Sadi’nin Gülistan’ında Hayvan Teşbih ve Temsilleri

İnsan, var olduğundan beri eşyayı ve tabiatı anlayıpanlatma gayreti içerisinde olmuştur. Bunun için,bilinenlerden hareketle bilinmeyeni anlamlandırmaya veadlandırmaya çalışmıştır. İnsanoğlu gibi hayvanlar daçeşitli özellikler ve güdülerle yaratılmıştır. İnsan,yaratılışından beri hayvanlarla iç içedir. Onlardanözelliklerine göre istifade etmiş, bir kısmından da uzakdurmuştur. İnsan, binlerce yıldır birlikte olduğu buvarlıkların neredeyse bütün özelliklerini kavramıştır.Mitolojik pek çok anlatıda hayvanlara yer vermiştir. Yenivarlıkları ve eşyayı adlandırırken ya da tanımlarken onlarıhayvanlara teşbih ederek daha anlaşılır kılmıştır. Bu hayvanteşbihleri, zamanla gelişerek belagat unsuru hâlinegelmiştir. Fars edebiyatının XIII. yüzyıldaki meşhurmüelliflerinden olan Sadi-yi Şirazi de hayat tecrübelerininükteli şekilde anlattığı Gülistan adlı eserinde bu edebîsanatlardan sıkça yararlanmıştır. Sadi, hayvanlara dairteşhis ve teşbihe pek çok örnek vermiştir. Osmanlı Klasikdönem şairleri de hayvan teşbih ve temsilleriyle süslüsayısız şiir kaleme almıştır. Öyle ki hayvanların olaykahramanı olarak kullanıldığı müstakil eserler dahi kalemealınmıştır. Bu çalışma, söz konusu verilerin ışığında çeşitlimilletlerin mitolojik anlatılarında yer alan hayvanlara dairteşbih ve temsilleri ele almıştır. Gülistan’da geçenhayvanlar tasnif edilerek başlıklandırılmış ve buhayvanların edebiyatta değinilen özelliklerindenbahsedilmiştir. Ayrıca; birer mazmun olarak kullanılan buhayvanlar hakkında divan şiirinden örnekler verilmiştir.Ardından Sadi’nin Gülistan’daki örnekleri ele alınmıştır.

Various Animal Analogy and Representations in Sadi’s Gulistan

Human beings have been trying to understand and explain things and nature since their existence. For this reason, he tried to make sense of the unknown and to name it by referring to the known. Like human beings, animals are created with various characteristics and motives. Human has been intertwined with animals since his creation; he has used them according to his characteristics, while he has shunned some of the animals. Man has grasped almost all the features of these beings he has been with for thousands of years. Many mythological narratives have featured animals. In naming or describing new beings and objects, he also made them more comprehensible by likening them to animals. These animal similitudes have evolved over time and become an element of eloquence. Sadi-yi Shirazi, one of the famous writers of Persian literature in the XIIIth century, frequently benefited from these literary arts in his work Gulistan, in which he narrated his life experiences in a witty way. Sadi has used numerous examples of analogy related to animals. Poets of the Ottoman Classical period also wrote numerous poems decorated with animal similitude and representations. Even works where animals are used as protoganists have been written. This study dealt with the description and representations of animals in the mythological narratives of various nations in the path shown by these data. The animals in Gulistan were classified and titled and the characteristics of these animals used in literature were mentioned. In addition, examples of these animals used as metaphorical statements are given from the Divan poetry. Later, Sadi's examples in Gulistan were discussed.

