BÜYÜK GÜÇ REKABETİ, JEOPOLİTİKA VE ASİMİLASYON GÖLGESİNDE ÇİN’İN DOĞU TÜRKİSTAN STRATEJİSİ

1990’lı yıllardan bu yana yakaladığı ekonomik büyümeyle birlikte yükselen bir güç olarak ortaya çıkan Çin Halk Cumhuriyeti’nin (Çin) uluslararası sistemin başat gücü Amerika Birleşik Devletleri (ABD) tarafından tehdit olarak algılanması sonrasında, iki gücün temel mücadele alanı olan Doğu ve Güneydoğu Asya’da Çin’in ABD ve müttefikleri tarafından çevrelendiği algısı artmıştır. Küresel ticaret zincirinin merkezinde bulunan Çin, büyük güç rekabetinin görünür hale gelmesiyle ekonomik, ticari ve jeopolitik çıkarlarının tehlikeye girme ihtimaliyle karşı karşıya kalmış, küresel çıkarlarını korumak adına alternatif yollar arayışına girmiştir. Nitekim Çin liderliği, deniz ticaret yollarının güvenliğinin tehlikeye girme ihtimaline karşı 2013 yılında Kuşak ve Yol Girişimi’ni (KYG) başlatmış; bu kapsamda ekonomik, ticari ve jeopolitik çıkarlarını koruma adına çıkış noktası olarak zayıf Türk-İslam coğrafyasını seçmiştir. Bu gerekçeyle, nüfusunun çoğunluğunu Uygur Türklerinin oluşturduğu Doğu Türkistan bölgesi üzerindeki baskısını artırmıştır. Bu çalışma, Çin devletinin “temel ilgi odağı (core interest)” olarak tanımladığı Doğu Türkistan bölgesinin Çin’in bölgesel ve küresel amaçlarına ne ölçüde katkı sunduğunu araştıracak ve bölge üzerinde kurulan baskının nedenlerini; tarihsel asimilasyon politikaları, ticaret, güvenlik ve jeopolitik kavramlarıyla büyük güç rekabeti çerçevesinde tartışacaktır. Çalışma, Çin ulusal hedef ve çıkarları çerçevesinde Doğu Türkistan’ın enerji güvenliği, ticaret ve güvenlik gibi konularda jeopolitik önemde olduğuna vurgu yapacak; kendisini üstün medeniyet olarak konumlandıran ve çeşitlilikleri ayrıştırma ve zamanla kendi içinde asimile etmeye dayalı Çin geleneksel felsefesini ortaya koyacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Doğu Türkistan, Jeopolitik, Kuşak ve Yol Girişimi, Asimilasyon

