FAİZ ORANI TÜREVLERİNİN BELİRLEYİCİLERİ: MEVDUAT BANKALARI İLE KALKINMA VE YATIRIM BANKALARI ÜZERİNE BİR UYGULAMA

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de faaliyet gösteren mevduat bankaları ile kalkınma ve yatırım bankalarının faiz oranı türevi kullanımlarına etki eden faktörleri belirlemektir. 2014 – 2021 yılları arasında sürekli faaliyet gösteren 25 mevduat bankası ve 11 kalkınma ve yatırım bankası için oluşturulan modeller ile analizler gerçekleştirilmiştir. Analizlerde panel tobit regresyon yöntemi kullanılmıştır. Bankaların faiz oranı türev kullanımlarına etki eden faktörler ise bankaların konsolide olmayan mali tablolarından elde edilmiştir. Bağımsız değişkenlerin seçiminde literatürdeki çalışmalardan yararlanılmıştır. Analiz kapsamında, finansal sıkıntı hipotezi, sermaye düzenlemeleri ile ahlaki tehlike hipotezi ve riskten korunma hipotezinin geçerliliği test edilmiştir. Bunlara ek olarak bankaların karakteristik özellikleri ile faiz oranı türev kullanımları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Çalışma bulgularına göre mevduat bankalarının faiz oranı türev kullanımları; banka sermayesinden, takipteki kredi oranından pozitif yönde, likit varlıklardan ise negatif yönde etkilenmektedir. Büyük mevduat bankalarının küçük mevduat bankalarına göre faiz oranı türevlerini spekülatif amaçlı olarak daha fazla kullandığı sonucuna ulaşılmıştır. Kalkınma ve yatırım bankalarının faiz oranı türev faaliyetlerini riskten korunma güdüsüyle gerçekleştirdiği ve bu bankalarda banka büyüklüğünün faiz oranı türev faaliyetleri için etkin bir belirleyici olduğu yönünde kanıtlar elde edilmiştir. Bununla birlikte kalkınma ve yatırım bankalarında kamu sahipliği ile faiz oranı türev kullanımları arasındaki negatif ilişki dikkat çekicidir. Devlet sahipliğindeki kalkınma ve yatırım bankalarının riskten korunma eğilimlerinin daha düşük olması ahlaki tehlike sorununa işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Mevduat bankaları, Kalkınma ve yatırım bankaları, Finansal risk ve risk yönetimi, Türev ürünler

DETERMINANTS OF INTEREST RATE DERIVATIVES: AN APPLICATION ON DEPOSIT BANKS AND DEVELOPMENT AND INVESTMENT BANKS

The aim of the present study was to identify the factors affecting the use of interest rate derivatives by deposit banks and development and investment banks operating in Türkiye. Analyses were carried out using the models created for 25 deposit banks and 11 development and investment banks operating continuously between 2014 and 2021. Panel tobit regression method was selected for data analysis. Factors affecting banks' use of interest rate derivatives were obtained from banks' unconsolidated financial statements. Choice of independent variables was also informed by the previous research in the field. Within the scope of the analysis, the validity of several hypothesis were tested, namely financial distress hypothesis, capital regulations and moral hazard hypothesis and hedging hypothesis. In addition, the relationship between banks' characteristics and their use of interest rate derivatives was investigated. The findings revealed that deposit banks' use of interest rate derivatives was affected positively by bank capital and non-performing loan ratio and negatively by liquid asset. It was concluded that large deposit banks use interest rate derivatives for speculative purposes. We also find evidence that development and investment banks engage in interest rate derivative activities with a hedging motive and bank size is an effective determinant of interest rate derivative activities for them. The negative relationship between public ownership and interest rate derivative utilization in development and investment banks was also found to be striking. The lower hedging propensity of state-owned development and investment banks shows the moral hazard problem.

Keywords:

Deposits Banks, Development and Investment Banks, Financial Risk and Risk Manegement, Derivative Products,

