Hande DAYANIR, Ali Kemal ÇINAR, Yenal AKGÜN, Özşen ÇORUMLUOĞLU

Delphi Yöntemi Kullanarak Afet Sonrası Geçici Barınma Alanı Seçimi ve Planlaması Ölçütlerinin Belirlenmesi: İzmir/Seferihisar Örneği

Afet sonrası geçici barınma alanlarının gerekli ölçütlere uygun olarak yer seçimlerinin yapılması ve vaziyet planlarının tasarımı, afet ve risk yönetimi çalışmalarının en önemli konularındandır. Türkiye’de bu konu Afet ve Acil Durum Yönetim Başkanlığı (AFAD) tarafından koordine edilmektedir. AFAD tarafından 2015 yılında ilan edilen “Geçici Barınma Merkezlerinin Kurulması, Yönetilmesi ve İşletilmesi Hakkında Yönerge” ulusal ölçütleri büyük ölçüde tanımlasa da, uluslararası literatürdeki kadar detaylandırılmamış ve ölçütler önemlerine göre derecelendirilmemiştir. Ayrıca, AFAD tarafından İzmir ili için önerilmiş olan afet sonrası geçici barınma alanlarının, ulusal ve uluslararası mevzuata ve literatürdeki çalışmalarda önerilen ölçütlere uygunluğunun değerlendirilmesi de bilinebildiği kadarıyla henüz yapılmamıştır. Bu kapsamda çalışmanın ilk amacı, afet sonrası geçici barınma alanlarının yer seçimi, planlama ve tasarımına dair ölçütlerin Delphi yöntemi kullanılarak derlenmesi, gruplanması, tanımlanması ve derecelendirilmesidir. Delphi yöntemi ile ortaya konan yer seçim-planlama ölçütleri listesi yardımıyla İzmir için önerilmiş olan afet sonrası geçici barınma alanlarının uygunluk analizinin yapılması çalışmanın bir diğer amacıdır. Delphi yöntemi ile yapılan üç aşamalı panel sonucunda oluşan ölçütler listesine göre, İzmir’de sınırlı sayıda alanın gereklilikleri karşılayabildiği tespit edilmiştir. Bu alanlardan biri olan Seferihisar2 alanının neden en uygun alan olduğu açıklanmış, yine Delphi yöntemi ile elde edilen tasarım-uygulama ölçütlerine dayanarak alan üzerinde örnek bir konteyner-kent vaziyet planı yapılmıştır.

Post-Disaster Temporary Shelter Area Selection and Planning by Using Delphi Method: Izmir/Seferihisar Case

Site selection of the post-disaster temporary shelter areas and their site plan designs constitute one of the most important issues of disaster and risk management studies. In Turkey, the Disaster and Emergency Management Presidency (AFAD) coordinates this research. Although the "Directive on the Establishment, Management and Operation of Temporary Shelter Centers" released by AFAD in 2015 mostly defines the national criteria, it is not as detailed as the regulations revealed in the international literature. Moreover, the criteria announced in this directive are not ranked according to their importance. As another important gap, convenience of the post-disaster temporary shelter areas suggested by AFAD for the province of Izmir has not been yet evaluated according to the national and international legislations. In order to meet these gaps, the first aim of this study is to compile, group, define and rank the criteria for the site selection and planning of post-disaster temporary shelter areas using Delphi method. The second aim of the study is to analyze the convenience of the post-disaster temporary shelter areas, which were suggested for Izmir by AFAD, using the site selection/planning criteria put forward by the Delphi method. According to the criteria list formed as a result of the three-stage Delphi panels, it has been determined that a limited number of areas in Izmir can meet the requirements. It has been explained why Seferihisar2, one of these areas, is the most suitable area, and a sample container-city site plan has been made on the area based on the design/implementation criteria obtained with the Delphi method.