PDF

___

AKKUŞ, Metin (1993) (Haz.), Nef‘î Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
ALPAY, Selahattin (Çev.) (2009), Beydeba Kelile ve Dimne, İstanbul: Bedir Yayınları.
ARAT, Reşit Rahmeti (Haz.) (2008), Kutadgu Bilig-Yusuf Has Hacib, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
ASHKENAZİ, Michael (2018), Japon Mitolojisi, (Çev. Özlem Özarpacı), İstanbul: Say Yayınları.
BAUER, Susan Wise (2015), Antik Dünya, (Çev. Mehmet Moralı), İstanbul: Alfa Yayınları.
BAYAT, Fuzuli (2017), Kadim Türklerin Mitolojik Hikayeleri, İstanbul: Ötüken Yayınları.
BEĞENÇ, Cahit (1974), Anadolu Mitolojisi, Ankara: MEB Yayınları.
BİLGİN, Azmi ve Mustafa Çiçekler (2011) (Haz.), Gül Suyu Gülistan Tercümesi. İstanbul: Kurtuba Kitap.
BLACK, Jeremy ve Anthony Green (2003), Mezopotamya Mitolojisi Sözlüğü, İstanbul: Aram Yayıncılık.
BOTTERO, Jean ve Samuel Noah Kramer (2017), Mezopotamya Mitolojisi, (Çev. Alp Tümertekin), İstanbul: İş Bankası Yayınları.
CURTİS, Vesta Sarkosh (2016), İran Mitleri, (Çev. Fatma Esra Aslan), Ankara: Phoenix Yayınları.
ÇAYCI, Ahmet (2002), Anadolu Selçuklu Sanatı’nda Gezegen ve Burç Tasvirleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
ÇETİNER, Alp (2018), Yarı Tanrılar, Ankara: Yazı Evi Yayınları.
ÇİÇEKLER, Mustafa (Haz.) (2006), Mantıku’t-tayr Feridüddin Attâr, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
DOĞAN, Muhammet Nur (Haz.) (2004), Fatih (Avnî) Divanı ve Şerhi, İstanbul: Eminönü Belediyesi Yayınları.
ELİADE, Mircea (2002), Babil Simyası ve Kozmolojisi, (Çev. Mehmet Emin Özcan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
ENGİNÜN, İnci ve Zeynep Kerman (2011), Yeni Türk Edebiyatı Metinleri I Şiir, İstanbul. Dergâh Yayınları. ERTEM, Rekin (Haz.) (1995), Şeyhülislâm Yahyâ Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
GENÇOSMAN, M. Nuri (Haz.) (1963), Molla Cami Baharistan, Ankara: MEB Yayınları.
GÖLPINARLI, Abdülbâki (Haz.) (2004), Nedîm Divanı, İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
HANÇERLİOĞLU, Orhan (2013), Dünya İnançları Sözlüğü, İstanbul: Remzi Kitabevi.
HOLLAND, Kevin Crossley (2018), İskandinav Mitolojisi, (Çev. Simge Kaytan), İstanbul: Say Yayınları.
İLAYDIN, Hikmet (Haz.) (1991), Gülistan Sadi, İstanbul: MEB Yayınları.
İLAYDIN, Hikmet (Haz.) (1992), Bostan Sadi, İstanbul: MEB Yayınları.
İPEKTEN, Haluk (Haz.) (1990), Nâilî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları. KAM, Ömer Ferit (2008), Divan Şiirinin Dünyasına Giriş - sâr-ı Edebiye Tedkîkâtı (Haz. Halil Çeltik). Ankara: Birleşik Yayınları.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan (Haz.) (2015), Mesnevî Mevlânâ, Ankara: Akçağ Yayınları.
KOÇ, Munise (2019), “Mersiye Türünün Mizahî Eleştirisi: Meâlî’nin Mersiyei Gürbesi”, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi - Journal of Turkish Researches Institute (TAED) 66, 127-139.
KRAMER, Samuel Noah (2001), Sümer Mitolojisi, (Çev. Hamide Koyukan), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
KÜÇÜK, Sabahattin (Haz.) (2011), Bâkî Dîvânı, Ankara: TDK Yayınları.
LEVEND, Agâh Sırrı (1984), Divan Edebiyatı (Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar), İstanbul: Enderun Kitabevi.
MACKENZİE, Donald A. (1996), Çin ve Japon Mitolojisi, (Çev. Koray Akten), Ankara: İmge Yayınevi.
MARRİOT, Alice ve , Carol K. Rachlin (2003), Kızılderili Mitolojisi, (Çev. Ünsal Özünlü), Ankara: İmge Yayınevi.
NARÇIN, Ali (2012), A’dan Z’ye Aztek, İstanbul: Ozan Yayıncılık. NECATİGİL, Behçet (1995), 100 Soruda Mitologya, İstanbul: Gerçek Yayınları.
O’FLAHERTY, Wendy Doniger (1996), Hindu Mitolojisi, (Çev. Kudret Emiroğlu), Ankara: İmge Kitabevi.
OKÇU, Naci (Haz.) (2013), Şeyh Gâlib Divanı, Ankara: TDV Yayınları.
ONAY, Ahmet Talat (1992), Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar, (Haz. Cemal Kurnaz), Ankara: TDV Yayınları.
ÖRS, Yasemin (2001), Takımyıldızların Mitolojik Öyküleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi Astronomi ve Uzay Bilimleri Fakültesi (Özel Konu).
ÖZBURUN, Serkan (Haz.) (2013), Feridüddin Attâr İlâhiname, İstanbul: Semerkand Yayınları.
PALA, İskender (2011), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
PRİCE, Bill (2011), Kelt Mitolojisi, (Çev. Cumhur Atay), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
ROSENBERG, Donna (2017), Dünya Mitolojisi, (Çev. Koray Akten vd.), Ankara: İmge Kitabevi.
SALT, Alparslan (2010), Meta Ansiklopedisi, İstanbul: Ruh ve Madde Yayınları.
SARAÇ, M. A. Yekta (Haz.) (2002), Emrî Divanı, İstanbul: Eren Yayıncılık
SEFERCİOĞLU, M. Nejat (2001), Nev’î Divanı’nın Tahlili, Ankara: Akçağ Yayınları.
ŞENTÜRK, Ahmet Atilla (1994), “Osmanlı Edebiyatında Felekler, Seyyâre ve Sâbiteler”, Türk Dünyası Araştırmaları, nr. 90, Haziran, 131-180.
TARLAN, Ali Nihad (Haz.) (1992), Ahmet Paşa Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
TARLAN, Ali Nihad (Haz.) (1992), Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
UNAT, Yavuz (Haz.) (2012), El-Fergânî - Cevami İlm en-Nücûm ve Usûl elHarekât es-Semâviyye, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
URTON, Gary (2017), İnka Mitleri, (Çev. İsmail Yılmaz), Ankara: Phoenix Yayınları.
USTA, İbrahim (2019), İslam Öncesi Arap Mitolojisi, Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
WARNER, Elizabeth (2017), Rus Mitleri, (Çev. Mert Kireççi), Ankara: Phoenix Yayınları.
YILMAZ, Ozan (2012), Gülistan Şerhi Sûdî-i Bosnevî, İstanbul: Çamlıca Yayınları.
YORULMAZ, Hüseyin (2017), Ziya Paşa Tercî-i Bend ve Terkîb-i Bend, İstanbul: Şule Yayınları.
YÖRÜKAN, Turhan (2018), Yunan Mitolojisinde Doğu Batı Bütünleşmesi, Ankara: Doğu Batı Yayınlar