FARS EDEBİYATINDA METAFİZİK YOLCULUKLAR

Göklere yolculuk çok eski zamanlardan beri çeşitli kültürlerde edebî bir tema olarak kullanılmıştır. Zerdüşt geleneğinin Ardavirâfnâme’si, Ardavirâf’ın Ahura Mazda’nın huzuruna kadar eriştiği bir seyahati anlatır. Benzer eserler eski Çin, Mısır ve Yunan kültürlerinde de vardır. İslâm’daki mirac motifinin, çeşitli Müslüman yazarların bu konudaki eserleri yanında, Ebu’l-Alâ el-Maarrî ve İbn Arabî’nin eserleri vasıtasıyla bu alanın en ünlü eserlerinden biri olan Dante Alighieri’nin İlâhî Komedya’sına ilham kaynağı olduğu Asin Palacios ve Enrica Cerulli gibi araştırmacılar tarafından kanıtlanmıştır. Goethe’nin Faust’u da bu alanın önemli eserlerinden sayılır. Muhammed İkbal’in Cavîdnâme adlı önemli eseri bu geleneğin son ve yüksek örneklerinden biri olup göklere yükseliş, çeşitli gezegenlerde veya gök tabakalarında iyi ve kötü ruhlarla, şeytan ve meleklerle karşılaşıp konuşma, cennet, cehennem, ilahî huzura ve en yüksek mutluluk ülkesine kavuşma gibi bu türün başlıca ortak konuları bu eserde de vardır

Ascension to heaven from ancient times and in different cultures was used as a literary topic. In the Zartosht traditional the raise of Ardaviraf to the Ahoramazda position which said in the Book of Arda Viraf. There are similar virtues on the culture of China, Egypt and Greece. In addition the Muslims who have addressed the issue of Ascension and have virtues about this subject. This subject was proved with the non-Muslims including Asin Palacios and Encrica Ceulli by works Ebul-alâ el-Maarrî and referring with masterpiece of this subject, Divine Comedy by Dante Alighieri. The Goethe's Faust is the one of the most famous work in this field. In the famous book "Javidnameh" Mohamad Eghbal created the first and last step of ascension, visiting with holy and filthy ghosts, demons and angles and talking to them about the heaven and hell, join the peace of God and the land of happiness, all in the his work.

