Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Şehirsel Toponimi: Bir Sınıflandırma Denemesi

Şehirler insan yapımı, mekânın insan eliyle kurgulandığı ve çok sayıda insanın birlikte yaşadığı çoklukla insani duygular taşıyan çok işlevli merkezi yerleşmelerdir. Bu yapılaşmış çevrede her şeyin bir anlamı vardır. Yapılaşmış çevrenin en önemli elamanı binalardır. Bunların teker teker adları ve anlamları vardır. Binalar ve bunların dizilişi ile cadde ve sokaklar oluşmaktadır. Kuşkusuz cadde ve sokak adları da anlamlıdır. Cadde ve sokak adları farklı şeyleri anlatır. Bu açıdan başta zaman ve coğrafi özellikler başta gelir. Cadde ve sokak adlarını sınıflandırmak mümkündür. Bu çalışmada Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde cadde ve sokak adlarının tipoloji yapılmaktadır. Cadde ve sokak adları Google Earth’den alınmıştır. Çalışmada caddeler, sokak, meydan ve yol adları sınıflandırmaya tabii tutulmaktadır. Yapılan sınıflandırmada Aliağaoğlu & Uzun sınıflandırılması esas alınmıştır. Sonuçta ülkenin kendi özelliklerine bağlı olarak ortaya çıkan sınıflandırması yapılmıştır. KKTC cadde ve sokakları tipolojisi sekiz başlık halinde ele alınmaktadır. Bunlar, cumhuriyet caddeleri, şahıs caddeleri, yer-yön caddeleri, şehitler caddesi, anavatan caddeleri, Osmanlı caddeleri, sayısal caddeleri ve diğer caddeler şeklinde sıralanabilir. Şehirsel toponomi Türkiye-Kıbrıs arasındaki etno-kültürel benzerliklerden etkilenmiştir; kuşkusuz farklılıklar da vardır.

Anahtar Kelimeler:

Şehirsel toponimi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, cadde-sokak adları, etnokültürel benzerlikler

Urban Toponymy in the Turkish Republic of Northern Cyprus: A Classifıcation Assay

Cities are multifunctional central settlements that are man-made, where the space is designed by human hands and where many people live together, mostly carrying human feelings. Everything has a meaning in this built environment. Buildings are the most important element of this built environment. They have individual names and meanings. Streets and streets are formed by buildings arrangement. Undoubtedly, street and street names are also meaningful. Street and street names mean different things. In this respect, historical and geographical features come first. It is possible to classify road and street names. In this study, the typology of road and street names in the Turkish Republic of Northern Cyprus is made. Road and street names are taken from Google Earth. The study describes streets, as streets, squares, and roads. The classification made is based on the Aliağaoğlu & Uzun classification. As a result, the classification that emerged depending on the country’s own characteristics was made. The Northern Cyprus Turkish State (NCTR) roads and streets typology is discussed under eight headings. These can be listed as republic streets, personal streets, place-direction streets, martyrs street, motherland streets, Ottoman streets, digital streets, and other streets. Urban toponymity has been influenced by racial similarities between Turkey and Cyprus. There are also differences.

Keywords:

Ethno-cultural similarities, streets names, Turkish Republic of Northern Cyprus, urban toponymy,