CHİNA'S EAST TÜRKİSTAN STRATEGY İN THE SHADOW OF GREAT POWER COMPETİTİON, GEOPOLİTİCS AND ASİMİLATİON

PDF

___

ALTAY, Kuzzat (2021), Why Erdogan Has Abandoned the Uyghurs, Foreign Policy,https://foreignpolicy.com/2021/03/02/why-erdogan-has-abandoned-the-uyghurs/
BLAZEVIC, Jason J (2010), The Taiwan Dilemma: China, Japan, and the Strait Dynamic, Journal of Current Chinese Affairs, 4, s.154
BRANDS, Hal ve Sullivan, Jake (2020), China has Two Paths to Global Domination, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2020/05/22/china-superpower-two-paths-global-domination-cold-war/
BUZAN, Barry (2014), The Logic and Contradictions of ‘Peaceful Rise/Development’ as China’s Grand Strategy, The Chinese Journal ofInternational Politics, 7,4 s.406
CHANG, Yen–Chiang (2016), The South China Sea Disputes: An Opportunity for the Cross Taiwan Strait Relationship, Asian Yearbook of International Law, 22, s.5
CHRISTENSEN, Thomas J. (2021), There Will Not Be a New Cold War, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2021-03-24/there-will-not-be-new-cold-war CLARKE, Micheal (2017), The Impact of Ethnic Minorities on China’s Foreign Policy: The Case of Xinjiang and the Uyghur, China Report, 53, 1 s.7
CLINTON, Hillary (2011), America’s Pacific Century, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2011/10/11/americas-pacific-century/
DEFAY, Alexandre (2005), Jeopolitik, Dost Kitapevi Yayınları, Ankara.
FULLER, Graham E. ve Starr, S. Frederick (2003), The Xinjiang Problem, Central Asia-Caucasus Institute, s.14-45
EMET, Erkin (2009), 5 Temmuz Urumçi Olayı ve Doğu Türkistan, Ankara, Grafiker Yayınları, s.86-87
FRIEDRICHS, Jörg (2012); East Asian Regional Security, Asian Survey, 52-4, s.759
FUQIU, Gao (2002), The Real Purpose of the American March into Central Asia , Liaowang Magazine, May 10 2002, https://corpora.tika.apache.org/base/docs/govdocs1/522/522862.pdf
JACQUES, Martin (2016), Çin Hükmettiğinde Dünyayı Neler Bekliyor? Batı Dünyasının Sonu ve Yeni Bir Küresel Düzenin Doğuşu, çev. Sami Oğuz Ankara: Akılçelen Kitaplar, s.307-308
YODER, Brandon K. (2020), How Credible are China’s Foreign Policy Signals? IR Theory and the Debate about China’s Intentions, The Chinese Journal of International Politics, s.17
KAMBERI, Dolkun (2015), Uyghurs And Uyghur Identity, Radio Free Asia, Washington D.C.,
KAPLAN, Robert (2021), The One-Sided War of Ideas with China, Foreign Policy, https://foreignpolicy.com/2021/03/02/the-one-sided-war-of-ideas-with-china/
KARLUK, Abdürreşit Celil (2018), Çinlilerin Millet Düşüncesinin Kökenleri ve Ötekilere Bakışı, Doğu Asya Araştırmaları Merkezi Dergisi, 1,1 s.44-45
KARLUK, Abdürreşit Celil (2019), Çinlilik ve Çin’de Ötekiler, Ankara, Atlas.
KASTNER, Scott L. (2015), Is the Taiwan Strait Still a Flash Point? Rethinking the Prospects for Armed Conflict between China and Taiwan, International Security, 40, 3 s.90
KISSENGER, Henry (2014), World Order: Reflections on the Character of Nations and the Course of History, USA, Penguin Press, s.213
LEVERETT, Flynt ve Bingbing Wu, (2016), The New Silk Road and China’s Evolving Grand Straregy, The China Journal, 77, s.125
MEARSHEIMER, John J. (2014), Taiwan’s Dire Straits, The National Interest, 130, s.35
OĞUZLU, Tarık. (2020), Büyük Strateji ve Yumuşak Güç. Ali L. Karaosmanoğlu, Ersel Aydınlı (Ed.) Strateji Düşüncesi Kuram, Paradoks, Uygulama içinde (s.107). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
OKUR, Mehmet Akif, (2017), Bir Kuşak, Bir Yol Projesi’nin Jeopolitiği, Türk Kuşağı ve Uygurlar, Akademik Hassasiyetler 4,8, s.49-52
BIDEN Jr. Joseph R. (2020), Why America Must Lead Again, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2020-01-23/why-america-must-lead-again
HOLMES, James R. ve YOSHIHARA, Toshi (2009), A Chinese Turn to Mahan ? China Brief, 9,13,
ROY, Nalanda (2017), The Dragon’s Charm Diplomacy in the South China Sea, Indian Journal of Asian Affairs, 30, 1-2, s.16 s. 326-327
SWAINE, Michael D. (2018), A Counterproductive Cold War with China, Foreign Affairs, https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-03-02/counterproductive-cold-war-china.
VIDAL, Ll. López ve Pelegrín, Àngels (2018), Hedging Against China: Japanese Strategy Towards A Rising Power, Asian Security, 14,2 s.199-200
