Ulusal ve uluslararası Hukuk ışığında Türkiye'nin 2003 tezkere serüvenine ilişkin görüşler-düşünceler

19 Mart 2003'te ABD ve müttefiki ülkelerin Irak'a karşı başlattıkları saldırı, siyasi, ahlaki ve hukuksal kirliliğin en çarpıcı örneği olarak tarihteki yerini almıştır. Türkiye, bu saldırıda nasıl bir tutum alacağı konusunda uzun süre bocalamıştır. 6 Şubat, 1 Mart ve 20 Mart 2003 tarihlerinde TBMM'nde görüşülen konuyla ilişkili üç ayrı tezkere ekseninde, müdahalenin ulusal ve uluslararası hukuka uygun olup olmadığı hususunu tartışarak kendi rolünü de belirlemiştir. Kanaatimizce, ulusal ve uluslararası hukukun ortak alanında yer alan ilke ve normlar çerçevesinde, Irak'a yapılan müdahale uluslararası hukuka ne kadar aykırı ise Türkiye'nin tezkerelerle bu müdahaleye sunduğu katla da o kadar aykırıdır. Bu aykırılığı iç hukukumuzun konuya ilişkin düzenlemeleri ile uluslararası hukukun kuvvet kullanmaya ilişldn belirlediği ilke ve kurallar üzerinde yapacağımız bir değerlendirmeyle saptamamız mümkündür. Devletlerarası ihtilafların kuvvet kullanımı yoluyla çözülmesi, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra, B.M. Antlaşması'nm açık hükümleri ile yasaklanmış, istisnai durumlar Antlaşma'nm ilgili hükümlerinde objektif kıstaslara bağlanmıştır. Uluslararası hukuk, dünyada barış ve güvenliğin tesisi için normatif çatıyı oluştururken, yaptırım mekanizmalarının işletilmesi konusundaki gevşek yapısı, emperyalist amaçlı güç siyasetinin hukuka aykırı oyunlarına karşı bazı coğrafyaları halkıyla, ülkesi ile savunmasız ve mağdur kılmaktadır, ABD'nin Irak'a saldırısı ağır bir uluslararası hukuk ihlalidir, (müttefik veya stratejik ortak veya dost) her ne sıfatla olursa olsun, bu saldırıya dolaylı veya doğrudan destek veren (gönüllü veya gönülsüz) her devlet bu ihlalin ortağıdır. Ahlaki ve vicdani sorumluluk, önce uluslararası toplumun kolektif vicdanında bu ihlalin sorumlularını mahkûm etmeyi, sonra da uluslararası hukukun yaptırım mekanizmalarını bu ihlal için harekete geçirmeyi gerektirir.

The attack that USA and his allies started against Iraq in 19 March 2003 has its place in the world history as a politic, ethic and legal impurity. Turkey floundered about how to act in this situation for a long time. It has determined its own role by negotiating whether this interference is acceptable for national and international law within the scope of three different memorandums discussed in Turkish Grand National Assembly on 6 February, 1 March and 20 March 2003. In our opinion, within the frame of principles and norms present in the common area of national and international law, Turkey's contribution to this interference with memorandums is contradictory to the international law, as much as the attack made against Iraq is. It is possible to detect this contradictory with an evaluation to be made over the related arrangements of our domestic law and; principles and rules identified by the international law to use power. It was banned to solve the conflicts between states by means of power after the Second World War with the clear provisions of United Nations Agr eement; exceptions were bound to objective criterions in the related provisions of the Aggreement. Whereas international law consists of the normative frame to ensure peace and safety in the world, its loose structure about the operation of enforcement mechanism victimizes and leavesdefenseless some geographies with their people and countries against illegal games of power politics with the imperialist aim. USA's attack against Iraq is an international law infringement. (As an ally or strategic partner or friend) No matter which name has it, any states supporting directly or irdirectly (voluntarily or not) this attack is a cooperator of this infringement. Ethic and moral responsibility requires first to sentence the responsibilities of this infiringement in the collective conscience of international community and then to put enforcement mechanisms of international law in action against this infringement.