PDF

___

Ablenado-Rosas J.H., Gao H., Alidaee B., Teng W., (2009), Allocation of emergency and recovery centres in Hidalgo, Mexico, International Journal Services Sciences, 2(2), 206-215.
AFAD, (2015), Geçici Barınma Merkezlerinin Kurulması, Yönetimi ve İşletilmesi Hakkında Yönerge, https://www.afad.gov.tr/ kurumlar/afad.gov.tr/2310/files/Gecici_Barinma_Merkezlerinin_Kurulmasi_Yonetimi_Isletilmesi_Yonerge.pdf [Erişim 12 Ocak 2021].
AFAD, (2016), Geçici Barınma Merkezlerinin Kurulumu, https://cdn2.beun.edu.tr/imid/egitim/gecici-barinma-merkezlerinin-kurulumu.pdf [Erişim 05 Ağustos 2021].
AFAD, (2017), GABA Yer Seçimi Kriterleri, AFAD İyileştirme Şube Müdürlüğü, İzmir.
AFAD, (2019), TAMP-İzmir, https://izmir.afad.gov.tr/tamp-izmir-2019 [Erişim 07 Aralık 2020].
AFAD, (2020), 30 Ekim 2020 Sisam Adası Mw 6.6 Depremi Raporu, https://deprem.afad.gov.tr/downloadDocument?id=2065 [Erişim 18 Temmuz 2021].
Bartusiak J., Said H., (2018), Post-disaster interim shelter using manufactured housing units: Analysis of systems and supply in the United States, Construction Research Congress 2018: Safety and Disaster Management, doi: 10.1061/9780784481288.049.
Bayram V., Tansel B.Ç., Yaman H., (2015), Compromising system and user interests in shelter location and evacuation planning. Transportation Research, 72, 146-163.
Beyatlı C (2010), Acil Durum Barınakları ve Bir Barınak Olarak Acil Durum Konteynır Öneri Modeli, Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.
Cheng H., Yang X.K. (2012), A comprehensive evaluation model for earthquake emergency shelter, Proceedings of the 9th Asia Pacific Transportation Development Conference, ss. 412–422, doi: 10.1061/9780784412299.0050.
Chu J., Su Y., (2011), Comprehensive evaluation index system in the application for earthquake emergency shelter site, Advanced Materials Research, 156, 79-83.
Chu J., Su Y., (2012), The Application of TOPSIS Method in Selecting Fixed Seismic Shelter for Evacuation in Cities, Systems Engineering Procedia, 3, 391–397.
Çınar A.K., Akgün Y., Maral H., (2018), Afet sonrası acil toplanma ve geçici barınma alanlarının planlanmasındaki faktörlerin incelenmesi: İzmir-Karşıyaka örneği, Planlama, 28(2), 179-200.
Dalkey N.C., Helmer O., (1963), An experimental application of the Delphi method to he use of experts. Management Science, 9(3), 458-467.
Davis J., Lambert R., (2002), Engineering in Emergencies: A Practical Guide for Relief Workers, Second Edition, RedR/IT Publications, London, 728ss.
Dayanır H., (2019), Afet Sonrası Barınma Alanlarının Mekânsal Analizi ve Seferihisar Örneğinde Konteyner Kent Tasarımı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi, İzmir.
Demirci A., Karakuyu M., (2011), Afet yönetiminde coğrafi bilgi teknolojilerinin rolü, Doğu Coğrafya Dergisi, 9(12), 67-100.
El-Anwar O., El-Rayes K., Elnashai A., (2009), An automated system for optimizing post-disaster temporary housing allocation, Automation in Construction, 18, 8, 983-993.
Erdin H.E., Zengin Çelik,H., Sılaydın Aydın M.B., Partigöç N.S., (2018), Afet ve acil durumlar sonrası halkın toplanma alanlarına ilişkin kriterlerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi yönteminin oluşturulması, İzmir kenti örneği, AFAD-UDAP Çalışması, Proje No: UDAP-G-16-08, Ankara.
Erdin H.E., Sılaydın Aydın M.B., Partigöç N.S., Zengin Çelik H., Palazca A., Horoz, Ç., (2021), Kent içi yol kademelenmesinin afet durumunda toplanma alanlarının erişilebilirliğine etkisi açısından irdelenmesi, Academic Platform Journal of Engineering and Science, 9-1, 103-111.
Erkal T., Değerliyurt M., (2011), Türkiye’de afet yönetimi, Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164.
Fan C., Zhai G., Zhou S., Zhang H., Qiao P., (2017), Integrated Framework for Emergency Shelter Planning Based on Multihazard Risk Evaluation and Its Application: Case Study in China, Natural Hazards Review, 18(4), 05017003, doi: 10.1061/(ASCE)NH.1527-6996.0000253.
