Cafer GİYİK, Reşat Atalay OYGUÇ, Serhat ANIKTAR

Van İlinin Afetselliği ve Afet Konutlarında Yer Seçimi Uygulamaları

Van İli, arazinin jeolojik yapısı, coğrafik konumu ve meteorolojik koşullara bağlı olarak deprem, heyelan, sel, su baskını, kaya düşmesi, çığ ve Van Gölü su seviyesinin yükselmesi gibi afetlere maruz kalmaktadır. Van afetsellik açısından farklı afet risklerini taşısa da bölgedeki deprem üreten tektonik yapılardan dolayı kentte en fazla deprem hasarı söz konusu olmaktadır. Afetlerde yapıların hasar görmesinin temel nedeni afet risk analizleri yapılmadan, afet riski taşıyan alanlarda yer seçilmesi ve yapıların afete dayanıksız yapılmasıdır. Van’da 2000-2020 yılları arasında yaşanan afetlerde 144.230 yapıda farklı derecede hasar oluşmuş, can kayıpları meydana gelmiştir. Bu süreçte afetzedelerin barınma ihtiyaçlarının karşılanarak hayatlarının normale dönmesi için farklı finansman modeli ve yapım yöntemleriyle toplam 29.788 konut yapılmıştır. Yaşanan afetler, afet zararlarının doğru zemine sağlam ve uygun yapı yapılmadan önlenemeyeceğini göstermektedir. Yer seçimlerinde, afetsellik, jeolojik, jeomorfolojik yapı, afetzedelerin sosyo-ekonomik yapıları, yasal düzenlemeler gibi farklı faktörler etkilidir. Seçilecek yerin parsel büyüklükleri bölgesel koşullara, coğrafi yapıya, aile ve hane halkı büyüklüklerine, afetzedelerin sosyal, kültürel alışkanlık ve iş sektörlerine uygun olmalıdır. Afetzedelerden iç iskân kapsamında yeri değiştirilenlerin işyeri- konut ilişkisi afet sonrasında sorun olduğundan yer seçiminde bu hususa dikkat edilmelidir. Çalışmada Van İlinin afetselliği ile afet sonrası iyileştirme faaliyetleri kapsamında afet yönetimi birimleri tarafından Van’da yapılan afet konutlarının yer seçimi uygulamaları incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Van Kenti, Afetsellik, Deprem, Yer seçimi, Afet Konutu, AFAD

The Disaster Situation of Van Province and Site Selection Practices in Disaster Housing

Depending on the geological structure of the land, its geographical location and meteorological conditions, Van Province is exposed to disasters such as earthquakes, landslides, floods, floods, rockfalls, avalanches and rising water levels of Lake Van. Although Van carries different disaster risks in terms of disaster, the most earthquake damage occurs in the city due to the tectonic structures that produce earthquakes in the region. The main reason why structures are damaged in disasters is the selection of places in areas with disaster risk and the construction of structures that are not resistant to disasters without disaster risk analysis. In the disasters experienced between 2000 and 2020 in Van, 144.230 buildings were damaged in different degrees and loss of life occurred. In this process, a total of 29,788 houses were built with different financing models and construction methods to meet the shelter needs of the disaster victims and return their lives to normal. Experienced disasters show that disaster damages cannot be prevented without a solid and suitable structure on the right ground. Different factors such as disaster, geological, geomorphological structure, socio-economic structures of the victims and legal regulations are effective in site selection. The parcel sizes of the place to be selected should be suitable for the regional conditions, geographical structure, family and household sizes, social, cultural habits, and business sectors of the disaster victims. Since the workplace-housing relationship of the disaster survivors who have been relocated within the scope of internal resettlement is a problem after the disaster, this issue should be considered in site selection. In the study, the disaster management of Van Province and the location selection practices of disaster houses built in Van by disaster management units within the scope of post-disaster recovery activities were examined.

Keywords:

City of Van, Disaster, Earthquake, Site Selection, Disaster Housing, AFAD,

PDF

___

AFAD, (2013), Genelge-AFAD, https://www.afad.gov.tr/genelgee, [Erişim 04 Eylül 2021].
AFAD, (2014), Açıklamalı afet yönetimi terimleri sözlüğü. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu, [Erişim 14 Aralık 2021].
AFAD, (2015), Türkiye afet müdahale planı (TAMP), https://www.afad.gov.tr/turkiye-afet-mudahale-plani, [Erişim 05 Eylül 2021].
AFAD, (2019), Türkiye deprem tehlike haritası. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı. https://deprem.afad.gov.tr/deprem-tehlike-haritasi, [Erişim 15 Ağustos 2021].
AFAD, (2020), Basın Duyurusu Van’daki İkinci Çığ Altında Kalanlara Müdahale 3. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Dairesi Başkanlığı. https://www.afad.gov.tr/basin-duyurusu---vandaki-ikinci-cig-altinda-kalanlara-mudahale-3, [Erişim 22.09.2021].
AFAD, (2021a), Afet Raporu, https://www.afad.gov.tr/afet-raporu---van-depremi [Erişim 04 Eylül 2021].
AFAD, (2021 b), Van Depremi Hakkında, https://www.afad.gov.tr/van-depremi-hakkinda [Erişim 13 Eylül 2021].
Akkoyunlu M.F., (2021), Tarihsel depremler ve kullanılan yöntemler, Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi, İstanbul, 21, 587-590.
Akkaya İ., Özkaymak Ç., Köse O., (2002), Van ve çevresinin depremselliği, Doğu Anadolu Jeoloji Çalıştayı, Van, Türkiye, ss.20-21.
Akkaya İ., Köse O., (2002), Van Gölü havzasında depremsel iğin periyodik tekrarlanma olasılıkları, 55.Türkiye Jeoloji Kurultayı, Ankara, Türkiye, 151-152.
Balyemez S., Berköz L., (2005), Hasar görebilirlik ve kentsel deprem davranışı, İTÜ Dergisi/a, 4(1), 3-14.
Ekinci R., Büyüksaraç A., Ekinci Y.L., Işık E., (2020), Bitlis ilinin doğal afet çeşitliliğinin değerlendirilmesi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 6(1), 1-11.
Erdin H.E., Çelik H.Z., Özcan N.S., Aydın M.B.S., (2016), Kentlerdeki afet yönetimine ilişkin kurumsal yapılanmanın kent planlama süreci içerisindeki etkisinin ve yerinin irdelenmesi, Uluslararası Doğal Afet ve Afet Yönetimi Sempozyumu (DAAYS’16), Karabük, Türkiye, ss.2-4.
Ergünay O., (2007). Türkiye’nin afet profili, TMMOB Afet Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Ankara, Türkiye, ss.1-14.
Erkal T., Değerliyurt M., (2009), Türkiye’de afet yönetimi, Doğu Coğrafya Dergisi 14(22), 147-164.
Giyik C., (2016), Van ili örneğinde afet sonrası iskân politikaları, Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van, Türkiye.
Hoyois P., Below R., Scheuren J.M., Guha-Sapir D., (2007), Annual disaster statistical review: numbers and trends, Centre for Research on the Epidemiology of Disasters (CRED), School of Public Health, Catholic University of Louvain, Brussels, Belgium.
Ketin İ., (1977), Van Gölü ile İran Sınırı arasındaki bölgede yapılan jeoloji gözlemlerinin sonuçları hakkında kısa bir açıklama, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 20(2), 79-85.
Köse O., Özkaymak Ç., (2002), Van şehri kuzeyi genç göl çökellerinde aktif tektonik bulgular, ATAG-6 Aktif Tektonik Araştırma Grubu Altıncı Toplantısı Bildiri Özleri Kitabı, Ankara, Türkiye, ss.64-65.
Knappett J.A., Craig R.F., (2012), Craig's soil mechanics (8th ed. bas.), Oxon: Spon Press, Abingdon. ss.101.
Özey R., (2006), Afetler Coğrafyası. Aktif Yayınevi, İstanbul, ss.214.
Özşahin E., (2013), Türkiye’de Yaşanmış (1970–2012) Doğal afetler üzerine bir değerlendirme, http://www.tdmd.org.tr/TR/Genel/pdf/ TDMSK046.pdf, [Erişim 21 Eylül 2021].
Özvan A., Akkaya İ., Tapan M., Şengül M.A., (2005), Van yerleşkesinin deprem tehlikesi ve olası bir depremin sonuçları, Kocaeli Deprem Sempozyumu, Kocaeli, Türkiye, ss.1386-1393.
Durduran S., Geymen A., (2008), Türkiye’de afet bilgi sistemi çalışmalarının genel bir değerlendirilmesi, Erciyes Üniversitesi 2. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, Kayseri, Türkiye, ss.1-9.
Tercan B., (2008), Afet bölgelerinde yeniden yerleştirme ve iskân politikaları: Doğubayazıt afetzede yerleşim alanları uygulama örneği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye.
Tercan B., (2020), Relocation and resettlement policies on disaster prone areas: the case of Dogubayazit earthquake, Turkish Journal of Earthquake Research, 2(1), 76-91.
Türkoğlu N., (1997), Türkiye’nin yüzölçümü ve nüfusunun deprem bölgelerine göre dağılışı. http://tucaum.ankara.edu.tr/wp-content/uploads/sites/280/2015/08/tucaum8_7.pdf, [Erişim 20 Erişim 2021].
TÜİK, (2021), Türkiye hane halkı büyüklükleri. Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Aile-2020 37251, [Erişim 06 Eylül 2021].
URL-1, (2021), 25 Haziran 2020 Örenburç-Saray-Van Depremi Basın Bülteni. B.Ü. Kandilli Rasathanesi ve DAE. Bölgesel Deprem-Tsunami İzleme ve Değerlendirme Merkezi. http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/wp-content/uploads/2020/06/ 25_Haziran_2020_Saray_Van_Depremi.pdf, [Erişim 14 Aralık 2021].
URL-2, (2021), Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun, Resmi Gazete Tarih: 25.05.1959, Sayı: 10213, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.7269.pdf, [Erişim 09 Eylül 2021].
URL-3, (2021), Afetlerin Genel Hayata Etkililiğine İlişkin Temel Kurallar Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Tarih: 13.10.1336-1920, Sayı: 13007, Yönetmelik No 130067. https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/13007.pdf, [Erişim 19 Eylül 2021].
Utkucu M., (2013), 23 October 2011 Van, Eastern Anatolia, earthquake (MW 7.1) and seismotectonics of Lake Van area, Journal of seismology, 17(2), 783-805.
Van AFAD, (2021a), İl planları, Van İl Afet ve acil durum Müdürlüğü, https://van.afad.gov.tr/il-planlari, [Erişim 25 Şubat 2022].
Van AFAD, (2021b), İl planları, Van İl Afet ve acil durum Müdürlüğü, https://van.afad.gov.tr/il-planlari, [Erişim 30 Mart 2022].
Yıldız Z., Deniz O., (2005), Deniz kapalı havza göllerinde seviye değişimlerinin kıyı yerleşmelerine etkisi Van gölü örneği, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 15-31.

ISSN: 2528-9640
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2015
Yayıncı: Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi