Ahmet YEMENİCİ, Hasan Fehmi ÖZDEMİR, Mualla SELÇUK

Öğretmen Adaylarının Din Eğitiminde Farklılıklarla Karşılaşma Deneyimleri: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması

Bu çalışmanın amacı, öğretmen adaylarının farklılıklarla karşılaşma deneyimlerini belirlemede kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı geliştirerek, karşılaşma deneyimlerinin ölçülebilir boyutlarını ortaya koymaktır. Çalışmada karşılaşma olgusu insanlığın temel bir deneyimi olarak ele alınmıştır. Bir karşılaşma ahlakının hangi değerler üzerinde yükseldiği sorusu ise odak soru olarak göz önünde bulundurulmuş ve değerlerin farklı insan durumlarında işlevsel olabilmesi için din eğitimcilerine bir anlama alanı açılmasına çalışılmıştır. Kendi inanç geleneğinde derinleşmek ve ötekini saygı duyacak kadar tanımak farklı olanla karşılaşmanın ana hedefi olarak tanımlanmıştır. Karşılaşma ahlakında insan, karşılaşan, karşılayan, karşılaştıran ve karşılık veren ahlaki bir öznedir. Geliştirilen ölçek sonucunda karşılaşma deneyimlerinin 3 temel boyutu ortaya çıkmıştır. İlk boyut “Ötekine Açıklık”, ikinci boyut “İnanç” ve son boyut “Bireysel Değişime Açıklık” olarak adlandırılmıştır. Çalışmada yapılan analizler sonucunda karşılıklı anlama (Teâruf) felsefesine dayalı bir din eğitimi anlayışı için geliştirilmiş olan “Farklılıklarla Karşılaşma Deneyimi (FAKAD) Ölçeği”nin alanda yapılacak çalışmalarda veri toplamak amacıyla kullanılabilecek geçerli ve güvenilir bir araç olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Din Eğitimi, Karşılaşma Ahlakı, Farklılıklarla Karşılaşma Deneyimleri, Ölçek Geliştirme, Öğretmen Adayları

Teacher Candidates’ Experiences in Encountering the Differences In Religious Education: A Scale Development Study

The aim of this study is to reveal the measurable dimensions of the experiences of encounter by developing a valid and reliable measurement instrument that can be used to determine the experiences of teacher candidates’ in encountering the differences in religious education. The phenomenon of encounter is considered as a basic experience of humanity. “On which values the ethics of an encounter rise?” has been the main question for which we have tried to provide a field of perception for religious educators so that the values can be functional in different human practices. The process of deepening in the tradition of one’s own faith and of recognizing others adequately in order to show respect has been defined as the main goal of encountering the differences. In the ethics of encounter, human is a moral subject who encounters, meets, compares and responds. The developed scale has showed that there are 3 basic measurable sub-dimensions of the experiences of encounter: The first dimension of this scale has been called “Openness to Others”, the second dimension has been called “Faith” and the third and last one has been called “Openness to Individual Change”. As a result of the analyses the scale, which was developed for a religious education understanding based on mutual understanding (Teâruf) philosophy and named as the Scale of Experiences in Encountering the Differences (SEED), was proved to be a valid and reliable tool and can be used for collecting data for future studies.

Keywords:

Religious Education, the Ethic of Encounter, Experiences of Encountering the Differences, Scale Development, Teacher Candidates,