PDF

___

Aliağaoğlu, A. (2013). Şehirsel toponimi: Balıkesir ilinde mahalle adları, bir sınıflandırma denemesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(29), 45-62.
Aliağaoğlu, A., & Çetinkaya, S. (2021). 15 Temmuz darbe girişimi deneyiminden sonra Türkiye’de şehirsel toponimi. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 53, 180–192.
Aliağaoğlu, A., & Uğur, A. (2018). Şehirsel toponimi: Erzurum’da cadde adları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(40), 1–26.
Aliağaoğlu, A., & Uğur, A. (2023). Urban toponymy in Turkey. In G. O’Reilly (Ed.), Place Naming, Identites and Geography, Critical Perspectives in a Globalizing and Standardizing World. Springer.
Alİağaoğlu, A., & Uzun, A. (2011). Şehirsel Toponimi (Hodonimi): Türkiye İçin Bir Tipoloji Denemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(2), 123–133.
Aliağaoğlu, A., & Yiğit, Y. (2014). Balıkesir’de şehirsel toponimi: Cadde adları. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(30), 311–330.
Alver, K. (2019). Kent İmgesi. In K. Alver (Ed.), Kent Sosyolojisi. Çizgi Kitabevi.
Asımgil, B. (2018). İzmir’de kentsel kimlik bileşenlerinden cadde ve sokakların toponimisi ve milliyetçi, Etnik izlerin sosyal yapı oluşumuna katkıları. Trakya University Journal of Engineering Sciences, 19(1), 21–36.
Ayataç, H., & Araz, S. (2016). Influence of renaming streets on urban memory: The Case of Turkey. 17th International Planning History Society Conference. Delft. (pp. 37–46).
Azaryahu, M. (2009). Naming the past: The significance of commemorative street. In Names, L. D. Berg, & J. Vuolteenaho (Eds.), Critical toponymies, the contested politics of place Naming (pp. 53–70). Ashgate Publishing Company.
Baysan, S., & Kara, A. (2014). Aydın’da Mahalle, Bulvar, Cadde ve Sokak Adları: Şehirsel toponimik özellikleri. Coğrafi Bilimler Dergisi, 12(1), 23–48.
Bozdoğan, S., & Benek, S. (2022). Kamusal alanların ideolojik kurgusu: Bir eleştirel toponimi denemesi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 20(2), 550–579.
Can, B. (2021). Zaman İçinde Mekan. Hece.
Çetin, R., & Şentürk, A. (2019). Eleştirel kentsel toponimi ve prestijli mekânlar yaratmada kentsel İsimlerin kullanılması: Fikirtepe örneği. Megaron, 14(1), 133–144.
Çiçek, K. (2002 ). Osmanlı dönemi. İslam Ansiklopedisi, 25, 374–380.
Çildam, S. Y. (2018). Şehirsel toponimi: Cadde adları, Bandırma örneği. Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 61, 1–25.
Çildam, S. Y. (2019). Toponimi (yer adları) açısından Siirt’te mahalle adları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Mahalle Adları, 23(4), 1443–1458.
Deniz, T., & Ersöz, D. (2020). Safranbolu city place names: Space, identity and culture. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 42, 527–542.
Dündar, R. (1998). Kıbrıs Beylerbeyliği (1570–1670) [Basılmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı].
Erdentuğ, A., & Burçak, B. (1998). Political tuning in Ankara, a capital, as reflected in its urban symbols and images. International Journal of Urban and Regional Research, 22(4), 589–601.
Eşim, İ., & Zaman, S. (2021). Balkanlardan Anadolu’ya yönelik göçlerin mekansal etkilerine bir örnek: Bulgaristan kaynaklı göçlerin Bursa-Osmangazi ilçesinde yer adlarına etkisi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10, 875–902.
Günal, V. (2012). Batman’da Cadde Adlandırmaları: Toplumsal Bellek Oluşturma ve Şehirsel Mekâna Hâkim Olma Çabaları. Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 171–197.
Günal, V., Şahinalp, M. S., & Güzel, A. (2011). Coğrafi ortamın şehirsel mekân adlarına etkisi: Şanlıurfa şehri örneği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 463–508.
Gürsoy, C. R. (2002). Kıbrıs. İslam Ansiklopedisi, 25, 370–371.
Hasol, D. (1998). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü (7. Baskı). Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları.
Kahraman, M. (2019). İstanbul'un değişen sokak İsimleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(65), 255–263.
Kapluhan, E. (2018). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin coğrafi özellikleri ve bu özelliklerin eğitime yansıması. İksad Publishing House.
Kara, B. (2012). Kentler açısından mekânın toplumsallığı ve yer isimlerinin siyasal yapıya göre değişimi: Niğde örneği. Zeitschrift für die Welt der Türken. Journal of World of Turks, 4(1), 149–163.
Kayserili, A. (2015). Erzurum Şehri’nde. In Y. A. Ü. Bir Deneme, S. Zaman & O. Coşkun (Eds.), Coğrafyaya adanmış bir ömür: Prof. Dr. Hayati Doğanay (ss. 653–667). Pegem Akademi Yayıncılık.
Keser, U. (2006). Kıbrıs’ta göç hareketleri ve 1974 sonrasında yaşananlar. Çağdaş Türkiye Tarih Araştırmaları DergisiÇTTAD, 12, 103–128.
Koday, Z. (1995). Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Devleti’nin coğrafyası. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 2, 17–45.
Mert,Z. G., & Ertürk, F. (2020). Yer’in anlamının araştırıcısı olarak sokak isimleri: İzmit-Akçakoca tarihi bölge örneği. İdealkent, 31, 1549–1575.
Özkan, M., & Yoloğlu, A. C. (2005). Bir bellek projesi olarak sokak İsimlendirmesi: Ankara örneği. Planlama, 4, 54–61.
Özüpekçe, S. (2021). Bir şehirsel toponimi araştırması: Kilis'te cadde ve sokak isimlerinin sınıflandırılması. Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 40, 1-23.
Perec, G. (2020). Mekân Feşmekan (2. Baskı). Everest.
Salman, C. (2022). Kent hafızasında bir kayıt ve kayıp belgesi: Osman Nuri Ergin’in İstanbul şehri rehberi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 31(4), 67–84.
Şahin, Y. (2020). Üniversitelerin toponimik özellikleri: Devlet üniversitelerine yönelik bir Tipolji Denemesi. Aksaray Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(3), 15–26.
Türkçe Sözlük., (2011). Türk Dil Kurumu (11. Baskı). Ankara.
Turan, S., & Yalçiner Ercoşkun, Ö. Y. (2017). Meydanlardaki isim değişikliklerinin kent belleğine etkisi: Ankara örneği. Mimarlık Bilimleri ve Uygulamaları Dergisi, 2(1), 55–68.
Türkoğlu, S., & Günay, Z. (2018). Toplumsal hafızanın mekânsal Kodları: Bomonti’de yer İsimleri, “DeğişKent” Değişen Kent, Mekân ve Biçim. Türkiye Kentsel Morfoloji Araştırma Ağı II. Kentsel Morfoloji Sempozyumu, 827–835.
Yorgancıoğlu, G. (1998). Kıbrıs Coğrafyası fiziki. Boğaziçi Yayınları.