Bağımsızlığının 30. Yılında Kırgızistan’ın Çin Halk Cumhuriyeti ile Siyasi, Sosyal ve Ekonomik Sorun Alanlarına Genel Bir Bakış

Öz: Çin Halk Cumhuriyeti “Bir Kuşak Bir Yol” projesiyle Türkistan coğrafyasında izlediği yayılmacı politikalar, Kırgızistan bağlamında tüm Türkistan coğrafyası için bir tehdit oluşturmaktadır. Bu çerçevede Kırgızistan’ın bağımsızlığını ilan etmesiyle Çin’le ilk ikili ilişkiler sınır sorunu bağlamında gerçekleşmiştir. Yaklaşık olarak 11 yıl süren görüşmeler Çin’e toprak verilmesiyle birlikte Kırgızistan aleyhine sonuçlanmıştır. Bu durum aynı zamanda ülkede halk devrimine de zemin hazırlayan bir etken olarak gösterilmektedir. Bu çalışmada; Kırgızistan’ın bağımsızlığı ilan etmesiyle beraber Çin’le olan ikili ilişkilerindeki sınır sorunu, Çinli göçmenler, kalkınma yardımları, krediler ve Çin’le olan ilişkilerde yolsuzluklar üzerine durulmuştur. Çalışmanın amacı Kırgızistan’ın bağımsızlığıyla birlikte kamusal alandaki artan Çin varlığı ve Çin’in Kırgızistan’da ekonomi endeksli yayılmacı politikasını tartışarak çok boyutlu değişimleri incelemektir. Çalışmada ilk olarak, sınır sorunu ele alınmış ve bu bağlamda Çin’e verilen topraklardan sonraki süreçte Çin’in Kırgızistan siyasetine ve ekonomisine etkisi ele alınmıştır. İkinci olarak, Çinli göçmenlerin kamuoyundaki algısı dönemsel olarak analiz edilmiştir. Üçüncü olarak, Çin’in Bir Kuşak Bir Yol projesiyle beraber Kırgızistan’daki yayılmacı politikası, kalkınma yardımları ve kredilendirme yöntemiyle borçlandırması tartışılmıştır. Son olarak Çin’le ikili ilişkilerin, ticaretin ve kredi anlaşmalarının doğurmuş olduğu yolsuzluk sorunu incelenmiştir. Bu çerçevede Kırgızistanlı siyasetçilerin demeçlerine, resmi makamların ve ilgili bakanlıkların verilerine, medyaya yansıyan haberlere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Çin, Kırgızistan, Bir Kuşak Bir Yol