Gerdan S., Şen A., (2019), Afet ve acil durumlar için belirlenmiş toplanma alanlarının yeterliklerinin değerlendirilmesi: İzmit örneği, İDEALKENT, 10(28), 962-983.
Hsu C., Sandford B., (2007), The Delphi Technique: Making Sense of Consensus, Practical Assessment, Research and Evaluation, 12, 10, doi: doi.org/10.7275/pdz9-th90.
İBB (2020), İBB toplanma ve geçici barınma alanları’nı belirledi, https://www.ibb.istanbul/arsiv/36384/ibb-toplanma-ve-gecici-barinma-alanlarini-bel [Erişim 12Ağustos 2021].
Junian J., Azizifar V., (2018), The Evaluation of Temporary Shelter Areas Locations Using Geographic Information System and Analytic Hierarchy Process, Civil Engineering Journal, 4(7), 1678-1688.
Kar B., Hodgson M.E., (2008), A GIS-based model to determine site suitability of emergency evacuation shelters, Transactions in GIS, 12(2), 227-248.
Karaman H., (2014), İstanbul’da Afet Sonrası Geçici Barınma Alanlarının Tespitine Yönelik Model Geliştirilmesi, AFAD Ulusal Deprem Araştırma Programı Projesi, AFAD-UDAP-Ç-12-03, https://deprem.afad.gov.tr/icerik?id=10&menuId=100.
Karaman H., Erden T., (2014), Net earthquake hazard and elements at risk (NEaR) map creation for city of Istanbul via spatial multi-criteria decision analysis. Natural Hazards. 73, 685-709.
Karaman H., Rezaei S., Kalkan K., Konukçu B.E., Erden T., (2014), Afet Sonrası En Uygun Geçici Barınma Alanlarının CBS ile Tespiti, V. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu (UZAL-CBS 2014), 14-17 Ekim, İstanbul.
Kelly C., (2005), Checklist-based Guide to Identifying Critical Environmental Considerations in Emergency Shelter Site Selection, Construction, Management and Decommissioning, Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, Geneva, 34ss.
Kılcı F., Kara B.Y., Bozkaya B., (2015), Locating temporary shelter areas after an earthquake: a case for Turkey, European Journal of Operational Research, 243, 323-332.
Kongsomsaksakul S., Yang C., Chen A., (2005), Shelter location-allocation model for flood evacuation planning. Journal of the Eastern Asia Society for Transportation Studies, 6, 4237-4252.
Li A.C.Y., Nozick L., Xu N., Davidson R., (2012), Shelter location and transportation planning under hurricane conditions, Transportation Research, 48, 715-729.
Linstone H.A., Turoff M., (1975), The Delphi method: techniques and applications, Addison-Wesley, Reading, MA, 620ss.
Liu Q., Ruan X., Shi P., (2011), Selection of emergency shelter sites for seismic disasters in mountainous regions: Lessons from the 2008 Wenchuan Ms 8.0 Earthquake, China, Journal of Asian Earth Sciences, 40(4), 926–934.
Maral H., (2016), Afet sonrası geçici yerleşim yerlerinin planlanmasında üst ölçekli planlama: Karşıyaka örneği, Yüksek Lisans Tezi, Gediz Üniversitesi, İzmir.
Nasution, İ., (2017), Doğal Afetler Sonrasında Kullanılacak Geçici Barınak Tasarımı Üzerine Bir Çalışma: Endonezya – Sinabung Örneği, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 3(2) , 93-111.
Omidvar B., Baradaran-Shoraka M., Nojavan M., (2013), Temporary site selection and decision making methods: a case study of Tehran, Iran, Disasters, 37(3), 536-553.
Ömürgönülşen M, Menten C., (2021), Bulanık TOPSIS Yöntemi ile Ankara İli İçin Olası Afet Sonrası Geçici Barınma Alanlarının Seçimi, Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 7(1), 159-175.
Rezaei S., (2014), Developement of a decision support model for the optimum shelter location following a disaster, MSc. Thesis, Istanbul Technical University, Graduate School of Science, Engineering and Technology, İstanbul, Turkey.
Roh S., Pettit S., Harris I., Beresford A., (2015), The pre-positioning of warehouses at regional and local levels for a humanitarian relief organisation, International Journal of Production Economics, 170(2015), 616-628.
