Atatürk Dönemi Maliye Politikaları: Liberal İktisattan Karma Ekonomiye

Türkiye Cumhuriyeti’nde 1923-38 döneminde uygulanan maliye politikaları iki ana döneme ayrılabilir: liberal ekonomik düşünceye ve karma ekonomi yaklaşımına dayanan politikalar. Birinci dönemde (1923-29) her ne kadar bazı devlet müdahaleleri söz konusu ise de Türkiye Cumhuriyeti liberal bir maliye politikası takip etti. Bu dönemde uygulanan maliye politikalarının temel amacı Türk vergi sisteminin modernleştirilmesi ve Türk köylüsünün durumunun iyileştirilmesidir. Bu dönemde kamu maliyesi denk bütçe-düzgün ödeme, yükümlülerin lehine vergi sisteminin iyileştirilmesi ve Türk lirası’nın istikrarını koruma ilkelerine dayanmaktadır. Karma ekonomi döneminde (1930-38) Türk sanayisini geliştirmek için aktif devlet müdahaleleri söz konusudur. Bu dönem boyunca uygulanan maliye politikalarının ana amacı Türk sanayisini geliştirmek, altyapı ve Türk ekonomisinin üretim kapasitesini iyileştirmektir.

Fiscal Policies of Atatürk's Period: From Liberal Economy to Mixed Economy

Fiscal policies applied in the period of 1923-38 in the Turkish Republic can be divided into two periods: fiscal policies based on liberal economics thoughts and on mixed economic policy approach. Although there were some sort of government interventions in the first period (1923-29), the Turkish Republic pursued a liberal fiscal policy. The main aim of fiscal policies applied over this period was the modernization of the Turkish tax system and improving the economic conditions of Turkish peasantry. At this period public finance was based on the principles of balanced budget-regular payment, improving the tax system in favour of taxpayers and maintaining of Turkish Lira’s stability. In the mixed economy period (1930-38) there were active government interventions in order to develop Turkish industry. The main aim of fiscal policies applied over this period was the development of Turkish industry, improving the infrastructure and the productive capacity of Turkish economy.