PDF

___

Akipek, Ömer İlhan; Devletlerarası Hukuk Bakımından Meşru Müdafaanın Mahiyeti ve Benzeri Müesseselerle Mukayesesi, AÜHF Yayın No: 82, Ankara 1955.

Akehurst, Michael A.; A Modern Introduction to International Law, sixth edition, London: Unwin Hymon Ltd, 1987.

Akgüner, Tayfun; 1961 Anayasasına Göre Milli Güvenlik Kavramı ve Milli Güvenlik Kurulu, İstanbul.

Akipek, İlhan; Devletlerarası Hukuk Bakımından Meşru Müdafaanın Mahiyeti ve Benzeri Müesseselerle Mukayesesi, Ankara 1955.

Altundiş, Mehmet; "Anayasanın 90. Maddesinin Son Fıkrasına Eklenen Hükümle Birlikte Anayasa İle Yargı Denetimi Dışında Tutulan İşlemlere Karşı Yargı Yolu Açılabilir mi?", http://www.yasader.org/web/ yasama_ dergisi/2006/sayi2/anayasanin 90inci rnaddesi.pdf.

Amove, Anthony (ed.); Amerika'nın Irak Savaşı, Aram Yayıncılık, İstanbul 2003.

Aral, Berdal; Uluslararası Hukukta Meşru Müdafaa Hakkı, Siyasal Kitabevi, Ankara 1999.

Amove, Anthony (Ed.); Amerika'nın Irak Savaşı, Aram Yayıncılık, 2. bası, İstanbul 2003.

Aslan, M. Yasin; "Meşru Savunma Hakkı Çerçevesinde Sınır Ötesi Harekâtın Hukuksal Esasları", Adalet Dergisi, sayı: 32, Aralık 2008.

Atay, Ender Ethem; "Hukukta Meşruiyet KavramıProf. Dr. Naci Kmacıoğlu'na Armağan, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 1, Sayı: 3, 1998, s. 229-257.

Başeren, Sertaç H.; "Huzur Operasyonu ve Türkiye Cumhuriyeti'nin Kuzey Irak'ta Gerçekleştirdiği Harekâtın Hukuki Temelleri", Avrasya Dosyası, C. 2, S. 1 (1995), s. 224-235.

Başeren, Sertaç H.; "Uluslararası Hukuk Açısından ABD'de Gerçekleştirilen Terörist Saldırılar ve Yol Açtığı Gelişmeler Üzerine Bir Değerlendirme Prof. Dr. Vecdi Aral'a Armağan, Kocaeli Üniversitesi Hukuk Fakültesi yayını, 2001.

Batum, Süheyl; Avrupa însan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasal Sistemine Etkileri, İÜHF yay., No: 702, İstanbul 1993.

Byers, Michael - Nolte, George (Der.); ABD Hegemonyası ve Uluslararası Hukukun Temelleri, Çev. Erdem Denk, Phoenix Yay., Ankara 2007.

Byers, Michael; "Terrorism, The Use of Force and International Law and Comparative Law, Quarterly, Cilt 51, No. 2, 2002, s. 401-414.

Bozkurt, Enver; Birleşmiş Milletler Sisteminde Kuvvet Kullanımı ve Körfez Krizi Örneği, Atlas Kitabevi, Konya 1996.

Bölükbaşı, Deniz; 1 Mart Vakası Irak Tezkeresi ve Sonrası, Doğan Kitap, 4. bası, İstanbul 2008.

Brailey, Malcolm; Pre-emptive and Prevention: An Ethical and Legal Critiqueof the Bush Doctrine and Anticipatory Use of Force in Defence of the State, http ://w w w. c i aonet. o rg/wp s/brm02/brm02 .pdf

Brown, Chris - Ainley, Kirstein. Uluslararası İlişkileri Anlamak, Çev. Arzu Oyacıoğlu, Yayın Odası, İstanbul 2006.

Chomsky, Noam; Amerikan Müdahaleciliği, çev. Taylan Doğan-Banş Zeren, 6. bası, Aram Yay., İstanbul 2003.

Civelek, Jale; "Uluslararası Barış ve Güvenliğe Karşı Tehdit Olarak Uluslararası TerörizmMilletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni Prof. Dr. Sevin Toluner'e Armağan, Yıl: 24, Sayı 1-2/2004, s. 352-364.

Civelek, Jale; "Birleşmiş Milletler Teşkilatı Tarafından Uluslararası Barış ve Güvenliğin Korunmasında Zorlama Tedbirlerinin Alınması, Birleşmiş Milletler Kuvvetlerinin Kurulması ve Bu Kuvvetlerin Hukuki Dayanağı MHB, Yıl: 10, S. 1-2 (1990), s. 13-47.

Cizre, Ümit; "Egemen İdeoloji ve Türk Silahlı Kuvvetleri: Kavramsal ve İlişkisel Bir AnalizModem Türkiye'de Siyasi Düşünce, Kemalizm, Cilt 2, İletişim Yayınları, İstanbul 2001.

Çaycı, Sadi; "Uluslararası Hukukun Önemi ve İşleviStratejik Analiz, Haziran 2007, s. 93-99.

Çelik, Edip; Milletlerarası Hukuk, İkinci Kitap, 2. bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 1987.

Dağcı, Kenan; "ABD'nin Yeni Güvenlik Yaklaşımı ve TerörizmAvrasya Dosyası, 2006, Cilt 12, s. 3, s. 75-88.

Dedeoğlu, Beril; "ABD'nin 21. Yüzyıl Stratejisi ve Olası Küresel Etkileri2023 Dergisi, Kasım 2002, s. 26-32.

Demiray, Mulıittin-İşcan, İsmail Hakkı; "Uluslararası Sistemde Güvenlik Kavramının Değişimi Ekonomik ve Jeopolitik Arka Planı" Dumlupmar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 21, Ağustos 2008, s. 141-170.

Dixon, Martin; International Law, 2nd ed.,sussex: Blackstone Press Limited, 1993.

Erdoğan, Mustafa; Anayasacılık Parlamentarizm Silahlı Kuvvetler, Siyasal ICitabevi, Ankara 1993.

Erhan, Çağrı;"ABD'ninUlusalGüvenlikAnlayışı", http://www.politics.ankara. edu.tr/dergi/pdf/56/4/4_çagri erhan.pdf.

Feyiz, Erdoğan; "Uluslararası Hukukta Ülkelerin Kuvvet Kullanabilmesinin Esasları ve Şekilleri", Kara Kuvvetleri Dergisi, Temmuz 1992, Ankara s. 57-60.

Franck, Thomas M.; "Terrorism and Right of Self-Defeııse", The American Journal of International Law (2001), s. 839-843.

Frank, Thomas M.; Fairness in International Law and Institutions, Oxford: Clarendon Press, 1995.

Frank, Thomas M.; Recourse to Force, State Action Against Threats and Armed Attacks, Cambridge Unuversity Pres, Cambridge 2003.

Fukuyama, Francis; Devlet İnşası- 21. Yüzyılda Dünya Düzeni ve Yönetişim, Çev. Devrim Çetinkasap, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005.

Gaddis, John Lewis; Strategies of Containment: A Criticial Appraisal of Postwar American National Security Policy, Oxford University Pres, New York 1982.

Harding, Jim. After Iraq: War, Imperialism and Democracy, Fern wood, Black Point, NS, 2004.

Irak Dünya Mahkemesi Nihai Istanbul Oturumu 23-27 Haziran 2005, Metis, İstanbul 2006.

