Halil İbrahim ERYILMAZ, Şenay ÖZGÜR YILDIZ

Manisa, Demirci’de Duvar Resimli İki Cami: Kışlak Eski Camii ve Ahatlar Camii

Demirci Manisa’nın bir ilçesi olup, il merkezine 160 km. mesafede bir yerleşim yeridir. Lale Devri’nden itibaren Avrupa mimarisinin barok ve rokoko üsluplarının ülkemize girmesiyle sanatımızda yenileşme süreci başlamıştır. Bu üsluplar Avrupa’da olduğu gibi aynen kullanılmamış Osmanlı sanatkârlarınca Türkiye’ye özgü bir üslup meydana getirilmiştir. Batılılaşma hareketleri ilk olarak saray ve çevresinde başlamış, zamanla Anadolu’nun pek çok yerinde özellikle camilerde kendini göstermiştir. Osmanlı Devleti’nde Batılılaşma döneminde yaygınlaşan sanat dallarından biri de duvar resimleridir. 18. yüzyıldan itibaren Türk mimari süsleme sanatında görülmeye başlanan duvar resimleri sivil ve dini birçok yapıda karşımıza çıkmaktadır. Demirci, Kışlak Eski Camii ile Ahatlar Camii’nin iç mekânları da yeni bir üslup anlayışını yansıtan duvar resimleriyle bezenmiştir. Değişik formlardaki vazolardan çıkan çiçek demetleri, ağaçlar, natürmortlar ve sembolik motifler seçilen konular arasındadır. Bu resimler 19. Yüzyılda Anadolu’da örneklerini gördüğümüz ortak bir resim programını yansıtmaktadır. Bu makaleyle de, Batılılaşma etkisiyle yaygınlaşan duvar resimlerine sahip Demirci, Kışlak Eski Camii ile Ahatlar Camii’nin taşradaki diğer dini yapı örnekleriyle karşılaştırılması yapılarak, yapıların benzer örnekler içindeki yeri ve Türk mimari süsleme tarihine kattığı anlam ve önemin ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Manisa, Demirci, Cami, Kışlak, Ahatlar, Süsleme

PDF

___

Aktuğ, Erbil Cömertler - Pektaş, Kadir. “Geç Dönem Kalem İşi Süslemeli Bir Eser: Aydın Kuyucak Kayran Köyü Camii”. Medeniyet Sanat İMÜ Sanat, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi Dergisi 2/2 (2016), 9-25. Algaç, Şeyda. “Afyonkarahisar Dazkırı- İdris Köyü Camii Ve Kalemişi Bezemeleri”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Özel Sayısı (2017), 1-12. Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988. Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı Tarihi Cild III Heykel ve Oyma I. Fasikül. İstanbul: Maarif Basımevi, 1956. Batur, Afife. “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 4/1038-1039, İletişim Yayınları, İstanbul: 1985. Beykal, Feryal. “Baklan Boğaziçi Eski Cami”. PAÜ. Eğitim Fak. Dergisi 2 (1997), 73-90. Bozer, Rüstem. “Kula-Emre Köyünde Resimli Bir Camii”. Türkiyemiz 53 (1987), 16-22. Çakmak, Şakir. “Belenardıç (Torapan ) Köyü Camii (Güney/Denizli)”. Sanat Tarihi Dergisi Cilt:7/7 (1994), 19-26. Derman, M. Uğur. “Hat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 16/429, İstanbul: TDV Yayınları, 1997. Eryılmaz, Halil İbrahim. “Yuntdağ Yenice Mahallesi Camii Yazıları”. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 16/3 (Ocak 2018), 545 – 580. Gürbıyık, Cengiz. “Demirci Küpeler Köyü Camii Duvar Resimleri”. Art-Sanat Dergisi/Sanat Sanat Journal 13 (Ocak 2020), 143-168. Karaaziz Şener, Dilek. “Soma Hızır Bey (Çarşı) Camii Duvar Resimleri Üzerine Bir Değerlendirme”. Turkish Studies 9/10 (2014), 715-738. Keskiner, Cahide. Minyatürler Kitabı. İstanbul: Seçil Ofset, 2008. Katrancı Kasalı, Başak. “Sinirli Köyü Camii Duvar Resimleri. Sanat Tarihi Dergisi XXVIII/2 (Ekim, 2019), 595-615. Kuyulu, İnci. “Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatından Yeni Bir Örnek: Soma Damgacı Camii”. Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi 4 (1988), 67-78. Kuyulu, İnci. “Bademli Kılcızade Mehmet Ağa Camii (Ödemiş/İzmir)”. Vakıflar Dergisi XXIV (1994), 147. Kuyulu Ersoy, İnci. “İzmir ve Çevresindeki Bir Grup Duvar Resminin Düşündürdükleri. II. Uluslararası İzmir Sempozyum Bildirileri, (İzmir, 1998), 59-78. Kuyulu Ersoy, İnci. - ÇELİK, Ebru. “Kocaeli Yapılarında Bulunan Resimli Bezemelerden Örnekler”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri. 1651-1665 Kocaeli: Mayıs 2014. Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu. çev. Boğaç Babür Turna, Ankara: Arkadaş Yayınları, 2017. Okçuoğlu, Tarkan. 18 ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı. İstanbul: İstanbul üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2000. Özcan, Ali Rıza. “Müsenna Yazılar”. Hat ve Tezhip Sanatı. ed. Ali Rıza Özcan. 211. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 2009. Özgür Yıldız, Şenay. “İslamda Tasvir Problemi Çerçevesinde İkonoklazm ve Anikonizm”. Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan ed. Şenay Özgür Yıldız.205-218. Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 2013. Özgür Yıldız, Şenay. - Eryılmaz, “Manisa, Halil İbrahim. “Demirci Hacı Mehmed Ağa Camii Duvar Resimleri”, D.E.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi 51 (2020), (Baskıda). Renda, Günsel. Batılılaşma Dönemi Türk Resim Sanatı 1700–1850, Ankara: T.T.K. Basımevi, 1977. Renda, Günsel. “19. Yüzyılda Kalem İşi, Nakış ve Duvar Resmi”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi. 4/1530-1534, İstanbul: İletişim Yayınları,1995. Şahin, Tekinalp, Pelin. “Batılılaşma Dönemi Duvar Resimleri”. Türkler Ansiklopedisi. 15/440-447, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 2004. Şener, Dilek. XVIII. Ve XIX. Yüzyıllarda Anadolu Duvar Resimleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2011. Tanman, Baha. “Merzifon Kara Mustafa Paşa Camii Şadırvanı’nın Kubbesinde Zileli Emin’in Yarattığı Osmanlı Dünyası ve Bu Dünyaya Yansıyan Kişiliği”. Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar - Güner İnal’a Armağan (1993), 491-522. Top Mehmet. – Özbek, Gülcan. “Osmanlı Batılılaşma Dönemine Ait Ödemiş’te Bulunan Duvar Resimli İki Camii”. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (Kış-2019), 227-260. Ülkü, Osman. “Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülaziz Efendi Camii Duvar Süslemelerinin Değerlendirilmesi”. Sanat Tarihi Dergisi 25/2 (2016), 278-290.