1915

Eylemişler Râsih’e Bühtân Bühtân Üstüne: Balıkesirli Râsih’in Eserlerine Dair Bilgilerin Tashihi

Fatih Sultan Mehmed döneminde sadrazamlık görevindebulunan Zağanos Paşa’nın soyundan gelen Ahmed Râsih Bey,XVII. yüzyılın sonu ile XVIII. yüzyılın ilk çeyreğinde yaşamışbir şair ve nesir yazarıdır. Aristokrat bir aileye mensup olanRâsih, edebiyat tarihinde daha ziyade kendisine atfedilen“üstüne” redifli gazel ile tanındı. Kendisini konu alan ilkmüstakil bilimsel çalışma 1980 yılında Şakir Diclehantarafından yapıldı. Önemli bir hareket noktası durumunda olanbu çalışmadan sonra, sonuncusu 2019’da olmak üzere Râsih’ikonu alan başkaca bazı bilimsel çalışmalar da yapıldı. Ancakbunların çoğunda birincil kaynaklara müracaat edilmemesi,hatta Râsih ile ilgili araştırmalar noktasında hareket noktasıolan Diclehan’ın çalışmasına bile başvurulmamasından ötürüBalıkesirli Râsih’in eserleri başta olmak üzere hayatı ve edebiyattarihindeki konumlandırılması noktasında ciddi hata venoksanlıklar bulunmaktadır. Bu çalışma söz konusu hatalarıtashih edip eksiklikleri tamamlamak gayesiyle BalıkesirliRâsih’in eserlerine yönelik yapılan tarama ve araştırmaların sonuçlarını ortaya koymaktadır. Yapılan taramalar sonucundaRâsih’in diğer eserleri konusunda da önemli bilgiler barındıranve ilk defa bu makalede tanıtılacak olan Dîvânçe-i Tevârîh’i yada mecmuası tespit edilmiştir. Bu makalede; söz konusumecmua ile varlığından haberdar olunan ancak ihtiva ettiğibilgilerin değerlendirilmediği Bülgatü’l-Ahbâb isimli eserikaynak alınarak şairin eserleri yeniden ele alınmıştır. Bununiçin çalışmanın ilk kısmında Râsih’e dair yapılan çalışmalarıneleştirel bir değerlendirilmesi yapılmış, ardından onun eserleriteker teker tanıtılmıştır.

Eylemişler Râsih’e Bühtân Bühtân Üstüne***: The Revision of the Knowledge on the Works of Râsih of Balıkesir

Ahmed Râsih Bey, a descendant of Zağanos Pasha, who served as the Grand Vizier during the reign of Sultan Mehmet the Conqueror, is a poet and an author who lived in the second half of the XVIIth century and first quarter of the XVIIIth century. As a member of an aristocratic family, Râsih was known with a ghazal with the redif “üstüne” attributed to him in the history of classical Turkish literature. The first scientific study devoted to him was carried out by Şakir Diclehan in 1980. After this study, which was an important starting point, some other studies were conducted on Râsih, the last one being in 2019. However, in most of these, there are serious mistakes and deficiencies regarding the life and works of Râsih of Balıkesir and his positioning in the history of literature, since the primary sources are not used, and even the study of Diclehan, which was the starting point for researches on the poet, is not used. This study reveals the results of the researches on the works of Râsih to correct these mistakes and complete these deficiencies. As a result of this researches, the Dîvânçe-i Tevârîh or the private mecmûa of Râsih, which contains important information about his other works was determined. In this article; the works of the poet were reconsidered by using Bülgatü'l-Ahbâb or his mecmua as reference, which is mentioned in the literature but its information is not taken into consideration. For this aim, in the first part of the study, a critical evaluation of the studies on Râsih will be made, and then his works will be introduced one by one.

PDF

___

AKKAYA, Hüseyin (2007), “Râsih Bey’in ‘Üstine’ Redifli Meşhur Gazelinde İkilemelerin Kullanılışı”, Turkish Studies, [Tunca Kortantamer Özel Sayısı I], II/3, 25-31.
BULUT, Abdullah (1998), Sofyalı Yusuf Rasih, Hayatı, Edebi Şahsiyeti, Divanı’nın Tenkitli Metni, Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Büyük Türk Klasikleri, İstanbul: Ötüken Yayınları, 2004, VI.
EREN, Muharrem (1994), Zağnos Paşa, Balıkesir: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı.
ERİŞ, Uğur, (1966), “Osman-oğlu Nasuh Paşa”, Mezuniyet Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, Tarih Bölümü.
KARATAY, Fehmi Edhem (1961), Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Türkçe Yazmalar Kataloğu, I, İstanbul: Topkapı Sarayı Müzesi.
KEMAL, Yahya (2017), “Râsih’in Matla’ı”, Edebiyata Dair, İstanbul: İstanbul Fetih Cemiyeti.
ÖNLER, Selim (2019), “Balıkesirli Râsih ve Bülgatü’l-Ahbâb Adlı Eseri”, Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, XX/37, 609- 622.
ÖZGÜL, M. Kayahan (2015), Türk Edebiyatı Tarihine Bir Bakış: Eski Türk Edebiyatı, Ankara: Kurgan Edebiyat.
ÖZTEKİN, Özge (1997), “Râsih Dîvânı: İnceleme-Tenkitli Metin, Özel Adlar Dizini”, Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
ÖZTEKİN, Özge (2000), “Yüzyıllarca Saklı Kalan On Define: Râsih'in Defineleri I”, Türkbilig: Türkoloji Araştırmaları, 1, 229-250.
ÖZTEKİN, Özge (2001), “Mahzenü’l-Esrâr’dan Defineler’e Nasihat Dolu Bir Yolculuk- Yüzyıllar Boyunca Saklı Kalan On Define: Râsih’in Defineleri -II”, Türkbilig: Türkoloji Araştırmaları, 2, 118-128.
Râsih Ahmed Bey, Fâlü’s-Sa’âde, Süleymaniye Kütüphanesi Esad Efendi Böl. 1593, 1b.
SELÇUK, Engin (2014), “Balıkesir’e Değer Katan Bir Şair: Râsih Ahmed Bey”, Uluslararası Balıkesir’e Değer Katan Şahsiyetler Sempozyumu, Balıkesir (07-08 Kasım 2013) Bildiriler, 137-143.
TURAN, Fikret (2002), “An Eighteenth Century Ottoman Account of Aydın Dialect: Aydın Lügati and Its Linguisitic Characterists”, Scholarly Depth and Accuracy: A Festschriftto Lars Johanson, Ankara: Grafiker Yayıncılık.
YEKBAŞ, Hakan (2013), Divan şiirinde Ashab-ı Kehf ve Râşih’in Ashab-ı Kehf Mesnevisi, İstanbul: Kitabevi.
YÖNTEM, Ali Canip (1943), "Meşhur Bir Gazelin Sahibi: İki Râsih", Çınaraltı, II, 10.