BİLGİNİN OLANAKLILIĞI PROBLEMİ AÇISINDAN HUME’DA VE KANT'TA NEDENSELLİK SORUNSALI
Nedensellik konusu bilim felsefesinde önemli yer tutmakla beraber, felsefe tarihi içinde bu konuyu sorun edinenler tarafından da farklı biçimlerde ele alınmıştır. İngiliz empirist filozof David Hume ve Alman filozof Immanuel Kant, nedensellik sorunsalına, bilginin olanaklılığı sorunu açısından yaklaşmışlardır. Hume, İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme başlıklı eserinde, dünyaya yönelik olan bilgimizi, nedensellik kavramı ve neden-etki bağı çerçevesinde ele almıştır. Hume, nedensel akıl yürütmenin, deneyimsel bilgiye temel teşkil ettiğini iddia ederken, zorunluluk olarak değerlendirdiği neden-etki bağının, ussal bir zorunluluğa dayanmadığı fikrine ulaşır. Bu noktada, Hume, empirik bilgiye ilişkin olarak septik bir tavır takınmıştır ve Hume’un içine düştüğü bu çıkmaza yanıt olarak Kant’ın modern empirik bilimin olanaklılığını ortaya koyduğu apriori ve aposteriori kavramlarıyla temellendirmeye girişmiştir. Bu çalışmada, Hume’un ve Kant’ın nedensellik sorunsalına, bilginin olanaklılığı problemi açısından nasıl yaklaştıkları incelenmektedir.
Anahtar Kelimeler:
Hume, Kant, Nedensellik, Bilgi
THE PROBLEM OF CAUSALİTY IN HUME AND KANT WITH REGARD TO THE PROBLEM OF THE POSSIBILITY OF KNOWLEDGE
The problem of causality has been placed at the centre of the philosophy of science and has been handled in various ways by different philosophers in the history of philosophy. The English empiricist David Hume and German philosopher Immanuel Kant have approached the problem of causality with respect to the possibility of knowledge. In An Inquiry Concerning Human Understanding, Hume questions our knowledge of the world in terms of the concept of causality and the cause-effect relationship. When Hume proposed that causal reasoning is the ground for empirical knowledge, he also arrived at the idea that the necessity of cause-effect relationship is not a rational one. At this point, Hume’s septic look at the empirical knowledge was enlightened by Kant. Kant argued the possibility of empirical knowledge by proposing the concepts of apriori and aposteriori to ground for knowledge. The present study investigates Hume’s and Kant’s view of the problem of causality in terms of the problem of the possibility of knowledge.
___
- Alquie, F. (1990) “Descartes’tan Kant’a Kadar Nedensellik Düşüncesi” Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları Seminer-Felsefe, çev. Tülin Bumin, Sayı:7, s. 59-69 Ege Ü. Basımevi, İzmir.
- Cottingham, John. (2003) Akılcılık. Çev. Bülent Gözkan. Doruk Yayıncılık, İstanbul.
- Denkel, Arda. (1994) “Hume, Nedensellik, Tikelcilik ve Tekilcilik” Felsefe Tartışmaları, 17. Kitap, s. 63-74, Kent Basımevi.
- Guyer, Paul. (2008) Knowledge, Reason and Taste: Kant’s Response to Hume. Princeton University Press, Princeton, New Jersey.
- Hume, David. (1997) İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul.
- Kant, Immanuel. (2002) Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena. Çev. İoanna Kuçuradi - Yusuf Örnek. Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
- Kant, Immanuel. (2010) Arı Usun Eleştirisi. Çev. Aziz Yardımlı. İdea Yayınevi, İstanbul.
- Russell, Bertrand. (1946) History of Western Philosophy, Routledge, London and New York.
- Watkins, Eric. (2005) Kant and the Metaphysics of Causality. Cambridge University Press, Cambridge.
- Williams, Michael. (2001) Problems of Knowledge: A Critical Introduction to Epistemology. Oxford University Press, Oxford. Yıldırım, C. (1979) Bilim Felsefesi, Remzi Kitabevi, İstanbul.
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1999
- Yayıncı: Dumlupınar Üniversitesi Rektörlüğü