GÖSTERGELERARASI ÇEVİRİ: İRAN EDEBİYATINDAN BİR UYARLAMA ÖRNEĞİ “MİHMÂN-İ MÂMÂN”

Gösterge kavramı kısaca insanların birbirini ve dünyayı anlayıp, anlamlandırmaları için gerekli olan her şeydir. Göstergebilim ise, göstergeleri inceleyen, araştıran ve göstergeler üzerine çalışan bilim dalı olarak nitelendirilmiştir. 1960’lı yıllarda Christian Metz göstergebilimsel kuramı sinemaya uygulamıştır. Metz belki de alanında bir ilki gerçekleştirmiş, dilbilime dayanan, kendine özgü bir film kuramı geliştirmiştir. Sinemada nedensiz hiçbir şeyin bulunmadığını ve her şeyin güdümlenmiş olduğunu, dolayısıyla, düz anlam diye bir şeyin söz konusu olamayacağını savunmuştur. Sinemanın gelişme dönemindeki uyarlama örneklerine baktığımızda, bunların çoğunun Avrupa kökenli olduğunu görürüz ve dünyada “sinemada edebiyat uyarlamaları” üzerine yapılmış pek çok çalışma bulunmaktadır. Ancak ülkemizde yapılan çalışmalara baktığımızda edebiyat uyarlamaları üzerine yapılan çalışmaların azlığı dikkatimizi çekmektedir. Aynı şekilde, İran sineması üzerine sınırlı sayıda çalışma yapılmıştır ve özellikle uyarlama kapsamında İran filmleri üzerine ülkemizde yapılmış bir çalışma olmadığı görülmüştür. Bu açıdan yapacağımız çalışma İran sineması ve edebiyatı arasındaki ilişkinin, göstergelerarası çeviriye dair yapılmış özgün bir çalışma olması ve bundan sonra uyarlama konusunda ülkemizde, özellikle İran sineması hakkında yapılacak olan çalışmalara bir katkı sağlaması hedeflenmektedir. Çalışmamızda İran edebiyatında önemli bir yere sahip olan yazar, Hûşeng Murâdî-i Kirmânî’ye ait Mihmân-i Mâmân romanı tanıtılacak, sonrasında yönetmenliğini Dâryûş-i Mehrcûyî’nin yaptığı aynı isimli uyarlama film göstergelerarası çeviri bağlamında incelenecektir.

___

  • AKTULUM, Kubilay (2011). Metinlerarasılık/Göstergelerarasılık, Ankara: Kanguru Yayınları.
  • AKTULUM, Kubilay (2014). Metinlerarası İlişkiler, Ankara: Kanguru Yayınları.
  • DINDAR, Serhan (2020). Göstergelerarası Çeviride Yenidenyazma ve Yenidenyaratma Kavramları, Konya: Çizgi Kitabevi.
  • ḪAYDERÎ, Ġolâm (1999). “Film Sâzan-i Nâm-Âveri Sînemâ-yi İrân ve Maḳâm ve Câyigahî Ânhâ”, Faṣlnâme-yi Fârâbî.
  • JAKOBSON, Roman (1959). On Linguistic Aspects of Translation.
  • KÂ’IDÎ, Şehre. (2001). Nigahî be Âsârî Hûşeng Murâdî-i Kirmânî, Kitâb-i Mâh-i Kûdek ve Novcevân, 40, 20-25.
  • KIRMÂNÎ, Hûşeng Murâdî-i (2017). Mihmân-i Mâmân, 16. bs. Tahran: Ney.
  • KÖSE, Hüseyin (der.). (2014). Kara Perde-İran Yönetmen Sineması Üzerine Okumalar, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
  • KÛÇÎ, İbrahîm Selîmî - CEHREMÎ, Fâṭıma Sukût (2014). “İḳtibâsî Beynâmetnî der Mihmânî Mâmân”, Edebîyâti Taṭbiḳî, 4 (1).
  • LALEH, Abdolhossein (2015). Modern İran Sinemasında İran Edebiyatının İzleri, İstanbul: Dört Mevsim Yayınları.
  • MEHRCÛYÎ, Dâryûş-i (2021). Mihmân-i Mâmân filmi (video). Erişim adresi: https://www.youtube.com/watch?v=x5CK8ImIInU
  • ZIR‘ATÎ, Nâsir (1997). Mecmû‘a-yî Maḳâlât der Naḳd ve Mu‘arrifî Âsârî Dâryûş-i Mehrcûyî, , Tahran: Nâhîd.