PDF

___

Afifî, Rahîm, Esâtîr ve Ferheng-i Îrân Der Niviştehâ-yi Pehlevî, Tahran 1374 hş.
Amuzgâr, Jâle, Târîh-i Esâtîrî-yi Îrân, Tahran 1381 hş.
Aydın, Mehmet S. , “Câvîdnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklo- pedisi/DİA, İstanbul 1993.
Browne, Edward Granville, Ez Firdevsî Ta Sa’dî (çev. Fethullâh-i Muc- tebâyî), Tahran 1373 hş.
Dihhudâ, Ali Ekber, Luğatnâme, “Çîneved”, XVII, 482). ٦٥ ٦٦
Dusthâh, Celîl, Avestâ, Tahran 1381 hş.
Ekberzâde, Dâryûş, Ketîbehâ-yi Pehlevî, Tahran 1381 hş.
Eşkurî, Hasan Yusufî, “Câvîdnâme”, Dânişnâme, IV/1, 847-848.
Eşkûrî, Hasan Yûsufî, “Câvîdnâme”, Dânişnâme, IV/1, 848.
Furûzânfer, Bedîuzzamân, Sohen u Sohenverân, Tahran 1369 hş.
Gündüz, Şinasi, Dinlerde Yükseliş Motifleri, Ankara 1996., s. 15
Ğanimî Hilâl, M., Edebiyyât-i Tatbîkî (çev. M. Ayetullâh-i Şirazî), Tah- ran 1373 hş.
Hanlerî, Pervîz Nâtil, Târîh-i Zebân-i Fârsî, Tahran 1324 hş.
Hinnells, John Russells, Şınâht-i Esâtîr-i Îrân (çev. Amûzgâr, Jâle-Tefez- zulî, Ahmed), Tahran 1382 hş.
İftiharzâde, Mahmûd Rızâ, Îrân, Âyîn ve Ferheng, Tahran 1377 hş., s. 175.
Kerimân, Huseyn, Pejûhişî Der Şâhnâme (yay. Alî-yi Mîr Ensarî), Tah- ran 1375 hş.
Kezzâzî, Mîr Celaluddîn, Nâme-yi Bâstân, Tahran 1381-1382 hş.
Mazenderanî, Huseyn Şehîdî, Ferheng-i Şâhnâme/Nâm-i Kesân ve Câyhâ, Tahran 1377 hş.
Meşkûr, Muhammed Cevâd, “Kerdîr Yâ Tansar”, Nâme-yi Bastân, (Tahran 1378 hş.
Moctebayî, Fethullâh, “İbn Sînâ”, Dâ’iretu’l-ma‘ârif-i Bozorg-i İslâmî/DMBİ, Tahran 1367 hş., IV, 45.
Mohessil, Muhammed Râşid, Ketîbehâ-yi Îrân-i Bastân, Tahran 1381 hş.
Mojdehî, Sâmiye-yi Besîr, “Senâî-yi Ğaznevî”, Dânişnâme-yi Edeb-i Fârsî, Komisyon, Tahran 1378 hş.
Muctebâyî, Fethullâh, “İkbâl-i Lâhorî”, Dâ’iretu’l-ma‘ârif-i Bozorg-i İslâmî/DMBİ, IX, 631;
Oşîderî, Cihangîr, Dânişnâme-yi Mezdiyesnâ, Tahran 1371 hş., s. 295;
Purnamdariyân, Remz ve Dâstânhâ-yi Remzî Der Edeb-i Farsî, Tahran 1389 hş.
Rypka, Jan, History of Iranian Literature, Dordrecht 1956.
Safâ, Zebîhullâh, Târîh-i Edebiyyât Der Îrân, Tahran 1371 hş.
Schimmel, Annemarie, İslam’ın Mistik boyutları (çev. Ergun Kocabıyık), İstanbul 2001.
Senaî-yi Ğaznevî, Dîvân-i Hekîm Senaî-yi Ğaznevî (yay. Pervîz-i Babayî) Tahran 1375 hş./Önsöz, s. 15-16;
Şekibâ, Pervîn, Şir-i Fârsî Ez Âğâz Tâ İmrûz, Tahran 1373 hş.
Şemisâ, Sirûs, Ferheng-i İşârât-i Edebiyyât-i Farsî, Tahran 1375 hş.
Tefezzulî, Ahmed, Târîh-i Edebiyyât-i Îrân Pîş Ez İslâm, Tahran 1376 hş.
Utas, Bo, “Sefer Be Cihân-i Dîger, Der Surâyiş-i Kohen-i Pârsî” (çev. Daryûş-i Kârger), İrânşinâsî, Rockville, Maryland 1377 hş., X/2, s. 311.
Vahiddûst, Mehveş, Nihâdînehâ-yi Esâtîrî Der Şâhnâme-yi Firdevsî, Tah- ran 1379 hş.
Yahakkî, Muhammed Cafer, Ferheng-i Esâtîr ve İşârât-i Dâstânî der Ede- biyyât-i Fârsî, Tahran 1375 hş.
Zerrinkûb, Abdulhuseyn, Bâ Kârvân-i Hulle, Tahran 1372 hş.
Zerrinkûb, Abdulhuseyn, Der Kalemrov-i Vicdân, Tahran 1375 hş.
Zerrinkûb, Abdulhuseyn, Ez Guzeşte-yi Edebî-yi Îrân, Tahran 1375 hş.
Zerrinkûb, Abdulhuseyn, Nakş Ber Âb, Tahran 1374 hş.
Zerrînkûb, Abdulhüseyn, Târih-i Îrân-i Bâstân, Tahran 1381 hş.