İnan, Yüksel. "Birleşmiş Milletler Kuvvetleri, Ortaya Çıkışı ve Hukuki Dayanağı", AİTİAD, C. 3, S. 2 (1971); s. 235-269.

Jablonsky, David; "The State of the National Security State", Parameters, Winter 2002-2003.

Kaboğlu, İbrahim Ö.; Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), 3. bası, Legal, İstanbul 2006.

Kanadoğlu, O. Korkut; "Silahlı Kuvvetlerin Kullanımının Parlamento Tarafından Denetimi", Bilgi Toplumunda Hukuk - Ünal Tekinalp'e Armağan, Cilt III, Beta, İstanbul 2003, s. 413-421.

Koçak, Mustafa; Devlet ve Egemenlik, Seçkin Yay., Ankara 2006.

Kösebalaban, Hasan; "Yeni Amerikan Güvenlik Doktrini ve Uluslararası İlişkiler", 2023 Dergisi, 2002, s. 34-38.

Erhan, Çağrı; "ABD'ninUlusalGüvenlikAnlayışı", http://www.poli tic s. ankara. edu.tr/dergi/pdf/56/4/4_cagri Erhan.pdf.

Lipson, Leslie; Siyasetin Temel Sorunları, Çev. Fügen Yavuz, TİB Kültür Yayınlan, İstanbul 2005.

Nye Jr, Joseph S.; "The Decline of America's Soft Power", Foreign Affairs, May/June 2004, s. 16-20.

Oder, Bertil Emrah; "Silahlı Kuvvet Gönderme ve Kullanma Bakımından Amerikan Anayasa Hukukunda Yasama-Yüriitme İlişkileri ve Türkiye", Bilgi Toplumunda Hukuk- Ünal Tekinalp'e Armağan, Cilt III, Beta, İstanbul 2003, s. 424-455.

Ölçen, Ali Nejat; "Irak'ta Kördüğüm", Türkiye Sorunları, Sayı 69, s. 1-8.

Özdek, Yasemin; Uluslararası Politika ve İnsan Hakları, Öteki Yayınevi, Ankara 2000.

Özbudun, Ergun; Türk Anayasa Hukuku, 7. bası, Yetkin, Ankara 2003.

Parla, Taha; Türkiye' de Anayasalar, İstanbul 1991.

Pazarcı, Hüseyin; Uluslararası Hukuk, 3. bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2005.

Polat, Necati; Ahlak Siyaset Şiddet - Bir Kuram Olarak Uluslararası Hukuk, ICızıIelma, İstanbul 1999.

Portela, Clara; "Terrorism and the Use of Force", in: BITS Research Note, 2002 June, http://www.bits.de/public/reasarchnote/m02-2.htm (18 Ekim 2002).

Reçber, Kamuran; "Türkiye'nin Irak'ın Kuzeyinde Sınır Ötesi Operasyon ve Sıcak Takip Hakla", Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, Cilt: 3 No. 9 2007,5.16-27.

Reisman, W.M; ''In Defence of World Public Order", The American Journal Of International Law (2001), s. 835-839.

Rostow, Nicholas; "The International Use of Force After the Cold War", HILJ, Vol.32, N. 2 (Spring 1991), s. 411-421.

Saııcar, Mithat; "Değişen Egemenlik Sürecinde Meşruiyet Sorunu ve Anayasal Diizen", Anayasa Yargısı, Cilt no: 20, 2003, s. 158-169.

Sandıklı, Atilla; "ABD Dış Politikası ve Yeni Güvenlik Stratejisinin Türkiye'ye Etkileri", Harp Akademileri Bülteni, Kasım 2003, s.

Sands, Philippe; Lawless World: America and the Making and Breaking of Global Rules, Penguin, Londra 2005.

Saral, Talat-Erdoğan, Feyiz; "Irak Savaşı ve Hukuk", Müdafaa-i Hukuk, Ağustos 2003, Sayı: 60, s. 1-5.

