Şenay ÖZGÜR YILDIZ, Halil İbrahim ERYILMAZ

Manisa, Demirci Merkez Hacı Mehmed Ağa Camii Duvar Resimleri

Lale Devri’nden itibaren Avrupa mimarisinin barok ve rokoko üsluplarının ülkemize girmesiyle sanatımızda yenileşme süreci başlamıştır. Batılılaşma hareketleri ilk olarak saray ve çevresinde başlamış, zamanla Anadolu’nun pek çok yerinde özellikle camilerde kendini göstermiştir. Osmanlı Devleti’nde Batılılaşma döneminde yaygınlaşan sanat dallarından biri de duvar resimleridir. 18. yüzyıldan itibaren Türk mimari süsleme sanatında görülmeye başlanan duvar resimleri sivil ve dini birçok yapıda karşımıza çıkmaktadır. Manisa ilinin Demirci ilçesi merkezinde bulunan Ağa Camii’nin iç mekânları da yeni bir üslup anlayışını yansıtan duvar resimleriyle bezenmiştir. Deniz ve kır manzaraları ile manzara içerisine serpiştirilmiş çeşme, cami, ev, kale gibi mimari ögeler içeren kompozisyonlar ile natürmort resimleri seçilen konular arasındadır. Bu resimler Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatının konu ve üslup özelliklerini yansıtmaktadır. Bu makaleyle de, Batılılaşma etkisiyle yaygınlaşan duvar resimlerine sahip Ağa Camii’nin taşradaki diğer dini yapı örnekleriyle karşılaştırılması yapılarak, yapının benzer örnekler içindeki yeri ve Türk mimari süsleme tarihine kattığı anlam ve önemin ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Manisa, Demirci, Ağa Camii, Süsleme, Duvar Resmi

PDF

___

Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Camii. Ankara: 1973. Arık, Rüçhan. Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1988. Arseven, Celal Esad. Türk Sanatı Tarihi Cild III Heykel ve Oyma I. Fasikül. İstanbul: Maarif Basımevi, 1956. Batur, Afife. “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, Cilt:4, İstanbul, 1985: 1038-1039. Bağcı Serpil, Çağman, Filiz, Günsel Renda ve Zeren Tanındı. Osmanlı Resim Sanatı. İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2006. Bozer, Rüstem. “Kula-Emre Köyünde Resimli Bir Camii”, Türkiyemiz, 53, İstanbul, 1987: 16-22. Cezar, Mustafa. Sanatta Batı’ya Açılış ve Osman Hamdi. İstanbul: Ekav Vakfı Yayınları, 1995. Çağman, Filiz – Tanındı, Zeren. Topkapı Sarayı Müzesi İslam Minyatürleri. İstanbul: Tercüman Sanat ve Kültür Yayınları I, 1979. Devellioğlu, Ferit. Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. Ankara: Aydın Kitabevi Yayınları, 1993. Erçin Koçer, Serap. “Salihli/ Damatlı Köyü Eski Cami’nin Kalem İşi Bezemeleri (Manisa)”, Turkish Studies, 14/6, 2019: 3211-3226. Gökmen, Ertan. Tanzimat’tan II. Meşrutiyet’e Demirci Kazası. İzmir: Demirci Belediyesi Kültür Yay. I, 2007. Gürbıyık, Cengiz. “Demirci Küpeler Köyü Camii Duvar resimleri”, Art-Sanat Dergisi/Sanat Sanat Journal, 13, İstanbul, (Ocak 2020): 143-168. Keskiner, Cahide. Minyatürler Kitabı. İstanbul: Seçil Ofset, 2008. Kılıç, Erol. “Teknik Ve Üslup Bakımından 1930’lara Kadar Türk Resmi’nde Manzara”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 21, 2008: 129. Kuyulu, İnci. “Geç Dönem Anadolu Tasvir Sanatından Yeni Bir Örnek: Soma Damgacı Camii”, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Dergisi, 4, İzmir, 1988: 67-78. Kuyulu, İnci. “Kırkağaç Çîftehanlar Camii”, Sanat Tarihi Dergisi, 5/5, 1990: 103-115. Kuyulu, İnci. “Bademli Kılcızade Mehmet Ağa Camii (Ödemiş/İzmir)”, Vakıflar Dergisi, Cilt: XXIV, Ankara, 1994: 147. Kuyulu Ersoy, İnci. “İzmir ve Çevresindeki Bir Grup Duvar Resminin Düşündürdükleri”, II. Uluslararası İzmir Sempozyum Bildirileri, İzmir, 1998: 59-78. Kuyulu Ersoy, İnci. - ÇELİK, Ebru. “Kocaeli Yapılarında Bulunan Resimli Bezemelerden Örnekler”, Uluslararası Gazi Akçakoca ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu Bildirileri, Kocaeli, (Mayıs 2014): 1651-1665. Küçükhasköylü, Nurdan. “Osmanlı Sarayında Ermeni Ressamlar: Manas Ailesi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28/1, Ocak 2011: 165-178. Lewis, Bernard. Modern Türkiye’nin Doğuşu, çev. Boğaç Babür Turna, Ankara: Arkadaş Yayınları, 2017. Müderrisoğlu, M. Fatih. Türk Kültür Varlıkları Envanteri Manisa İlçeleri 45, Ed. Hakkı Acun, Ankara: T.T.K. Yayınları, 2013. Okçuoğlu, Tarkan. 18 ve 19. Yüzyıllarda Osmanlı Duvar Resimlerinde Betimleme Anlayışı. Doktora Tezi, İstanbul üniversitesi, 2000. Özgür Yıldız, Şenay. “İslamda Tasvir Problemi Çerçevesinde İkonoklazm ve Anikonizm”, Prof. Dr. Hakkı Önkal’a Armağan (Ed. Şenay Özgür Yıldız), Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, İzmir, 2013: 205-218. Renda, Günsel. Batılılaşma Dönemi Türk Resim Sanatı 1700–1850, Ankara: T.T.K. Basımevi, 1977. Renda, Günsel. 19. “Yüzyılda Kalem İşi, Nakış ve Duvar Resmi”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, İletişim Yayınları, C.4, 1531, İstanbul, 1995: 1530-1534. Şahin, Tekinalp, Pelin. “Batılılaşma Dönemi Duvar Resimleri”, Türkler Ansiklopedisi, 15, Ankara, 2004: 440-447. Tali, Şerife. “Giresun Yağlıdere Tekke Köyü Cami Kalemişi Bezemeleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7/31, 2014: 489-497. Tali, Şerife. “Kırşehir/Mucur’daki Hüseyin Ağa Camii İle Emine Hanım Camii’nin Kalemişleri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6/ 25, 2015: 504-528. Tanman, Baha. “Merzifon Kara Mustafa Paşa Camii Şadırvanı’nın Kubbesinde Zileli Emin’in Yarattığı Osmanlı Dünyası ve Bu Dünyaya Yansıyan Kişiliği”, Sanat Tarihinde İkonografik Araştırmalar - Güner İnal’a Armağan, Ankara, 1993: 491-522. Ülkü, Osman. “Osmanlı Mimarisinde Manzara Resimleri Süslemeciliği Bağlamında Koçarlı-Cincin Köyü Cihanoğlu Hacı Abdülaziz Efendi Camii Duvar Süslemelerinin Değerlendirilmesi” , Sanat Tarihi Dergisi, 25 / 2, 2016: 278-290.