Nakkaş Nigârî’nin Kaptan-ı Derya Sinan Paşa Gazavatnamesi

Nigârî ya da asıl adıyla Haydar Reis, XVI. yüzyılın en önemli minyatür sanatçılarındandır. Özellikle II. Selim’i ve Barbaros Hayreddin Paşa’yı resmettiği portrelerle tanınır. O, bu haliyle minyatür sanatını Batı tarzı portreciliğe yaklaştıran bir sanatçı olarak karşımıza çıkar. Nigârî, aynı zamanda Osmanlı donanmasında uzun süreler hizmet eden bir denizcidir. Donanmada reis olarak görev yaptığı sıralarda, pek çok deniz seferine iştirak etmiş ve bu seferlerde yararlıklar göstermiştir. O, aynı zamanda da şairdir. Şiirleri kimi zaman portrelerinde de karşımıza çıkar. Fakat onun elimizde olan en önemli edebî eseri, Sinan Paşa Gazavatnamesi’dir. Eser, Sinan Paşa’nın kaptan-ı derya olduğu dönemde yapılan bazı deniz seferlerini manzum olarak anlatmaktadır. Nigârî de bu seferler sırasında bizzat donanmadadır. Eser, yaşanılanları ilk ağızdan anlattığı için de önemlidir. Uzun süredir ilim âlemince varlığı bilinen bu eser üzerine maalesef hiçbir çalışma yapılmamıştır. Biz bu makalede öncelikle Nigârî’nin hayatı ve eserleri hakkında bilgi verip, sonra onun edebî yönünü özellikle Sinan Paşa Gazavatnamesi’nden yola çıkarak aydınlatmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler:

Nigâri, Haydar Reis, Osmanlı minyatür sanatı, gazavatname, Sinan Paşa

Nakkas Nigari’s Heroic Poem Gazavatname in Praise of Admiral Sinan Pasha

Nigari, or Haydar Reis, was a significant painter of miniatures in the XVIth century, known primarily for his portraits of Sultan Selim II and Barbarossa which brought influences from Western-style portraiture to the Ottoman tradition of miniature painting. In addition, Nigari was a long-serving commander in the Ottoman navy, fighting in many sea battles and proving his usefulness as a military leader. Moreover, Nigari was a poet, and, while some of his shorter poetry can be seen beneath his paintings, his major literary work is the heroic poem in praise of Admiral Sinan Pasha, “Kaptan-ı Derya Sinan Paşa Gazavatnamesi”. In this book of poetry, Nigari tells of the naval battles that occurred under Admiral Sinan Pasha which he witnessed personally. Although this manuscript has long been known about, no study has been conducted on it specifically until now. In this paper, we will first outline Nigari’s life, style and major works before exploring his literary style through the heroic poem in praise of Admiral Sinan Pasha.

Keywords:

Nigari, Haydar Reis, Ottoman miniature painting, gazavatname, Sinan Pasha,

PDF

___

Âşık Çelebi 2010 , Meşâirü’ş-şu’arâ, Haz. Filiz Kılıç, İstanbul: İstanbul Araştırmaları Enstitüsü Yay.
BABINGER, Franz 1992 , Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri, Çev. Coşkun Üçok, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
Beyanî 2017 , Tezkiretü’ş-şuarâ, Haz. Aysun Sungurhan, Ankara. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/55835,beyani-tezkiresipdf.pdf?0 Erişim Tarihi: 9.5.2020 .
BOSTAN, İdris 2012 , “Turgut Reis”, DİA, C. 41, s. 417-418.
Cevrî Çelebi 1291 , Tarih-i Cevrî Çelebi, İstanbul: Süleyman Efendi Matbaası.
Gelibolulu Âli 2012 , Menakıb-ı Hünerverân, Haz. Müjgan Cunbur, İstanbul: Büyüyen Ay Yay.
GÜRKAN, Emrah Safa 2020 , Sultanın Korsanları-Osmanlı Akdenizi’nde Gazâ Yağma ve Esaret 1500-1700, İstanbul: Kronik Yay.
HAMMER-Purgstall, Joseph von 1837 , Geschicte der Osmanischen Dichtkunst, C. III, Pesth: Conrad Adolph Hartleben's Verlag.
İbrahim Peçevî 1283 , Tarih-i Peçevî, C. 1, İstanbul: Matbaa-i Âmire.
İSEN, Mustafa 1994 , Künhü’l-ahbâr’ın Tezkire Kısmı, Ankara: AKMB Yay.
Kâbilî 2018 , Sultân-ı Hûbâna Münâsib Eş’âr İnceleme-Metin-Şair ve Şiir Dizini , Haz. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58582,sultan-i-hubana--munasib- esarpdf.pdf?0 erişim tarihi: 11.6.2020 Gürbüz, Ankara.
Katip Çelebi 2008 , Tuhfetü’l-kibâr fî Esfâri’l-bihâr, haz. İdris Bostan, Ankara: Başbakanlık Denizcilik Müsteşarlığı.
KAYABAŞI, Bekir 1997 , Kafzâde Fâ’izî’nin Zübdetü’l-eşâr’ı, İnönü Üniversitesi SBE, Yayımlanmamış Doktora tezi, Malatya.
Kınalızade Hasan Çelebi 1989 , Tezkiretü’ş-şuarâ, II, haz. İbrahim Kutluk, Ankara: TTK Yay.
MAJER, Hans Georg 1995 , “Nigari and the Sultans’ Portraits of Paolo Giovio”, Dokuzuncu Milletlerarası Türk Sanatları Kongresi Bildiri Özetleri, C. 2, Ankara: KBY.
Mehmed Süreyya 1997 , Sicill-i Osmanî, C. 4, Haz. Nuri Akbayar, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Nigârî 1553 , Sinan Paşa Gazavatnamesi An heroic poem in praise of the Turkish admiral Sinan Pasha , British Library, No: Add. 7921.
Nigârî t.y. , Albüm, TSMK, H. 2134.
RIEU, Charles 1888 , Catalogue of the Turkish Manuscripts in the British Museum, Londra: Longmans.
Riyazî Muhammed Efendi 2017 , Tezkiretü’ş-şuarâ, haz. Namık Açıkgöz, Ankara. suarapdfpdf.pdf?0 erişim tarihi: 9.5.2020
SOLMAZ, Süleyman 2005 , Ahdî ve Gülşen-i Şu’arâ’sı, Ankara: AKMB Yay.
Şemseddin Sami 1316 , Kâmûsu’l-‘Alâm, C. 6, İstanbul: Mihran Matbaası.
TIETZE, Andreas 2010 , “XVI. Asır Türk Şiirinde Gemici Dili”, 60. Doğum Yılı Münasebetiyle Fuad Köprülü Armağanı, Ankara: TTK.
UZUNÇARŞILI, İsmail Hakkı 2019 , Osmanlı Tarihi, C. II, Ankara: TTK.
ÜNVER, Süheyl 1946 , Ressâm Nigâri Hayatı ve Eserleri, Ankara: MEB.
VILLALON, Cristobal de 2011 , Türkiye Seyahati Viaje de Turquia Kanuni Devrinde İstanbul-1557 yılında bir el yazması, çev. Yeliz Demirören, İstanbul: Erko Yay.