Türkiye Türkçesi Ağızlarında Öteki’yi Etiketleme

Herhangi bir ayırt edici özelliği (biyolojik, fiziksel, kültürel veya psikolojik) bulunan hemen hemen her bireyin alışılmışın dışındaki bu niteliği, beraberinde yeniden tanımlanmayı (damgalamalar, kalıp sözler veya yargılar, lakaplar) getirir. Toplumda ilişkisel süreçlerde ortaya çıkan etiketleme (Ör. saldırgan, kör, katil, madde bağımlısı) adı verilen tanımlama süreçle-rinde, başkalarının etiketlenen bireye bakışının hatta kişinin kendine bakışının dahi değişmesi, yeniden şekillenmesi söz konusudur. Farklı sosyal çevreleriyle düşünüldüğünde sürekli değişim halinde olan insan, kendini tanımlarken ben olarak kendi özneliğini merkezde kabul eder ve kalan tüm ögeleri pek çok farklı özelliğiyle (ırk, renk, cinsiyet, dil, sakatlık vd.) öteki olarak konumlandırır: ben ve ötekiler. Bu çalışmada bireylerin toplum içerisindeki ben ögesini tanıma, anlama süreci boyunca istemli veya istemsiz olarak karşısında konumlandırdığı öteki özelindeki olumlu ve olumsuz etiketleme biçimleri tespit edilecek ve böylelikle öteki’yi etiketlemenin dilsel ve kültürel kodları ortaya konulacaktır. Çalışma, Türkiye Türkçe-si’nin ana ağız gruplarından Random yöntemi ile seçilecek metinler üzerinde yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Öteki, Etiketleme, Türkiye Türkçesi ağızları, Dilsel kod, Kültürel kod

Labeling the Other in Turkey Turkish Dialects

The unusual characteristic of every individual with any distinctive feature brings with it a redefinition. In these identification processes, which are called labeling which emerges in relational processes in society, there is a change and reshaping of others' view of the labeled individual and even the person's view of himself. When considered with different social environments, a person who is in a constant state of change accepts his own subjectivity as the self in the center while defining himself and considers all the remaining elements as the other with many different characteristics positions: me and others. In this study, it will be determined what the positive and negative labeling forms in the context of the other, which individuals voluntarily or involuntarily position against the self element in the society they exist in, during the process of recognizing and understanding, and thus the linguistic and cultural codes of labeling the other will be revealed.

Keywords:

