bahriye Nezareti döneminde madenler ve madenciler 1865-1908. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 3(5), 139-178.
Sezen, T. (2017). Osmanlı yer adları. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları (Yayın No: 26).
Tak, İ. (2001). Osmanlı döneminde Ereğli kömür madenleri. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
Terzi, A. T. (2000). Hazine-i Hassa Nezareti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tızlak, F. (1993). XIX. Yüzyılın ilk yarısında Anadolu madenleri. Prof. Dr. Bayram Kodaman’a Armağan kitabı içinde (ss. 291-305). Samsun.
Tızlak, F. (1995). Osmanlı maden işletmeciliğinde kanunnameden nizamnameye geçiş ve 1861 tarihli Maden Nizamnamesi. Türk Dünyası Araştırmaları, 98, 75-91.
Tızlak, F. (1996). XIX. Yüzyılın Ortalarında Osmanlı maden yatakları. Belleten, LX (229), 703-718.
Tızlak, F. (1998). Ereğli Kömür Madeni Nizamnamesi. Belgeler, 23, 123-142.
Tızlak, F. (1999a). Maadin-i Hümayun Emanetinin Osmanlı idari düzenindeki yeri (1775-1867). XII. Türk Tarih Kongresi içinde (ss. 925-939). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Tızlak, F. (1999b). Osmanlı Devleti’nde madencilik. Osmanlı içinde (C. 3, ss. 312-321). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
Tuncel, M. (1995). Ereğli. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C.11, ss. 289-290). İstanbul: TDVİAM.
Yakupoğlu, C. (2012). Kastamonu’nun doğal zenginliklerinden küre madenlerinin tarihi arka planı. Kastamonu’nun Doğal Zenginlikleri Sempozyumu Bildiri Kitabı içinde (ss. 36-45).