Edip ÖRÜCÜ, Itır HASIRCI, Erhan ERGENLER

COVID-19 PANDEMİ DÖNEMİNDE ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTSEL YABANCILAŞMA EĞİLİMLERİ İLE TÜKENMİŞLİK SEVİYELERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Bu araştırmanın amacı Covid-19 pandemi döneminde uzaktan eğitim ile öğrencilere destek sunma gayreti içerisinde olan öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma eğilimleri ile tükenmişlik seviyeleri arasındaki ilişkiyi tespit etmektir. Araştırmanın evrenini Balıkesir’in Gönen ilçesinde bulunan okullarda görev yapmakta olan 400 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini ise aynı ilçede görev yapan 196 öğretmen oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak anket uygulaması gerçekleştirilmiştir. Araştırma verileri Maslach Tükenmişlik Envanteri Ölçeği (1981) ve Seeman (1959) Örgütsel Yabancılaşma Ölçeği ile toplanmıştır. Toplanan veriler frekans analizi, güvenilirlik analizi, normallik testi, korelasyon analizi ve regresyon analizine tabi tutulmuştur. Öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma eğilimleri, alt boyutları ve tükenmişlik seviyeleri arasındaki ilişkiyi tespit etmek amacıyla yapılan korelasyon analizinin neticesine göre öğretmenlerin örgütsel yabancılaşma eğilimleri ile tükenmişlik seviyeleri arasında anlamlı ilişkilerin olduğu görülmüştür. İki değişken ve örgütsel yabancılaşmanın alt boyutları arasında yapılan regresyon analizi sonuçları örgütsel yabancılaşmanın, kuralsızlık ve yalıtılmışlık alt boyutlarının tükenmişliğin bir yordayıcısı olduğunu göstermektedir. Elde edilen bulgular literatür doğrultusunda tartışılmış, uygulamaya dönük önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Örgütsel Yabancılaşma, Yalıtılmışlık, Tükenmişlik, Öğretmen.

EXAMINING THE RELATIONSHIP BETWEEN TEACHERS' ORGANIZATIONAL ALIENATION TENDENCIES AND BURNOUT LEVELS DURING THE COVID-19 PANDEMIC PERIOD

The aim of this research is to determine the relationship between the organizational alienation tendencies of teachers who are trying to support students with distance education and their burnout levels during the Covid-19 pandemic period. The universe of the research consists of 400 teachers working in schools in Gönen district of Balıkesir. The sample of the study consisted of 196 teachers working in the same district. Questionnaire was used as a data collection method in the research. Research data were collected with Maslach Burnout Inventory (1981) and Seeman (1959) Organizational Alienation Scale. The collected data were subjected to frequency analysis, reliability analysis, normality test, correlation analysis and regression analysis. According to the results of the correlation analysis, it was seen that there were significant relationships between teachers' organizational alienation tendencies and burnout levels. Regression analysis results show that organizational alienation, rulelessness and isolation sub-dimensions are predictors of burnout. The findings were discussed in the light of the literature, and practical suggestions were made.

Keywords:

Organizational Alienation, Isolation, Burnout, Teacher.,

PDF

___

Akdemir, B. (2017). İnsan kaynakları yönetiminde güncel yaklaşımlar. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
Akyavuz, E. (2020). Ortaöğretim öğrencilerinin okul tükenmişliği ve okula yabancılaşma algıları arasındaki ilişkisinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(2), 847-857.
Akyürek, M. İ. (2020). Öğretmenlerde tükenmişlik. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 37, 35-47.
Alarcon, G., Eschleman, K. J. and Bowling, N. A. (2009). Relationships between personality variables and burnout: A Meta-analysis, Work & Stress, 23(3), 244-263.
Alparslan, A. M., Polatçı, S. ve Yastıoğlu, S. (2021). Covid-19 pandemisinin akademisyenliğe yabancılaşmaya etkisi üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 312-338.
Atik, S. ve Özer, N. (2020). Lise öğrencilerinin öğretmene güvenleri ile akademik başarıları arasındaki ilişkide okula karşı tutum, okula yabancılaşma ve okul tükenmişliğinin doğrudan ve dolaylı rolü. Eğitim ve Bilim Dergisi, 45(202), 441-458.
Başaran, İ.E. (1998). Örgütsel davranış. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları.
Belacastro, P.A. (1982). Burnout and its relationship to teachers somatic complaints and illnesses, Psychological Reports, 50, 1045-1046.
Brouwers, A. ve Tomic, W. (2000). A Longitudinal study of teacher burnout and perceived self-efficacy in classroom management, Teaching and Teacher Education, 16, 239-253.
Camadan, F., Çaylak, B., Yilmazlar, O., Yilmaz, K., ve Kara, S. G. (2017). Psikolojik danışmanların yabancılaşmaları üzerinde öz yeterlik ve tükenmişliğin rolü, Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 1309-1330.
Chenevey, J. L., Ewing, J. C. and Whittington, M. S. (2008). Teacher burnout and job satisfaction among agricultural education teachers. Journal of Agricultural Education, 1(3), 12-22.
Çelik, A. ve Pesen, A. (2020). Ortaokul öğrencilerinin okul tükenmişliği, öğrenme sürecinde yardım istemeleri ve akademik başarıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 351-362.
Çetin, F. (2011) Örgütsel bağlılığın tükenmişlik ile ilişkisi: öğretmenler üzerine bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25, 61-70.
Dean, D.G. (1961). Alienation: its meaning and measurement. American Sociological Review, 26(5), 753–758.
Dinç, K. (2008). Yardım mesleklerinde tükenmişlik sendromu, (Dönem projesi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Donohue, W. and Nelson, L. (2012). Work engagement, burn-out, and alienation: linking new and old concepts of positive and negative work experiences, 2012 BAM Annual Conference, Australia.
Duygulu, E. (1991). Örgütlerde teknoloji yabancılaşma ilişkisi ve yabancılaşmanın işgücü üzerindeki etkileri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Elma, C. (2003). İlköğretim okul öğretmenlerinin işe yabancılaşması. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Eroğluer, K. (2020). Örgütsel vatandaşlık ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkide iş zenginleştirmenin aracılık etkisi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmalar Dergisi, 15(21), 324-355.
Ersoy, A. ve Utku, B.D. (2001). Konaklama işletmeleri muhasebe müdürlerinde tükenmişlik sendromu, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 1829, 43-50.
Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn-out, Journal of Social Issues, 30(1), 159-165.
Fromm, E. (1991). Freud düşüncesinin büyüklüğü ve sınırlılığı, Çev: Arıtan, Aydın, Arıtan Yayınevi, 3. Baskı, İstanbul.
Gökoğlan, K. (2010). Kamu iç denetçilerinde tükenmişlik sendromu üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Niğde Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
Gündüz, B. (1982), İlköğretim öğretmenlerinde tükenmişlik. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 152-166.
Gürbüz, H. ve Karapınar, M. (2014). Bankacılık sektöründe çalışanların tükenmişlik düzeylerinin Maslach kriterlerine göre ölçülmesi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 10(23), 267-278.
Gürbüz, S. ve Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Igodan, O. C. and Newcomb, L. H. (1986). Are you experiencing burnout, Journal of extension, 24(1), 29-32.
Kasap, M. (2021). Örgütsel yabancılaşmayla sanal kaytarma arasındaki ilişki: Tekstil çalışanları üzerine bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 561-576.
Kesen, M. ve Pabuçcu, H. (2016). Örgütsel muhalefet ve işe yabancılaşmanın duygusal tükenmişliğe etkisinin ANFIS Model ile incelenmesi. Journal of International Social Research, 9(42), 1552-1563.
Kıral, B. (2018). Anadolu lisesi öğretmenlerinin tükenmişlik düzeylerinin çeşitli değişkenlerle ilişkisi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(6), 925-934.
Kuh, M. (2017). Denizli ili acil sağlık hizmetleri çalışanlarında iş yükü-kontrolü, işe yabancılaşma ve tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Pamukkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Denizli.
Kulualp, H. ve Sarı, Ö. (2019). Destekleme davranışı ve sosyal değişim teorisi kapsamında kırsal turizmin etkilerinin değerlendirilmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 655-678.
Kurtoğlu, Ü. (2011). An evaluation of ELT teachers’ vocational burnout according to some variables. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kars.
Maslach, C. ve Jackson, S. E. (1985). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-131.
Maslach, C. and Goldberg, J. (1998). Prevention of burnout: New perspectives. University Of California, 7, 63-74.
Maslach, C., Schaufeli, W B. and Leiter, M P. (2001). Job burnout, Annu. Rev. Psychol., 52, 397-422.
Mottaz, C. J. (1987). An analysis of the relationship between work satisfaction and organizational commitment. The Sociological Quarterly, 28(4), 540-558.
Osin, E. N. (2015). Alienation from study as a predictor of burnout in university students: The role of the educational environment characteristics. Psychological Science and Education, 20 (4), 57-74.
Örücü, E. ve Hasırcı, I. (2020). Duygusal emek algısının tükenmişlik seviyesine etkisi: Bandırma Belediyesi çalışanları üzerine bir araştırma. Akademik İncelemeler Dergisi, 15(1), 245-276.
Özçınar M. (2011). Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
Özkoç, A. ve Kırıcı, E. (2017). Turist rehberlerinin tükenmişlik düzeylerinin işe yabancılaşma eğilimlerine etkisi, Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 14 (1) , 20-32.
Özler, N.D. ve Dirican, M. (2014), Örgütlerde yabancılaşma ile tükenmişlik sendromu arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 39, 291-310.
Palta, A. (2018). Öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri ve yöneticilerinin liderlik stillerinin incelenmesi. Ulakbilge Dergisi, 6(31), 1670-1679.
Powell, W. E. (1994). The relationship between feelings of alienation and burnout in social work. Families in Society, 75(4), 229-235.
Seeman, M. (1959). On personal consequences of alienation in work. American Sociological Review, 31, 98-113.
Seferoğlu, S. S., Yıldız, H. ve Yücel, Ü. (2014). Öğretmenlerde tükenmişlik: tükenmişliğin göstergeleri ve bu göstergelerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim Dergisi, 39(174), 348-364.
Shehada, M. and Khafaje, N. (2015). The Manifestation of organizational alienation of employees and its impact on work conditions. International Journal of Business and Social Science, 6(2), 110-120.
Şimşek, Ş., Çelik, A., Akgemci, T. ve Fettahlıoğlu T. (2006). Örgütlerde yabancılaşma yönetimi araştırması, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 569-587.
Taboli, H. (2015). Burnout, work engagement, work alienation as predictors of turnover intentions among universities employees in Kerman, Life Science Journal, 12(9), 67-74.
Tanrıverdi, H. ve Kılıç, N. (2016). Algılanan örgütsel destek ve örgütsel yabancılaşma arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe University Sociology Research E-Journal, 1(1), 1-18.
Tanrıverdi, H., Koçaslan, G. ve Taştan Osmanoğlu, N. (2018). Psikolojik şiddet algısı, tükenmişlik sendromu ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: Banka çalışanları üzerinde bir araştırma. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 25(1), 114-131.
Tolan, B. (1981). Çağdaş toplumun bunalımı anomi ve yabancılaşma. Ankara: Toplum Bilimleri Araştırma Merkezi Yayınları.
Tomei, G., Casale, T., Tomei, F., Nieto, H. A., Prenna, A., Schifano, M. P. ve Pimpinella, B. (2011). Alienation to burnout, psyche and the universe of technology, Giornaleitaliano di Medicina del Lavoroedergonomia, 34, 400-409.
Tuğrul, B. ve Çelik, E. (2002). Normal çocuklarla çalışan anaokulu öğretmelerinde tükenmişlik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (12), 1-11.
Usul, H. ve Atan, A. (2014). Sağlık sektöründe yabancılaşma düzeyi, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16 (26), 1-10.
Wright, T. and Bonett, D. (1997). The contributions of burnout to work performance. Journal Of Organizational Behavior, 18(5), 491-499.
Yıldırım, V. (2000). Genel işletmecilik 1-2, Adapazarı: Değişim Yayınları.
Yorulmaz, Y. I., Altınkurt, Y., ve Yılmaz, K. (2015). The relationship between teachers' occupational professionalism and organizational alienation. Online Submission, 4: 31-44. on, 4: 31-44.