Soltani A., Ardalan A., Darvishi Boloorani A., Haghdoost A., Hosseinzadeh-Attar M.J., (2014), Site selection criteria for sheltering after earthquakes: a systematic review, PLOS Currents Disasters, 2014,6, doi: 10.1371/currents.dis.17ad1f98fb85be80785d0a81ced6a7a6.
Soltani A, Ardalan A, Darvishi Boloorani A, Haghdoost A, Hosseinzadeh-Attar M.J., (2015), Criteria for Site Selection of Temporary Shelters after Earthquakes: a Delphi Panel, PLOS Currents Disasters, 7, doi: 10.1371/currents.dis.07ae4415115b4b3d71f99ba8b304b807.
Sphere Association (2018), The Sphere Handbook: Humanitarian Charter and Minimum Standards in Humanitarian Response, Fourth edition, Geneva, Switzerland, http://www.sphereproject.org/handbook/ [Erişim 25 Ağustos 2020].
Şahin A.E., (2001), Eğitim araştırmalarında Delphi tekniği kullanımı, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 20, 215-220.
Şentürk E., Erener A., (2017), Determination of Temporary Shelter Areas in Natural Disasters By GIS: A Case Study for Gölcük/ Turkey, International Journal of Engineering and Geosciences, 2(3), 84-90.
Tong Z., Zhang J., Liu X., (2012), GIS-based design of urban emergency shelter in Songbei Harbin, In Recent advances in computer science and information engineering, Springer, Berlin, Heidelberg, ss.617-622.
Trivedi A., (2018), A multi-criteria decision approach based on dematel to assess determinants of shelter site selection in disaster response. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31, 722-728.
Tucker S., Gamage A., Wijeyesekera C., (2014), Some design aspects of sustainable post-disaster housing, International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 5(2), 163-181.
Tuncel A., (2007), Mobil konutlarda iç mekân organizasyonu ve mobil mekânların tarihsel gelişim süreci, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
TÜİK, (2019), İstatistiklerle Aile, https://tuikweb.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=33730 [Erişim 5 Ekim 2020].
Uzut H., (2016), Deprem sonrası geçici barınma ünitelerinin görsel ve yarışma proje örnekleri üzerinden incelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İç Mimarlık Ana Bilim Dalı, İstanbul.
Wei L., Li W., Li K., Liu H., Cheng L., (2012), Decision support for urban shelter locations based on covering model, Procedia Engineering, 43, 59–64.
Yalaz E.T., (2021), Afet sonrasında yapılan geçici konut örneklerinin ve yapım sistemlerinin değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Yiğitcanlar T., Bolposta R., Yankaya U., Kınac O., Baradan B., Bektaş B., (2005), Afet Sonrası Geçici Yerleşim Alanlarının Tasarımında Stratejik Seçim Yaklaşımı, Planlama, 2005(2), 89-100.
Yurt S., Kadıoğlu H., (2019), Delfi Uzlaşı Tekniğinin Hemşirelikte Kullanımı, Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 16(1), 48-53.
Youssef A.M., Pradhan B., Hassan A.M., (2011), Flash Flood Risk Estimation Along the St. Katherine Road, Southern Sinai, Egypt Using GIS Based Morphometry and Satellite Imagery, Environmental Earth Sciences, 62(3), 611-623.
Zengin Çelik H.Z., Sılaydın Aydın M.B., Partigöç N.S., Erdin H.E., (2018), Deprem riskleri bağlamında toplanma alanlarının güvenlik kriterleri temelinde değerlendirilmesi: Bayraklı (İzmir) örneği, ISHAD 2018, 2nd International Symposium on Natural Hazards and Disaster Management, Sakarya.
Zhao L., Li H., Sun Y., Huang R., Hu Q., Wang J., Gao F., (2017), Planning emergency shelters for urban disaster resilience: an integrated location-allocation modeling approach, Sustainability, 9(11), 2098, doi: doi.org/10.3390/su9112098.

ISSN: 2528-9640
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2015
Yayıncı: Artvin Çoruh Üniversitesi Doğal Afetler Uygulama ve Araştırma Merkezi