Althusserci Teoride “İdeoloji” Kavramının Analizi: Klasik Marksist Anlayıştan Farkları ve Kapitalist Devlet Kuramındaki Rolü

Tarih boyunca devletler iktidarlarının devamlılığını sağlamak ve meşrulaştırmak için birçok argümana başvurmuşlardır. İdeoloji de bu argümanların başında gelmektedir. Tarihsel süreçte farklı bağlamlarda çeşitli anlamlarda kullanılan ideoloji, Althusser ile farklı bir boyut kazanmıştır. İdeoloji Althusser’le birlikte, her şeyi kapsayan, tarih ve zaman dışı, maddi bir yapısı olan bir kavrama dönüşmüştür. Bu bağlamda çalışmanın kapsamını Althusser’in ideoloji teorisi oluşturmaktadır. Bu çalışmayla amaçlanan, Althusserci ideolojiyi ve bu ideolojinin devlet kuramındaki yerini klasik Marksist anlayışla olan farklılıkları da içine alacak şekilde ortaya koymaktır. Çalışmada ulaşılan sonuçta Althusser devletin ideolojik aygıtları ile monist yapıdaki Marksist devlet kuramını düalist yapıya kavuşturduğu görülmektedir. Althusser, klasik Marksist anlayıştan farklı olarak, ideolojiyi salt ekonomik pratiğin uzantısı olarak ele almamıştır. O, ideolojinin felsefi, siyasi ve sosyolojik boyutlarını da göz önünde bulundurarak ideolojiyi ebedi olan maddi bir pratik şeklinde değerlendirmiştir. Ayrıca devlet iktidarı ile devlet aygıtı arasındaki farkı ortaya koymuş, ideolojinin kapitalist sistemdeki rolünü göstermiştir.

Anahtar Kelimeler:

Althusser, ideoloji, devletin ideolojik aygıtları, Marksizm

Analysis of the Concept of “Ideology” in Althusserian Theory: Differences from the Classical Marxist Understanding and its Role in the Theory of the Capitalist State

Throughout history, states have resorted to many arguments to ensure the continuity of their power and to legitimize it. Ideology is one of these arguments. Ideology, which has been used in various meanings in different contexts in the historical process, gained a different dimension with Althusser. With Althusser, ideology has turned into a concept that covers everything and has a material structure beyond history and time. In this context, the scope of the study consists of Althusser's theory of ideology. The aim of this study is to reveal Althusser’s ideology and its place in the theory of the state, including the differences with the classical Marxist view. As a result, it can be seen that Althusser has transformed the Marxist theory of the state from a monist structure to a dualist structure with the ideological apparatus of the state. Althusser, unlike the classical Marxist understanding, did not consider ideology as an extension of purely economic practice. He considering the philosophical, political and sociological dimensions of ideology, evaluated ideology as an eternal and material practice. He also revealed the difference between state power and state apparatus and showed the role of ideology in the capitalist system.

Keywords:

Althusser ideology, the ideological apparatus of the state, marxism., Marxism,

PDF

___

Althusser, L. (2000). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (Yusuf Alp, Mahmut Özışık, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Althusser, L. (2005). Yeniden üretim üzerine (A. Işık Ergüden, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
Bank, B. (2016). Althusser'in düşüncesinde toplum ve ideoloji. Amme İdaresi Dergisi, 49 (2). 1-38.
Barrett, M. (2004). Marx’tan foucault’ya ideoloji (Ahmet Fethi, Çev.). Ankara: Doruk Yayımcılık.
Bora, T. (2017). İdeoloji. Siyaset kavramlar, kurumlar, süreçler Yüksel Taşkın (Ed.), içinde (s. 83-104). İstanbul: İletişim Yayınları.
Burke, P. (2008). Bilginin toplumsal tarihi (Mete Tunçay, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Caslin, T. (1993). Liberalizm, refah devleti, eleştiriler. Devlet ve ekonomi, Kemali Saybaşılı (Ed.), (Mansur Akgün, Çev.). içinde (s. 290-316). İstanbul: Bağlam Yayınları.
Eagleton, T. (1996). İdeoloji (Muttalip Özcan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ekici, E. (2017). Antonio gramsci ve louis althusser: hukuk ideolojisinin eleştirisi. Marksist devlet ve hukuk teorisi. Taner Yelkenci (Ed.), içinde (s.259-290). İstanbul: NotaBene Yayınları.
Ergil, D. (2015). İdeoloji üzerine düşünceler . Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 38(1), 69-95. Erişim Adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ausbf/issue/3232/45026
Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş (Süleyman İrvan, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
Gillot, P. (2009), Althusser ve pisikanaliz (Nami Başer, Çev.). Epos Yayınları, Ankara.
Head, Brian W. (1985). Ideology and socıal scıence: destutt de tracy and french liberalism. Netherlands: Springer.
Heywood, A. (2016). Siyasetin ve uluslararası ilişkilerin temel kavramları (Fahri Bakırcı, Çev.). Ankara: BB101 Yayınları.
Hirst, P. (1984). İdeoloji üzerine: eleştirel ideoloji analizleri . Althusser ve ideoloji teorisi. William T. Bluhm, Bo Gustafsson (Ed.), (çev.:Canan Şahan), içinde (s.183-215). İstanbul: Kuram Yayınları.
Kazancı, M. (2006). Althusser, ideoloji ve ideoloji ile ilgili son söz. (Althusser: the last word about ıdeology and ıdeology). İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, 1-20.
Lukacs, G. (1978). Birey ve toplum (Veysel Atayman, Çev.). İstanbul: Günebakan Yayınları.
Mannheim, K. (2002). İdeoloji ve ütopya (Mehmet Okyayuz, Çev.). Ankara: Epos Yayınları.
Mardin, Ş. (1992). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
Marx, K. (2011). Kapital: ekonomi politiğin eleştirisi cilt: 1 (Mehmet Selik, Nail Satlıgan, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap.
Marx, K., Engels, F. (1992). Alman ideolojisi (Sevim Belli, Çev.). Ankara: Sol Yayınları.
Mclellan, D. (2005). İdeoloji. (Barış Yıldırım, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Purvis, T., Hunt, A. (2014). Söylem, ideoloji, söylem, ideoloji, söylem, ideoloji... (Simten Çoşar, Çev.). Moment Dergi, 1(1), 9-36.
Rehmann, J. (2020). İdeoloji kuramları yabancılaşma ve boyun eğme güçleri (Şükrü Alpagut, Çev.). İstanbul: Yordam Kitap
Sweezy, P., Baran, P., Magdoff, H. (1975). Çağdaş kapitalizm bunalımı (Yıldırım Koç, Çev.). Ankara: Bilgi Basımevi.
Swingewood, A. (1996). Kitle kültürü efsanesi (Aykut Kansu, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Therborn, G. (1989). İktidarın ideolojisi ve ideolojinin iktidarı (İrfan Cüre, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Yalvaç, F. (2005). Devlet ve ötesi: uluslararası ilişkilerde temel kavramlar. Devlet, Atilla Eralp (Ed.), içinde (s.15-51). İstanbul: İletişim Yayınları.