PDF

___

Akkaya, M. ve Torun, S. (2020). Türk bankacılık sektöründe türev ürünlerin kullanımı ve etkileri. Bankacılar Dergisi, 115, 38-49.
Anbar, A. ve Alper, D. (2011). Bankaların türev ürün kullanım yoğunluğunu etkileyen faktörlerin belirlenmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 50, 77-94.
Ashraf, D., Altunbas, Y., ve Goddard, J. (2007). Who transfers credit risk? Determinants of the use of credit derivatives by large US banks. The European Journal of Finance, 13(5), 483-500. DOI: 10.1080/13518470601137840
BDDK. (2023, 25 Şubat). Aylık bankacılık sektör bülteni. Erişim adresi http://www.bddk.org.tr/BultenAylik/ BIS. (2023, 11 Şubat). Erişim adresi https://stats.bis.org/statx/srs/table/d1
Carter, D. A. ve Sinkey J. F. Jr. (1998). The use of interest rate derivatives by end-users: the case of large community banks. Journal of Financial Services Research, 14(1), 17-34.
Fettahoğlu, S., İnal, M. ve Yaşar, H. (2018). Türev ürün kullanımının banka etkinliği ile ilişkisinin belirlenmesine yönelik bir çalışma. Verimlilik Dergisi, 2, 99-113.
Geczy, C., Minton, B. A. ve Schrand, C. (1997). Why firms use currency derivatives. The Journal of Finance, LII(4), 1323-1354.
Goldberg, S. R., Godwin, J. H., Kim, M.-S. ve Tritschler, C. A. (1998). On the determinants of corporate usage of financial derivatives. Journal of International Financial Management and Accounting, 9(2), 132-166.
Hassan, M. K. ve Khasawneh, A. (2009). The determinants of derivatives activities in U.S. commercial banks. Indiana State University: Networks Financial Institute Working Paper 2009-WP-10. Erişim adresi http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1481268
Hull, J. C. (2006). Options, futures and other derivatives. (6th ed.) New Jersey: Pearson Prentice Hall.
Hundman, K. (1999). An analysis of the determinants of financial derivative use by commercial banks. The Park Place Economist, VII, 83-92.
Mayordomo, S., Moreno, M. R. ve Peña, J. I. (2014). Derivatives holdings and systemic risk in the U.S. banking sector. Journal of Banking & Finance, 45, 84-104. DOI:10.1016/j.jbankfin.2014.03.037
Oktar, S. ve Yüksel, S. (2016). Bankaların türev ürün kullanımını etkileyen faktörler: mars yöntemi ile bir inceleme. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 53(620), 31-46.
Saçıldı, İ. S. ve Genç, E. G. (2018). Tobit modelleri. S. Güriş (Ed.), Uygulamalı panel veri ekonometrisi içinde (246-261. ss.). İstanbul: Der Yayınları.
Salihoğlu, E. (2022). Risk yönetiminde türev finansal araç kullanımını etkileyen faktörler: Türkiye bankacılık piyasasında bir inceleme. A. A. Eren ve E. G. Bozdağ (Ed.), Dünden bugüne iktisadi konular üzerine tartışmalar içinde (293-309 ss.). Ankara: Gazi Kitapevi.
Shıu, Y. M. ve Moles, P. (2010). What motivates banks to use derivatives: evidence from Taiwan. The Journal of Derivatives 2010.17(4), 67-78. DOI: https://doi.org/10.3905/jod.2010.17.4.067
Shyu, Y.-W. ve Reichert, A. K. (2002). The determinants of derivative use by U.S and foreign banks. Research in Finance, 19, 143-172. DOI: 10.1016/S0196-3821(02)19008-3
Sinha, P. ve Sharma, S. (2016). Derivative use and its impact on systematic risk of Indian banks: evidence using tobit model. Munich Personal RePEc Archive, MPRA Paper No. 72251. Erişim adresi https://mpra.ub.uni-muenchen.de/72251/.
Sinkey, Joseph F. Jr. ve Carter, D. A. (2000). Evidence on the financial characteristics of banks that do and do not use derivatives. The Quarterly Review of Economics and Finance, 40, 431-449.
Tanrıöven, C. ve Yenice, S. (2014). Bankaların türev araç kullanımlarının risklilik ve karlılık üzerine etkisi - Türkiye örneği. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(3), 25-46.
Taşkın, D. ve Sarıyer, G. (2020). Use of derivatives, financial stability and performance in Turkish banking sector. Quantitative Finance and Economics, 4(2), 252-273.
Tatoğlu, F. Y. (2020). İleri panel veri analizi (4. Baskı). İstanbul: Beta Yayıncılık
Tura, Ü. ve Kaya, F. (2022). Türev ürünlerin kullanımı ile bankaların karlılık performansı arasındaki ilişkinin analizi. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 664- 684. DOI: 10.11616/asbi.1095576
TBB. (2023, 03 Nisan). Banka ve sektör bilgileri. Erişim adresi https://www.tbb.org.tr/tr.
Vo, D. H., Nguyen, P. V., Nguyen, H. M., Vo, A. T. ve Nguyen, T. C. (2020). Derivatives market and economic growth nexus: policy implications for emerging markets. North American Journal of Economics and Finance, 54 (November), 100866. 1-11. https://doi.org/10.1016/j.najef.2018.10.014
Wruck, K. H. (1990). Financial distress, reorganization and organizational efficiency. Journal of Financial Economics, 27, 419-444. DOI: https://doi.org/10.1016/0304-405X(90)90063-6
Yenisu, E., Traş, Z. ve Saygın, O. (2021). Bankaların türev ürün kullanımlarını belirleyen finansal ve makroekonomik faktörler. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(3), 530-544.
Yong, H. H., Faff, R. ve Chalmers, K. (2014). Determinants of the extent of Asia-Pacific banks’ derivative activities. Accounting and Management Information Systems, 13(3), 430-448.
Zeddoun, D. ve Bendima, N. (2022). Econometric modeling of the effect of financial derivatives usage on banks' accounting risks. Journal Of Al Mayadine Al Iktisaddia, 5(1), 425-440.