Canik dağlarının güneydoğu bölümünde karstlaşma ve karstik şekiller

Araştırma sahası Orta Karadeniz Bölümü’nde, Reşadiye (Tokat) ilçe merkezi kuzeydoğusu ile Mesudiye (Ordu) ilçe merkezi güneyi arasındaki dağlık kuşakta yer alır. Bu saha, Canik Dağları’nın güneydoğu kesiminde ve yaklaşık 1500-2000 m’ler arasında bulunmaktadır. Bu kesimde çok sayıda dolinin yanı sıra, uvala, lapya, düden ve mağara gibi karstik şekillere de rastlanmaktadır.Çalışma hazırlanırken arazi çalışmaları dışında kireçtaşı örneklerinin laboratuar ortamında kireç oranları belirlenmiştir. Ayrıca, saha ile ilgili 1/25.000 ölçekli topoğrafya ve 1/100.000 ölçekli jeoloji haritalarından yararlanılmıştır. Çalışma sahasında kışlar soğuk, uzun ve kar yağışlı, yazlar ise ılık, kısa ve az yağışlı geçmektedir. Ana kayayı Üst Kretase kireçtaşları oluşturmakta ve bunların CaCO3 içerikleri % 75-% 88 arasında değişmektedir. İnceleme sahası bütünü ile orman alanı içerisinde yer alır. Bununla birlikte, bazı kesimlerde orman tahrip edilmiş ve erozyon nedeniyle ana kaya açığa çıkmıştır.İnceleme alanındaki karstik şekillerin, oluşumunda asıl rolü çözünme süreçleri oynamıştır. Bununla birlikte, başta dolinler olmak üzere karstik şekillerin, dizilişleri ve yoğunlukları üzerinde ana kayanın bol kırıklı ve çatlaklı olmasının da önemli rolü olmuştur. Nitekim, inceleme alanının doğu kesiminde bir dizi halinde uzanan dolinler, “yönlü karst” manzarası oluşturmaktadır. Yöre, Kuvaterner’deki iklim değişmelerinden etkilenmiş ve muhtemelen yüksek kesimler periglasiyal şartlara sahne olmuştur. Çavdar Yaylası güneyindeki dolinlerin kuzey yamaçlarına kadar akan lavlar ve çeşitli araştırıcılar tarafından Pliyosen’e atfedilen volkanik faaliyet dikkate alındığında, yöredeki karstlaşma sürecinin Kuvaterner öncesinden başlamış olduğu söylenebilir.

Karstification and karstic forms in the southerneast part of the Canik mountains

The research area is located in the Middle Blacksea Part, in the mountains zone between northern east Reşadiye (Tokat) city centre and the southern Mesudiye (Ordu) city centre. This area is situated in the southerneast part of the Canik mountains and between 1500-2000 meters. In addition to the numerous dolines in this part, there are the karstic forms such as the lapies, ouvala, swallow holes and cave.In the research area, it is cold in winter, long and snowy, and it is warm, short and little rainy in summer. The bedrock is formed by the Upper Cretaceous limestones and their CaCO3 contents range between 75% and 88%. The research area exists completely within the forest area. However, some parts of the forest has been destroyed and because of the erosion the bedrock has appeared.In the formation of the karstic figures the dissolve process has played the main role in the study area. However, the fact that the bedrock is very largely cracked has had a considerable impact on the form of the karstic features, their order and density. Thus, the dolines which range in the eastern part of the research area in succession form the view of directed karst.The study area has been affected by the climate changes in Quaternary, and probably the higher parts have been exposed to periglacial conditions. Furthermore, the lavas which had been formed by fresh volcanic eruptions existing in the Quaternary have flowed into some dolines and changed their morphologies. This situation display the fact that karstification in the study area started before volcanic activities and has still been continuing today.

PDF

___

Alagöz, C. A., 1944, Türkiye Karst Olayları Hakkında Bir Araştırma (Une e’tude sur les phe’nome’nes karstiques en Turquie). Türk Coğrafya Kurumu Yay. No: 1, Ankara.
Bradshaw, M. J., Abbott, A. J., Gelsthorpe, A. P., 1979, The earth’s Changing Surface. The English Language Book Society and Hodder and Stoughton. ISBN: 0-340-25000-3, Edinburgh.
Demek, J. 1989, Karst Processes in cold climate (on the example of the Moravian Karst). Czech Speleological Society, Praha.
DMİGM., 1974, Ortalama ve Ekstrem Kıymetler Meteoroloji Bülteni. TC., Gıda-Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müd. Yay. Ankara.
Gams, I., 2001, Depth of rillenkarren as a measure of deforestation age. Reconstruction of paleoenvironment in karst area. URL: http:?//www.glnet.edu.cn/KDL/IGCP/IGCP299/1991/part3-3.htm.
Gresswell, R. K., 1968, Physical Geography. Longmans, Green and Co Ltd., London. Jakucs, L., 1978, Karstik erimenin nicel ve nitel düzeni üzerine iklimin etkisi (The importance of climate in the quantitative and qualitative regulation of karst-corosion) (Çeviren: Nuri GÜLDALI). Jeomorfoloji Derg. No: 7 (71-85), Ankara.
Moore, W. G., 1975, A dictionary of Geography (Fifth edition, Reprinted). Penguin Books. ISBN: 014-051-002-8. Baskerville.
Sür, A., 1994, Karstik yerşekilleri ve Türkiye’den örnekler. Ankara Üniv. DTCF Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Coğrafya Araştırmaları Derg. Sayı: Ankara.
Tatar, O.-Gürsoy, H.-Gökçeoğlu, C.-Koçbulut, F.-Duman, T.Y.-Kök, S.-Süllü, H.-Şenyurt, A.-İleri, N., 2005, 17 Mart 2005 Sivas İli Koyulhisar İlçesi Sugözü Köyü Kuzulu Mahallesi Heyelanı 2. Değerlendirme Raporu. http://www.koyulhisar.gov.tr/bulten 3.doc.
Uzun, A., 2002, Yaralıgöz Dağı (Kastamonu) ve Turistik Çekicilikleri. Türkiye Dağları 1. Ulusal Sempozyumu (25-27 Haziran 2002) Bildiriler, Orman Bakanlığı Yay. No: 183, Ankara.
Uzun, A., 2004a, Karst Morphology of Mount Yaraligöz and Its Close Surroundings, Northern Anatolia, Turkey. International Symposium on Earth System 2004, 513-519, İstanbul-Turkey.
Uzun, A., 2004b, Koru Polje and Karst Landform Evolution in the Middle Part of the Kure Mountains, Cave and Karst Science. Volume: 31, Number: 3, 109-112, Nottingham, UK.
Yıldırım, A., 2006, Koyulhisar-Kuzulu (Sivas) Heyelanının Jeomorfolojik Etüdü. Doğu Coğrafya Dergisi, Yıl: 11, Sayı: 15, 323-338, Erzurum.
Zeybek, H. İ., 1998, Amasya Ovasi ve Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Samsun.
Zeybek H. İ., 2001, “Bahçebaşı Mağarası (Turhal, Tokat)”, Doğu Coğrafya Dergisi, 6, 237-253, Erzurum.
Zeybek. H. İ., 2004, Akdağ’da (Tokat) Karst Topoğrafyası Araştırmaları, Palmiye Yayınları, Samsun.