PDF

___

Altıparmak, Aytekin (2002), "Türkiye'de Devletçilik Döneminde Özel Sektör Sanayin Gelişimi", Erciyes Üniversitesi, SBE Dergisi, Sayı 13, ss.35-59.
Aysan, Mustafa (1980), 100. Doğum Yıldönümünde Atatürk'ün Ekonomi Politikası, İstanbul:Ekonomik ve Sosyal Yayınlar.
Aysan, Mustafa (2000), Atatürk'ün Ekonomik Görüşleri, Altıncı Baskı, Toplumsal Dönüşüm Yayınları.
Boratav, Korkut (1974), 100 Soruda Türkiye'de Devletçilik, İstanbul: Gerçek Yayınları.
Boratav, Korkut (1977), "1923-1939 Yıllarının İktisat Politikası Açısından Dönemlendirilmesi", Atatürk Dneminin Ekonomik ve Toplumsal Tarihiyle İlgili Sorunlar Sempozyumu, 14-16 Ocak 1977, İstanbul: İstanbul Yüksek İktisat ve Ticaret Mektebi Mezunları Derneği Yayınları.
Boratav, Korkut (2005), Türkiye İktisat Tarihi:1908:2002, 9. Baskı, Ankara:İmge Kitabevi.
Çavdar, T. (1982), Türkiye'de Liberalizmin Doğuşu, İstanbul: Uygarlık Yayınları.
Çeçen, A. Aydın, A. Suut Doğruel ve Fatma Doğruel (1990), Türkiye'de Ekonomik Büyüme, Yapısal Dönüşüm ve Kriz, İstanbul: Egemen.
Derin, Haldun (1940), Türkiye'de Devletçilik, İstanbul.
DİE (2001), İstatistik Göstergeler:1923-1998, Ankara: Devlet İstatistik Enstitüsü.
Ergin, Feridun (1977), Atatürk Zamanında Türk Ekonomisi, İstanbul: Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı Yayınları.
Hiç, Mükerrem (1998), "Atatürk ve Ekonomik Rejim: Devletçilikten Günümüzde Piyasa Ekonomisine", Yeni Türkiye, Yıl 4, Sayı 32-34, ss.3285-3292.
Hines, W.D. et al., (1936), Türkiye'nin İktisadi Bakımdan Umumi Bir Tetkiki, 1933-34, 3. Cilt, Ankara: Mehmet İhsan Matbaası.
Irmak, Esin (1992), Kapitalist Gelişme ve Türkiye Ekonomisi, İstanbul.
İnan, Afet (1969), Vatandaş İçin Medeni Bilgiler ve Kemal Atatürk'ün El Yazıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
İnce, Macit (1996), Devlet Borçlanması (Kamu Kredisi), Yenilenmiş ve Genişletilmiş Beşinci Bası, Ankara:Seçkin.
Keyder, Çağlar (1993), Dünya Ekonomisi İçinde Türkiye: 1923-1929, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Konukman, Aziz (2003), "Cumhuriyetin Kuruluş Yılları ve 80 Sonrası dönemin Bütçe Politikaları-Uygulamaları: Devletin İnşasından Devletin Tasfiyesine", Gazi Üniversitesi, İİBF Dergisi, 2/2003, ss.29-65.
Korum, Uğur (1982), "1923-1929 Döneminde Türkiye'de İmalat Sanayi ve Sanayi Politikaları", Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi, Ankara Üniversitesi SBF Yayını No:513, Ankara.
Ökçün, Gündüz (Der.) (1968), Türkiye İktisat Kongresi (İzmir-1923): Haberler, Belgeler, Yorumlar, Ankara.
Öztürk, Kazım (1969), Cumhurbaşkanlarının TBMM'ni Açış Nutukları, İstanbul: Ak Yayınları.
Parasız, İlker (1998), Türkiye Ekonomisi: 1923’den Günümüze Türkiye’de İktisat ve İstikrar Politikaları, Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları.
Tekeli, İ. ve S. İlkin (1982), Uygulamaya Geçerken Türkiye'de Devletçilik Oluşumu, Ankara: ODTÜ Yayınları.
Tezel, Yahya S. (1982), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi: 1923-1950, Ankara: Yurt.
Tezel, Yahya S. (1986), Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi: 1923-1950, Genişletilmiş İkinci Basım, Ankara: Yurt.
Togan, Sübidey (1993), "İthalatta Vergi Uygulaması", Yeni Forum, Sayı 14.
Tokgöz, Erdinç (1997), Türkiye’nin İktisadi Gelişme Tarihi (1914-1997), Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 4. Baskı, Ankara: İmaj Yayınevi.
TUİK (2006), İstatistik Göstergeler: 1923-2005, Ankara: T.C. Başbakanlık Türkiye İstatistik Kurumu, http://www.tuik.gov.tr/yillik/Ist_gostergeler.pdf (İndirme tarihi:12.04.2007)
Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü (1961), Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri I, Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
Türk, İsmail (1981), "Cumhuriyet döneminde Vergi Sistemimizin Gelişmesi", A.Ü. SBF Dergisi, Atatürk Özel Sayısı, Cilt XXXVI, No:1-4, Ocak-Aralık.
Türk, İsmail (1982), Atatürk ve Türk Mali Sistemi: Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi, A.Ü. SBF Yayınları, No:513.
Varcan, Nezih (1987), Türkiye'de Vergi Politikalarının Oluşumu: Cumhuriyet Dönemi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Varcan, Nezih ve Tufan Çakır (2000), Maliye Tarihi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Vural, İstiklâl Yaşar (1999), “1923-1929 Dönemi Maliye Politikaları”, Afyon Kocatepe Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:1, Sayı:2, ss.133-146.
Yaşa, Memduh, et al., (1980), Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ekonomisi:1923-1978, İstanbul: Akbank Kültür Yayınları.