DİVAN ŞİİRİNDE CAİZE (ŞAİR-PATRON-HAMİ İLİŞKİSİ) ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER 2

Şiir ve edebiyat, Osmanlı Devleti'nin kuruluşundan çöküş yıllarına kadar bütün dönemlerinde gerek saray merkezinde gerek taşrada kendisine bir itibar ortamı bulmuştur. Bu yaygın itibar ortamının temelinde; başta hükümdar ailesi olmak üzere vezirler, valiler, sancak beyleri, şeyhülislâmlar, kazaskerler vs. yer almıştır. Şâirler de gördükleri bu himâyeyi karşılıksız bırakmayarak çeşitli vesilelerle hâmîlerine eserlerini takdim etmişlerdir. Ayrıca birtakım isteklerini de bu eserlerinde dile getirmişlerdir. Genel anlamda koruyucu (hâmî) ve yardım (lûtuf, ihsân, iltifat vs.) isteyen şâirler olduğu gibi özel olarak açıkça ne istediğini belirten şâirler de olmuştur. Dîvân Şiirinde Şâir-Hâmî Üzerine Değerlendirmeler II adlı bu çalışmamızda şâirlerin eserlerinde hâmîlerine karşı dile getirdikleri istekler ele alınmıştır

Anahtar Kelimeler:

Divan şiiri, kaside, câize, patron, hâmi

DİVAN ŞİİRİNDE CAİZE (ŞAİR-PATRON-HAMİ İLİŞKİSİ) ÜZERİNE DEĞERLENDİRMELER 2

Poetry and literature was always appreciated both in central palace and in country side from the establishment to the decay period of the Ottoman Empire. The basis of this prevalant dignity was; mainly sovereignty and then viziers, governors, sanjak beys, sheikhul islams, kazaskers etc. To show their gratefulness, poets presented their works to their tutelars by various means. Furthermore they mentioned some of their requests in these works. In general, apart from poets requesting a supporter (tutelar) and hand (kidness, gift, compliments etc), there had also been poets expressing their wishes frankly. In this studyof us called “Appreciation of Protection of Poets in Divan Poetry-II” is based on poets depicted wishes from their tutelars

Keywords:

Divan poetry, Eulogy-ode, câize, boss, protection-protector,

PDF

___

ADIVAR A. Adnan (1991), Osmanlı Türklerinde İlim, Remzi Kitabevi, 5. Baskı, İstanbul.
AKKUŞ Metin (1993), Nef'î Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara.
AKYÜZ Kenan-BEKEN Süheyl-YÜKSEL Sedit-CUNBUR Müjgan (2000),
Fuzûlî Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara. ALTUN Kudret (1989), “Gelibolulu Mustafa Âlî ve Dîvânı”, Yayınlanmamış
Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul. ALTUNER Nuran Üzer (1989), “Safâyî ve Tezkiresi”, Yayınlanmamış Doktora
Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE, İstanbul. ARSLAN Mehmet-AKSOYAK İ. Hakkı (1994), Haşmet Külliyatı, Sivas.
ARSLAN Mehmet (2002), Şeref Hanım Dîvânı, Kitabevi Yay., İstanbul. ------- (2003), Leylâ Hanım Dîvânı, Kitabevi Yay., İstanbul.
ASLAN Mustafa (1990), “Şehrî Dîvânı”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Erciyes Üniversitesi SBE, Kayseri. AYPAY A. İrfan (1998), İzzet Ali Paşa Dîvân ve Nigâr-nâme, İstanbul.
ÇAPAN Pervin (1993), “18. Yüzyıl Tezkirelerinde Edebiyat Araştırma ve Tenkidi”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi SBE, Elazığ.
ÇAVUŞOĞLU Mehmet-TANYERİ M. Ali (1981), Hayretî Dîvânı, İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul. ÇAVUŞOĞLU Mehmed (1977), Yahyâ Bey Dîvânı, İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul. ------- (1980), Vasfî Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul. ------- (1982), Helâkî Dîvânı, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul. ------- (1986), “Kasîde”, Türk Dili Türk Şiiri Özel Sayısı II, (Dîvân Şiiri), S.:415-416-417,
Temmuz-Ağustos-Eylül s.:17-77. DADAŞ Cevdet (2002), “Osmanlı Arşiv Belgelerinde Şâirlere Verilen Câize ve İhsânlar”,
Türkler, Ed.: Hasan Celal Güzel vd., Yeni Türkiye Yay., C.11, s.:748- 758, Ankara. DEVELLİOĞLU Ferit (2000), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Aydın
Kitabevi, 17. Baskı, Ankara. EFLATUN Muvaffak (2001), “Osmanlı Döneminde Edebî Muhit Olarak
İznik”, Eşrefoğlu Rûmî Bilgi Şöleni Bildirileri, Ed.: Mustafa Güneş, İznik- Bursa. ERDEM Sadık (2001), Subhî-zâde 'Azîz ve Dîvânı, Fakülte Kitabevi, Isparta.
ERÜNSAL İsmail (1979-1980), “Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları I, II. Bayezid
Devrine Ait Bir İn'âmât Defteri”, Tarih Enstitüsü Dergisi, X-XI, s.:303- 3 ------- (1984), “Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları II, Kanuni Sultan Süleyman
Devrine Ait Bir İn'âmât Defteri”, Osmanlı Araştırmaları, IV s.:1-17. EYDURAN Aysun Sungurhan (1999), “Tezkiretü'ş-Şu'arâ (İnceleme-Tenkitli Metin)”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara.
GÜREL Rahşan (Bilâ-tarih), Enderûnlu Osman Vâsıf ve Dîvânı, Kitabevi Yay., İstanbul. HAMAMİ Erdal (2001), Râmî Dîvânı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
HANÇERLİOĞLU Filiz (1988), “Âşık Çelebi Dîvânı”, Yayınlanmamış
Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara. İLAYDIN Hikmet (1956), “Kerem Kasîdeleri”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi-2, İstanbul. İNAL İbnü'l-Emin Mahmud Kemal (1999), Son Asır Türk Şâirleri, Haz.:
Müjgan Cunbur, Atatürk Kültür Merkezi Yay., C. 1, Ankara. ------- (2000), Son Asır Türk Şâirleri, Haz.: M. Kayahan Özgül, Atatürk Kültür
Merkezi Yay., C. 2, Ankara. İPEKTEN Haluk (1974), İsmetî Dîvânı, Atatürk Üniversitesi Yay., Ankara. ------- (1990), Nâ'ilî Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara. ------- (2003), Bâkî Hayatı Sanatı Eserleri, Akçağ Yay., 4. Baskı, Ankara.
İSEN Mustafa (1997), Ötelerden Bir Ses, Akçağ Yay., Ankara. ------- (1999), Latîfî Tezkiresi, Akçağ Yay., Ankara.
KARACAN Turgut (1991), Bosnalı Alaeddin Sâbit Dîvânı, Cumhuriyet
Üniversitesi Yay., Sivas. KARAHAN Abdülkadir (1966), Figânî ve Dîvânçesi, İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul. KILIÇ Filiz (1994), “Meşa'irü'ş-Şu'ara (İnceleme-Tenkitli Metin)”,
Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi SBE, Ankara. KURNAZ Cemal (1987), Hayâlî Bey Dîvânı Tahlili, Kültür ve Turizm
Bakanlığı Yay., Ankara. KÜLEKÇİ Numan (1989), Ganî-zâde Nâdirî ve Dîvânından Seçmeler, Kültür
Bakanlığı Yay., Ankara. MACİT Muhsin (1997), Nedîm Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara. ------- (2001), Erzurumlu Zihnî Dîvânı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
MENGİ Mine (1995), Mesîhî Dîvânı, AKM Yay., Ankara.
MERMER Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara.
ÖZGÜL M. Kayahan (1990), Yenişehirli Avni, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
PAKALIN Mehmet Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri
Sözlüğü, MEB Yay., C. 1-2-3, İstanbul. PALA İskender (1996), Şâirlerin Dilinden, Ötüken Neşriyat, İstanbul. ------- (1997), Şiirler Şâirler ve Meclisler, Ötüken Neşriyat, İstanbul. ------- (2003), Ansiklopedik Dîvân Şiiri Sözlüğü, L&M Yay., İstanbul.
TARLAN Ali Nihad (1963), Necâtî Beg Dîvânı, MEB Yay., İstanbul. ------- (1992a), Ahmed Paşa Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara. ------- (1992b), Hayâlî Dîvânı, Akçağ Yay., Ankara.
TOLASA Harun (1979), Şeyhülislâm Bahâyî Dîvânından Seçmeler, Tercüman 1001 Temel Eser Serisi, İstanbul.
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı (1988), Osmanlı Devletinin Saray Teşkilatı, TTK Yay., Ankara.
YILMAZ Ali (1996), Kanuni Sultan Süleyman'a Sunulan Kasîdeler, Kültür
Bakanlığı Yay., Ankara.