ANADOLU VALİSİ SEYYİD ALİ PAŞA ASİ MİYDİ
Kütahya’nın merkezinde bulunan ve her gün binlerce kişinin beş vakit namaz kıldığı Ali Paşa (Alo Paşa) Camii zamanın Anadolu Beylerbeyi Ali Paşa tarafından yaptırılmıştır. Gerek içinde namaz kılan ve gerekse önünden gelip geçenlerin sadece caminin isminin “Ali Paşa” olduğunu bilirler. Fakat bu kişiler Ali Paşa’nın kim olduğunu ve devletin hangi kademelerinde görev yaptığını bilmezler. Aslında vatandaşların kim olduğunu bilmediği devlet görevlilerinin Kütahya’da “Paşa” unvanıyla anılan pek çok tarihi eserleri bulunmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır: Rüstem Paşa Medresesi, Karagöz Paşa Camii, Vahit Paşa Kütüphanesi, Lâla Hüseyin Paşa Camii ve Bekir Sıtkı Paşa Tekkesi gibi. Bu makale için yapılan araştırmada Kütahya’da Ali Paşa Camii, iki medrese, bir konak gibi kalıcı eser bırakmış olan ve iki defa Anadolu Beylerbeyliği makamında bulunan Seyyid Ali Paşa konu olarak ele alınmıştır. Ali Paşa ile ilgili kaynaklar ve arşiv belgelerinde yer alan bilgiler bir araya getirilerek çalışma tamamlanmıştır. Her Cuma günü hayırla anılıp kendisi için dua edilen, ruhuna Fatiha okunan Ali Paşa kendisine verilen görevlerde gerçekten hakkındaki dua ve hayırla anılmayı hak edecek faydalı hizmetlerde mi bulunmuştur? Yoksa isyanlar ve azillerle geçen bir yaşamın sonunda vatan haini mi olarak anımsanmayı hak etmiştir? Bu araştırmada iki sorunun yanıtını bulmaya çalışacağız.
Anahtar Kelimeler:
Beylerbeyi, Anadolu Eyaleti, Ali (Alo) Paşa
ANADOLU VALİSİ SEYYİD ALİ PAŞA ASİ MİYDİ
The Ali Pasha Mosque (Alo Paşa) is a historic mosque in Kütahya. It was built during the rule of Anatolian Beglerbegi Ali Pasha. The mosque, millions of people perform five time prayer each day, is at the core of city. A big part of this article’s focus is on awareness. Both the congregants and the pass-byers know only the name of the mosque. Almost none of them know actually who Ali Paşa is. In fact, Kütahya has got many historical buildings called “Pasha”. Unfortunately, citizens don’t know the identities of the government officers who name afterthem. Some of those; Rüstem Pasha Madrasah, Karagöz Pasha Mosque, Vahit Pasha Library, Lâla Hüseyin Pasha Mosque, Bekir Sıtkı Pasha Khangah…After lots of research over, the topic that is presented include: Seyyid Ali Pasha passed Ali Pasha Mosque, two Madrasah, a mansion to humanity and was Anatolian Beglerbegi twice in his life. This article is completed by marshalling the resources in relevant literature and archives. The final point is a little more serious. Considering the benedictions, many people remember Ali Pasha with gratitude on Fridays; did Pasha deserve all of these prayers by doing his duty properly? Otherwise, did he deserve being memorialized as a traitor at the end of his life that was full of rebellion sand dismissals? The purpose of this article is to reach the answers of these questions.
Keywords:
Beglerbegi, Anatolian Principality, Ali Pasha,
___
- ARŞİV BELGELERİ Başbakanlık Osmanlı Arşivi
- MAD. d. (Maliyeden Müdevver Defterler) HAT (Hatt-I Hümayun Tasnifi) C. AS (Cevdet Askeri)
- C. DH (Cevdet Dahiliye)
- C. ML (Cevdet Maliye) TETKİK ESERLER BAŞAR, Fahameddin (1997), Osmanlı Eyalet Tevcihatı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara. DANİŞMENT, İsmail Hami (1971), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi, Yeni Türkiye Yayınları. GÖKBİLGİN, M.Tayyip (1997), "Kütahya”, İslam Ansiklopedisi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Milli eğitim Bakanlığı Yayınları C.6,s.1118-1126.
- “Pazvandoğlu Maddesi”, İslam Ansiklopedisi (1964), C.9, MEB Basımevi, Ankara.
- GÖYÜNÇ, Nejat (1999),”Osmanlı Devleti’nde Taşra Teşkilatı (Tanzimat’a Kadar)”,Osmanlı, Editör Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, C.6, s.77-89, Ankara.
- Hoca Saadettin EFENDİ (1974), Tâcü't-Tevarih, İSTANBUL.
- İNALCIK, Halil (1954), Fatih Devri Üzerinde Tetkik ve Vesikalar I, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
- KILIÇ, Orhan (2002), ”Klasik Dönemde Osmanlı Taşra Teşkilatı, Beylerbeylikler/Eyaletler, Kaptanlıklar,Voyvodalıklar, Meliklikler (1362-1799)” Türkler,Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, C.9,s.887-898.
- KUNT, İ. Metin (1987), Sancaktan Eyalete, 1550-1650 Arasında Osmanlı Ümerâs ı ve İl İdaresi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, No.154, İstanbul.
- ÖZKAYA,Yücel (1976), Osmanlı İmparatorluğunda Âyânlık, A.Ü. Dil Ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları Doçentlik Tezi, Ankara.
- ÖZTUNA, Yılmaz (2005), Türkiye, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
- PAŞA, Ahmet Cevdet (1966),Tarihi Cevdet (Türk Tarihinde Osmanlı Asırları), Üçdal Neşriyat, İstanbul. SÜREYYA, Mehmet (1996), Sicill-i Osmanî, Tarih Vakfı Yurt Yayınları 30, İstanbul.
- UZUNÇARŞILI, İ.Hakkı (1932), Kütahya Şehri, Devlet Matbaası, İstanbul.
- VARLIK, Mustafa Çetin (1991), “Anadolu Eyaleti”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İslami Araştırmalar Merkezi, TDV. Yayınevi, İstanbul,C.3,s143-144.
- VARLIK, Mustafa Çetin (1999), "Anadolu Eyaleti Kuruluşu ve Gelişmesi” Osmanlı, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, C.6, s.123-128
- YÜCEL, Yaşar(1974), "Osmanlı İmparatorluğunda Desantralizasyona Dair Genel Gözlemler”, Belleten, C.XX XVIII, Sayı:152,s.665.
- Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
- Başlangıç: 1999
- Yayıncı: Dumlupınar Üniversitesi Rektörlüğü