Other, Labeling, Turkey Turkish dialects, Linguistic code, Cultural code,

PDF

___

Akpınar S., Şahin, B. (2017). Orhan Pamuk Romanlarında “Öteki”. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 11, 330-344.
Aksoy, M. (2021). Suç Sosyolojisinde Etiketleme Teorisi ve Devletin Etiketlemedeki Yeri, Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Alan, N. (2022). Ermenek Yörük Ağzı, Ankara: Gazi Kitabevi.
Arkonaç, S.A. (2004). Gerçekliğin İnşasında Özne ve Öteki Kavramlarının Bu Ülkede Düşündürdükleri. İÜEF Sosyoloji Dergisi, 3. Dizi, 8. Sayı, 92-101.
Aydın, H. (2013). Etiketli Bedenler: Sakatlık Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme, Yüksek Lisans Tezi, Mardin Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Bayramin, N. (2014). Artvin İli Arhavi İlçesi Derecik Köyü Ağzı (İnceleme, Metinler ve Sözvarlığı), Yüksek Lisans Tezi, Kıbrıs Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü.
Boz, E. (2006). Afyonkarahisar Merkez Ağzı (Dil Özellikleri- Metinler- Sözlük), Ankara: Gazi Kitabevi.
Canpolat, Ö. (2021). Ötekileştirme Tartışmaları Bağlamında Yaşlılık ve Yaşlılığa Bakış Açısının İncelenmesi. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 6(11), 81-104.
Cooley, C.H. (1902). Human Nature and the Social Order, New York: Charles Scribner’s Sons.
Dinçer Bahadır, Ş. (2022). Bergama Kozak Yöresi Ağzı, Erzurum: Fenomen Yayınları.
Doğru, F. (2022). Eskişehir İli Manav Ağızları, Ankara: Türk Dil Kurumu.
Schnapper, D. (2005). Sosyoloji Düşüncesinin Özünde Öteki ile İlişki. (Çev.) Ayşegül Sönmezay, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Erbaşı, Y. (2019). Ardahan İli Damal İlçesi Ağzı (İnceleme-Metin- Sözlük), Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Goffman, E. (1965). Stigma: Notes on the Management of Spoiled Identity. New York: Prentice Hall.
Gönen, M.E. (2003). Van Gölü Kuzey Havzası Ağızları, Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Görgeç, C. (2020). Manavgat ve Yöresi Ağızları, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Günay, T. (1978). Rize İli Ağızları (İnceleme-Metinler-Sözlük), Ankara: Kültür Bakanlığı Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 27.
Gündüz Sütcü, G. (2020). Ruhsal Bozukluklara Yönelik Damgalamayı Azaltıcı Müdahalelerin Örtük ve Açık Ölçümler Üzerindeki Etkileri, Doktora Tezi, Bolu: Abant İzzet Baysal Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
Hegel, G.W.F. (2019). The Phenomology of Spirit, (Çev.) Peter Fuss and John Dobbins, University of Notre Dame Press.
Karahan, L. (1996). Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: Türk Dil Kurumu.
Keser, İ. (2004). İnançsal Ötekileştirme Aracı Olarak Kitap Kapakları. Liberal Düşünce Dergisi, 34, 5-24.
Kiraz, S. (2011). Yabancılaşmanın Kökeni Üzerine. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:12, 147-16.
Koç, A. (2021). Iğdır İli Ağızları (İnceleme-Metin-Sözlük), Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
König, G. (1992). Dil ve Cins: Kadın ve Erkeklerin Dil Kullanımı. Dilbilim Araştırmaları, Hitit Yayınevi, 25-36.
Kürüm, M. (2021). Bayburt ve Yöresi Ağızları (Giriş-İnceleme-Metinler-Sözlük), Doktora Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Link, Bruce G. ; Phelan, Jo C. (2001). Conceptualizing Stigma. Annualreview of Sociology. 27, 363-385. doi.org/10.1146/annurev.soc.27.1.363.
Link, Bruce G. ;Yang, Lawrence H.; Phelan, Jo C.; Collins, Pamela Y., (2004). Measuring Menta İllness Stigma. Schizophrenia Bulletin, (30)3, 511-541. doi: 10.1093 /oxfordjournals. schbul.a007098.
Lordoğlu, K., & Aslan, M. (2012). Türkiye İşgücü Piyasalarında Etnik Bir Ayırımcılık Var Mıdır?. Çalışma ve Toplum, 33, 117-146.
Mahendra, V.S., Gilborn, L., Bharat, S., Mudoi, R., Gupta, I., George, B., Samson, L., Daly, C. ve Pulerwitz, J. (2007). Understanding and Measuring AIDS-related Stigma in Health Care Settings: A Developing Country Perspective. Sahara-J, 4(2), 616-625.
Marshall, G. (2005). Sosyoloji Sözlüğü, (Çev.) Osman Akınhay, Derya Kömürcü, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Mutlu, H. K. (2022). Balıkesir İli Ağızları (İnceleme, Metin, Sözlük), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Nakib, B. (2004). Antakya Ağzı (Dilbilgisi ve Sözlük), Hatay: Hatay Folklor Araştırmaları Derneği.
Özçelik S., Boz E. (2001). Diyarbakır İli Çüngüş ve Çermik Yöresi Ağzı (Dil İncelemesi, Metinler, Sözlük), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Özçelik S., Boz E. (2009). Siverek Merkez Ağzı (Dil İncelemesi, Metinler, Sözlük), Ankara: Gazi Kitabevi.
Polat, F. (2000). Şavşat ve Yöresi Ağızları, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sert, G. (2019). Eskişehir İli Yörük Ağızları (İnceleme- Metin- Sözlük), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Somersan, S. (2009). Irkların Olmadığı Bir Dünyada Irkçılık. (Erişim tarihi: 12.03.2023) http://secbir.org/images/haber/2011/01/17-semra-somersan.pdf
Subaşı, N. (2003). Öteki Türkiye’de Din ve Modernleşme, İstanbul: Vadi Yayınları.
Tatar, H. C. (2013). Sürgünler Mekânı Dünya: Göç, Çokkültürlülük ve Ötekileştirme. Humanities Sciences, 8(1), 72-81.
Tatar, T. (2008). Kimlik: Ötekini Belirlemek ya da Kendini Bilmek. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı: 48, 185-200.
Tosun, T. (2019). Vakfıkebir ve Yöresi Ağızları (Dil Özellikleri-Metinler-Sözlük), Yüksek Lisans Tezi, Giresun Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ulağlı, S. (2006). İmgebilim: ’Öteki’nin Bilimine Giriş, Ankara: Sinemis Yayınları.
Uysal, B. (2012). Dinar ve Evciler Yöresi Ağzı, İzmir: Birleşik Matbaacılık.
Yaprak, M. (2015). Etiketleme Kuramı Çerçevesinde Çingene Etnisitesinde Kirlilik ve Sosyal Dışlanmışlık Algısı (İzmir Tepecik Örneği), Yüksek Lisans Tezi, Mardin: Artuklu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yavuz, F. (1974). Köyden Şehre Göç ve Şehirleşme (Çevre Sorunları, Özellikle Toprak Açısından). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 33(03).
Yıldız, O. (2021). Isparta Merkez İlçe Ağızları, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.