Schmitt, Cari; Siyasal Kavramı, çev. Ece Göztepe, Metis, İstanbul 2006.

Soysal, Mümtaz; Dış Politika ve Parlamento, Ankara 1964.

Soysal, Mümtaz; "Değişen Egemenlik ve Meşruluk", Anayasa Yargısı, Cilt no: 20, 2003, s.171-180.

Soysal, Mümtaz; "Anayasaya Uygunluk Denetimi ve Uluslararası Sözleşmeler", Anayasa Yargısı, s. 2, Ankara 1986.

Sur, Melda; Uluslararası Hukukun Esasları, DEÜ Yayını, İzmir 2000.

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, İzahlı, Gerekçeli, Anabelgeli ve Maddelere Göre Tasnifli Bütün Tutanakları İle, Hazırlayan: K. Öztürk, Cilt II, Ankara 1966.

Tanör, Bülent - Yüzbaşıoğlu, Necmi. 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, YKY, İstanbul 2001.

Tanör, Bülent; "Türkiye'de Dış İlişkilerin İç Hukuk Rejimiİçinde: Türk Dış Politikasının Analizi, Der. Sönmezoğlu, F., İstanbul 1994.

Tansı, Deniz; "ABD'nin Ulusal Güvenlik Anlayışı ve Türkiye", Cumhuriyet Strateji, Eylül 2005.

Tarhanlı, Turgut; "Kuvvet Kullanma Meşruiyet ve Hukuk", Anayasa Yargısı 20, AYM'nin 41. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen Sempozyumda Sunulan Bildiriler, 25-26 Nisan 2003, Ankara 2003, s. 133-156.

Tarhanlı, Turgut; "Çöl Fırtınası Harekâtı ve Türkiye", Tank Zafer Tunaya'ya Armağan, İstanbul Barosu yayını, İstanbul 1992, s. 259-276.

Tarhanlı, Turgut; "Kuvvet Kullanma, Hukuk ve Türkiye", Günışığı, Sayı 1, Mart/2003, s. 8-11.

Taşdemir, Fatma; Uluslararası Terörizme Karşı Devletlerin Kuvvete Başvurma Yetkisi, USAIC Yayınları, Ankara 2006.

Taşkın, Yüksel; "Amerikan Müdahaleciliğinin Yeni Dokti'ini: Kaçınılmaz ve İyiliksever Emperyalizm", Birikim, sayı: 165, Yıl 2003, Ocak.

Teziç, Erdoğan; Anayasa Hukuku, 7. Bası, Beta, İstanbul 2001.

Tezic, Erdoğan; "Kanun ve TBMM Kararı", Anayasa Yargısı, Cilt no: 5, 1988, s.45-56.

Toluner, Sevin; "Nikaragua'ya Karşı Askeri ve Benzeri Faaliyetler Davası'ndaki Yargı ve Meşru Müdafaa Hakkı", Mahmut R. Belik'e Armağan, İstanbul 1993, s. 389-422.

Tütüncü, Ayşe Nur; "Özgürlük Harekâtı Sonrasında Irak'ın Düzeni ve ' Koalisyon Güçlerinin Eylemlerini Yöneten Milletlerarası Hukuk", Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni- Prof. Dr. Sevin Toluner'e Armağan, Yıl: 24, Sayı 1-2/2004, s. 728-739.

Ülman, Burak; "Doksanlarda Türkiye'nin Ulusal Güvenlik Anlayışı: Bölücülük Tehdidi" http//www.sbu.yıldız.edu.tr/Burakyayınlar/makale2.

Yoram, Dinstein; War, Agression and Self-Defence, Grotius Publications Limited, Cambridge 198S.

Yüzbaşıoğlu, Necmi; Türk Anayasa Yargısında Anayasallık Bloku, Üniversite Yayın No: 3762 - Fakülte Yaym No: 703, İstanbul 1993.