PDF

___

ÇEVİKEL, Ş. (2019). Kırgızistan-Çin İlişkileri (1992-2018), Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bişkek.
GABİROV, A. (2018). Contemporary Chinese Labor Migration and Its Public Perception in Kazakhstan and Kyrgyzstan, China’s Belt and Road Initiative and Its Impact In Central Asia, Editör: LARUELLE, M., Washington, 143-152.
JOLDOSHOV, Altynbek (2013). Kabilecilik, Bölgecilik ve Etnisite: Kırgız Kimliği Üzerine Çalışmalar, Ankara: Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu, Cilt:8, Sayı: 15, ss. 101-133.
KASSENOVA, N. (2009). China as an Emerging Donor in Tajikistan and Kyrgyzstan, French Institute of International Relations, Russie.Nei.Visions N: 36, Paris, 1-27.
LARUELLE, M. ve PEYROUSE, S. (2009). China as a Neighbor: Central Asian Perspectives and Strategies, The Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program, Washington, 81-91.
24.KG, (2006). http://24.kg/economics/2006/08/15/5770.html; Erişim Tarihi: 22.05.2021
NB Central Asia, (2006). www.iwpr.net/?p=bkg&s=b&o=325357&apc_state=henbbkgdate2006, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Anadolu Ajansı, (2020). https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kirgizistan-daki-siyasi-kriz-cumhurbaskani-sooronbay-ceenbekov-u-istifaya-goturdu/2008540, Erişim Tarihi: 22.05.2021
ASANOV, Bakyt. ve NAJİBULLAH Farangis (2013). “Kyrgyz Ask Why Jobs At Home Are Going To Chinese,” RFE/RL, http://www.rferl.org/a/kyrgyzstan-chinese-jobs-unemployment/25170163.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Bağımsız Devletler Topluluğu, (2021). https://e-cis.info/page/3509/80648/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
BBC News, (2019). https://www.bbc.com/russian/features-50678871, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Birleşmiş Milletler, (2021). https://www.un.org/en/about-us/member-states#gotoK, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Çin Halk Cumhuriyeti Kırgızistan Büyükelçiliği, (2021). http://kg.china-embassy.org/rus/zjgx/, Erişim Tarihi: 21.05.2021
Eurasian Development Bank, (2019). https://eabr.org/press/news/kakova-struktura-gosdolga-kyrgyzstana-v-4-45-mlrd/, Erişim Tarihi: 26.05.2021
Eurasianet.org, (2019). https://eurasianet.org/kyrgyzstan-former-pm-sentenced-to-15-years-in-chinese-bribery-case, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Euronews, (2020). https://tr.euronews.com/2020/10/06/k-rg-zistan-da-secim-sonuclar-na-itiraz-eden-gostericiler-hukumet-binas-n-atese-verdi, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Fergana Agency, (2019). https://fergana.agency/news/108988/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Gezitter.org., (2020). https://www.gezitter.org/economics/93306_ne_reshaetsya_vopros_kyirgyizsko-kitayskoy_granitsyi/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Kırgız Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı, (2021). http://www.president.kg/kg/kyrgyzstan, Erişim Tarihi: 26.05.2021
Kırgızistan Cumhuriyeti Ekonomi ve Maliye Bakanlığı, (2021). http://mineconom.gov.kg/ru/post/6931, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Kloop.Kg. (2021). https://kloop.kg/blog/2021/04/15/ugolovnoe-delo-v-otnoshenii-rajymbeka-matraimova-prekrashheno-gknb/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Kloop.Kg., (2021). https://kloop.kg/blog/2021/03/16/v-schet-gosdolga-pered-kitaem-mogut-ujti-tets-bishkeka-i-lep-datka-kemin-no-dengi-na-oplatu-dolga-budut-zhaparov/, Erişim Tarihi: 21.05.2021
LELİK, Anna. (2016). “Kyrgyzstan Tightens Registration Rules For Visitors.” https://eurasianet.org/kyrgyzstan-tightens-registration-rules-visitors, Erişim Tarihi: 22.05.2021
MARAT, Erica (2008). “Chinese Migrants Face Discrimination in Kyrgyzstan,” Eurasia Daily Monitor 5, no. 38, https://jamestown.org/program/chinese-migrants-face-discrimination-in-kyrgyzstan/l, Erişim Tarihi: 21.05.2021
Open Democracy Free Thinking For The World, (2019). https://www.opendemocracy.net/ru/odr-ru/anti-kitaiskie-protesty-kyrgyzstan/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Open Democracy Free Thinking For The World, (2018). https://www.opendemocracy.net/en/odr/kyrgyzstans-north-south-road-to-corruption/, Erişim Tarihi: 22.05.2021
People Daily, (2006). http://english.peopledaily.com.cn/200609/02/eng20060902_298887.html
PODOLSKAYA, D. (2017). Troublous borders of Kyrgyzstan. What has changed in 2017?, https://24.kg/english/71976_Troublous_borders_of_Kyrgyzstan_What_has_changed_in_2017/
Radio Azattyk, (2020). https://rus.azattyk.org/a/30657396.html. Erişim Tarihi: 22.05.2021
Radio Azattyk, (2020). https://rus.azattyq.org/a/30440767.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Radio Azatyk, (2020). https://rus.azattyk.org/a/30838154.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Raido Azattyk, (2020). https://rus.azattyk.org/a/31020231.html, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Rusrand.ru, (2021). https://rusrand.ru/analytics/ten-drakona, Erişim Tarihi: 22.05.2021
Russian Business, (2007). www.rb.ru/news/business/2007/08/27/113633.html, Erişim Tarihi: 23.05.2021
SADOVSKAYA, Y. (2015). “The Mythology of Chinese Migration in Kazakhstan,” Central-Asia Caucasus Analyst, January 7, https://www.cacianalyst.org/publications/field-reports/item/13112-the-mythology-of-chinese-migration-in-kazakhstan.html, Erişim Tarihi: 21.05.2021
Vesti. Kg, (2018), https://vesti.kg/kyrgyz/item/50183-okolo-30-tys-kitajtsev-zhenilis-na-kyrgyzkakh-chtoby-poluchit-grazhdanstvo.html, Erişim Tarihi: 21.05.2021