Modernliğin akılcılık ve evrenselcilik iddialarının felsefi kökeni

Kavramının içeriği konusundaki belirsizliğin aşılabilmesi, kavramın iki ayrı aşamada incelenmesiyle sağlanabilir. Birincisi, modernlik kavramı, yenilikçi ve ilerlemeci bir dünya görüşünü ifade etmektedir. Bu dünya görüşünün temeli beşinci yüzyılın sonunda, Yeniler-Eskiler ayrımının ilk belirdiği tarihte aranmalıdır. İkincisi, modernlik kavramı, akılcı ve evrenselci bir dünya görüşünü ifade etmektedir. Onyedinci yüzyılda Descartes’ın bilgi kuramıyla ortaya çıkan bu görüş, insanların doğayı, kendilerini ve toplumu algılayışlarını köklü bir biçimde değiştirmiştir. Bu makalede, modernlik kavramının içeriği, yukarıda belirtilen nitelikler dikkate alınarak, tarihsel ve felsefi olarak incelenmektedir. Amaç, modernliğin ne olduğunu ve neden eleştirildiğini daha açık ve anlaşılır hale getirmektir.

The philosophical foundation of modernity’s claims of rationalism and universalism

To overcome the ambiguity about the content of the concept of modernity, the concept should be analyzed in two stages. First, the concept of modernity denotes the renunciation of the past, the appreciation of the new, and the celebration of the idea of progress. Second, the concept of modernity implies a rationalist and universalist worldview, whose rise was coincident with Descartes’ rationalist epistemology. This paper examines both historically and philosophically the content of the concept of modernity and intends to elucidate what modernity is and why it has recently been criticized.

PDF

___

BACON, F. (1999). Novum Organum: tabiatın yorumu ve insan alemi hakkında özlü sözler. (Çev. S. Ö. AKKAŞ). Ankara: Doruk Yayıncılık.
BEYSSADE, J. M. (1992). The idea of God and the proof of his existence. The Cambridge companion to Descartes içinde. NewYork: Cambridge University Press.
BRÉHIER, E. (1965). Etudes de philosophie moderne. Paris: PUF.
BUMİN, T. (2003). Tartışılan modernlik: Descartes ve Spinoza. 2. bs., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
CALINESCU, M. (1987). Five faces of modernity: Modernism, avant-garde, decadence, kitsch, postmodernism. Durham: Duke University Press.
DEJEAN, J. (1997). Ancients against moderns: Culture wars and the making of fin de siecle. Chicago: The University of Chicago Press.
DENKEL, A. (1998). Bilginin temelleri. 2. bs., İstanbul: Metis Yayınları.
DESCARTES, R. (1967). İlk felsefe üzerine metafizik düşünceler. (Çev. M. KARASAN). 3. bs., İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
DESCARTES, R. (1994). Metot üzerine konuşma. (Çev. K.S. SEL). 2.bs., İstanbul: Sosyal Yayınlar.
DESCARTES, R. (1989). The passions of the soul. (Çev. S. H. VOSS). Indiana: Hackett Publishing Company.
GRAFTON, A. (2004). Yeni dünyalar, eski metinler. (Çev. F. SAVCI). İstanbul: Kitap Yayınevi.
HABERMAS, J. (1992). Modernity: An unfinished project. The post-modern reader içinde. London: St. Martin’s Press.
HABERMAS, J., BENHABİB, S. (1981). Modernity vs. postmodernity. New German Critique. (22), 3-14.ss.
LABERTHONNIÈRE, P. L. (1977). Descartes üzerine tetkikler. (Çev. M. KARASAN). 2. bs., Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
LE GOFF, J. (1994). Ortaçağda entelektüeller. (Çev. M. A. KILIÇBAY). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
LOEB, L. E. (1992). The Cartesian circle. The Cambridge companion to Descartes içinde. NewYork: Cambridge University Press.
MAGEE, B. (2001). Bernard Williams ile Descartes üzerine söyleşi. Büyük filozoflar: Platon’dan Wittgenstein’a batı felsefesi içinde. (Çev. A. CEVİZCİ). İstanbul: Paradigma Yayınları.
RONAN, C. A. (2003). Bilim tarihi: Dünya kültürlerinde bilimin tarihi ve gelişmesi. (Çev. E. İHSANOĞLU ve F. GÜNERGUN). Ankara: Tübitak Yayınları. The Metalogicon of John of Salisbury: A twelfth-century defense of the verbal and logical arts of the trivium. (1955). (Çev. D.D. McGARRY). Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
TİMUÇİN, A. (1976). Descartes: Descartes’cı bilgi kuramının temellendirilişi. 2. bs., İstanbul: Kavram Yayınları.
TURNBALL, H.W. (ed.), (1959). The correspondence of Isaac Newton. London: Cambridge University Press.