WANG, Yuan-Kang (2006), China’s Grand Strategy and U.S Primacy: Is China Balancing American Power?, The Brookings Institution, s.24
YAZHOU, Liu Batı (2021), Batı Bölge Teorisi (Çin’in Büyük Türkistan Politikası), 21. Yüzyıl Enstitüsühttps://www.21yyte.org/tr/merkezler/bolgesel-arastirma-merkezleri/asya-pasifik-arastirmalari-merkezi/bati-bolge-teorisi-cin-in-buyuk-turkistan-politikasi
ZHAO, Suisheng (2020), President Xi’s Big Power Diplomacy: Advancing an Assertive Foreign Policy Agenda içinde Mapping China’s Global Future: Playing Ball or Rocking the Boat?, Axel Berkofsky ve Guilia Sciorati, (Milan, Ledi Publishing), s.33
1.5 million Muslims could be detained in China's Xinjiang, Reuters, https://www.reuters.com/article/us-china-xinjiang-rights/15-million-muslims-could-be-detained-in-chinas-xinjiang-academic-idUSKCN1QU2MQ Erişim: 25.2.201);
2019 White Paper, China's National Defense in the New Era http://www.xinhuanet.com/english/2019-07/24/c_138253389.htm
2020 Country Reports on Human Rights Practices, U.S Department of State, https://www.state.gov/reports/2020-country-reports-on-human-rights-practices/
Advantages at Sea, Prevailing with Integrated All-Domain Naval Power,” US. Departmant of Navy, Aralık 2020, s.1-2 https://media.defense.gov/2020/Dec/16/2002553074/-1/-1/0/TRISERVICESTRATEGY.PDF Erişim; 8.5.2021);
British Petroleum Statistical Review of World Energy 2020, https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2020-full-report.pdf Erişim: 11.5.2021),
China accused of forcing 570,000 people to pick cotton in Xinjiang, Reuters, https://www.reuters.com/article/china-cotton-forced-labour-trfn-idUSKBN28P2CM Erişim: 5.3.2021);
China Textiles and Clothing Exports by country and region in US$ Thousand 2018” World Integrated Trade Solution (WITS) https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/CHN/Year/2018/TradeFlow/Export/Partner/all/Product/50-63_TextCloth
Countries with the highest oil consumption worldwide in 2019, Statista, https://www.statista.com/statistics/271622/countries-with-the-highest-oil-consumption-in-2012/ Erişim: 11.5.2021);
Department of Defense, “Annual Report to Congress [on] Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China 2020,” s.9 https://media.defense.gov/2020/Sep/01/2002488689/-1/-1/1/2020-DOD-CHINA-MILITARY-POWER-REPORT-FINAL.PDF Erişim: 5.5.2021);
Harris, Rachel, Securitisation And Mass Detentions In Xinjiang, The CESS Blog, http://thecessblog.com/2018/08/securitisation-and-mass-detentions-in-xinjiang-by-rachel-harris-soas-university-of-london/ Erişim: 9.5.2021);
Japan, U.S. defense chiefs affirm cooperation over Taiwan emergency https://asia.nikkei.com/Politics/International-relations/US-China-tensions/Japan-U.S.-defense-chiefs-affirm-cooperation-over-Taiwan-emergency Erişim: 3.5.2021);
Karluk, Abdürreşit Celil, Yükseldikçe Çevrelenen, Yalnızlaşan Çin’in Sorunları, Anadolu Ajansı, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-yukseldikce-cevrelenen-yalnizlasan-cin-in-sorunlari/2007057 Erişim; 9.5.2021);
Lehr, Amy K. and Bechrakis, Mariefaye (2021), Combating Human Rights Abuses in Xinjiang, CSIS, https://www.csis.org/features/combatting-human-rights-abuses-xinjiang Erişim,:2.1. 2021);
President Xi reviews navy in South China Sea, Xinhua, http://www.xinhuanet.com/english/2018-04/13/c_137106984.htm Erişim 31.12.2020);
The White House, ‘National Security Strategy of the United States of America’, December 2017, s.2-25 https://trumpwhitehouse.archives.gov/wp-content/uploads/2017/12/NSS-Final-12-18-2017-0905.pdf Erişim: 6.5.2021);
U.S.-China Strategic Competition in South and East China Seas: Background and Issues for Congress, Congressional Research Service, 17 Aralık, 2020, s.79 https://crsreports.congress.gov/product/pdf/R/R42784 Erişim; 25.4.2021);
White Paper—The One-China Principle and the Taiwan Issue, Taiwan Affairs Office and The Information Office of the State Council, 21Şubat 2000, https://www.fmprc.gov.cn/ce/ceno/eng/ztxw/twwt/t110655.htm Erişim; 5.5.2021);
Wong, Edward (2020), Chinese Military Seeks to Extend its Naval Power, The New York Times, https://www.nytimes.com/2010/04/24/world/asia/24navy.html Erişim 31.12.2020);
Xi Jinping Warns Taiwan That Unification Is the Goal and Force Is an Option, New York Times, 2020, https://www.nytimes.com/2019/01/01/world/asia/xi-jinping-taiwan-china.html Erişim: 28.11.2020