PDF

___

Akarsu, F. ( 2007). “Kültürlerarası Düşünme ve Akıl Yürütme Biçimleri (IMTARS-E) Ölçeği Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi. 24 (2): 1-12.
Altaş, N. (2010). “Liselerde Öğrencilerin Diğer Dinlere Karşı Tutumları ( Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretim Programlarında İslam Dini Dışındaki Dinlerin Öğretimi ve Uygulamaya Etkileri)”. Türkiye’de Dinler Tarihi: Dünü, Bugünü, Geleceği, Sempozyumu. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları: 673-703.
Amaç, Z., Burak, D.ve Duran, S. (2017). “Sınıf İçi Kültürel Çeşitlilik İçin Öğretmen Yeterlilik Ölçeğinin Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Sosyal Bilimler Dergisi. 7 (14): 208 – 223.
Anderson, J.C. & Gerbing, D.W. (1984). “The Effect of Sampling Error on Convergence, Improper Solutions, and Goodness of Fit Indices for Maximum Likelihood Confirmatory Factor Analysis”. Psychometrika. 49: 155-73.
Aşlamacı, İ. (2008). Çoğulculuk ve Din Eğitimi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya.
Aydın, M.Ş. & Osmanoğlu, C. ( 2015). Kültürlerarası Din Eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Banks, J.A. (2013). Çokkültürlü Eğitime Giriş. Çev. Hasan Aydın. Ankara: Anı Yayıncılık.
Başbay, A. & Kağnıcı, Y. (2011). “Çokkültürlü Yeterlik Algıları Ölçeği: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması”. Eğitim ve Bilim. 36 (161): 199 – 212.
Baykara, Z. (2009). Okullarda Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde Diğer Din¬lerin Öğretimi. Sakarya Üniversitesi So¬syal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Sakarya.
Bentler P.M. (1990). “Comparative Fit Indexes in Structural Models”. Psychol Bulletin. (107)2: 238-246.
Bilgin, B. (1998). Din Eğitimi Bilimine Giriş. Ankara: Gün Yayıncılık.
Bilgin, B. (1999). “Din Öğretiminde Yeni Modeller”. Cumhuriyetin 75. Yılında Türkiye’de Din Eğitimi ve Öğretimi. Ankara: Türk Yurdu Yayınları: 551-558.
Bilgin, B. (2002). “İslam Din Pedagojisinde İslam’dan Başka Dinlerin Anlatımı”. AÜİFD, XLIII (2): 19-40.
Bilgin, B. (2005). “Mezhepler ve Dinler Arası Eğitim ve İşbirliği”. Kültürel Çeşitlilik ve Din. Ed. Remziye Yılmaz. Ankara: Sinemis Yayınları: 130-158
Boran, A. (1996). Lise Birinci Sınıflarda Okutulan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Öğrencilerin İslam Dini Dışındaki Dinler Hakkında Bilgi ve Düşüncelerine Etkisi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara
Browne M. W. ve Cudeck R. (1989). “Single Sample Cross-Validation Indexes for Covariance Structures”. Multivariate Behavioral Research. (4)24: 445-55.
Bulut, Z. (2014). “Dinsel Çoğulculuk ve Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programında Diğer Dinlerin Öğretimi (Religious Pluralism and Teaching Other Religions in Secondary Currıculum in The Course of Relıgıous Culture and Ethıcs)”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi Journal of the Human and Social Science Researches. 3(2): 359-381.
Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Christensen, L. B., Johnson, R. B., & Turner, L. A. (2014). Research Methods, Design, and Analysis. The USA, Boston: Pearson Education, Inc.
Cohen, R.J. & Swerdlik, M.E. (2013). Psikolojik Test ve Değerlendirme, Testler ve Ölçmeye Giriş (Psychological Testing and Assessment, an Introduction of Test and Measurement) . Çev.Ed. Ezel Tavşancıl. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Crocker, L. & Algina, J. (1986). Introductıon to Classical and Modern Test Theory. USA: CBS College Publishers Company.
Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik. Ankara: Pegem Akademi
Çotuksöken, B. (2018). Antropontoloji ya da İnsan Varlık Bilgisi. İstanbul: Notos Kitap Yayınevi.
DeVellis, R.F. (2014). Ölçek Geliştirme, Kuram ve Uygulamalar. Çev.Ed. Tarık Totan. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Doğan, R. (2007). “Avrupa Birliği Sürecinde Dinî Kurumlar ve Din Eğitimi: Almanya Modeli”. Avrupa Birliği Sürecinde Dinî Kurumlar ve Din Eğitimi. 17-19 Kasım 2006. İstanbul: Ensar Neşriyat: 255-299.
Doğan, P.U.(2015). Din Öğretimi Modelleri ve Mezheplerüstü Bir Program Tasarımının Nitelikleri. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
Gündüz, H. (2008). İlköğretim Din Dersi Kitaplarında Diğer Dinlerin Öğretimi (Zorunlu Din Öğretimi Öncesi ve Sonrası Dönemlere Ait Ders Kitapları Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara.
Hofstede, G. (1997). Cultures and Organizations: Software of the Mind. USA: McGraw-Hill.
Jackson R, (2005). Din Eğitimi: Yorumlayıcı Bir Yaklaşım. Çev. Üzeyir Ok & M. Ali Özkan, İstanbul: Dem Yayınları.
Jöreskog, K.G. & Sörbom, D. (1993). Lisrel 8: Structural Equation Modeling With the Simplis Command Language. Hillsdale: Erlbaum Associates Publishers.
Kaymakcan, R. (2005). “Türkiye’de Din Eğitiminde Çoğulculuk Üzerine”. Türk Milli Eğitim Sisteminde Din Eğitim ve Öğretimi Sempozyumu Yarınlar İçin Düşünce Platformu. Ankara: Kültür Yayınları: 185 – 192.
Kaymakcan, R. (2007). “Türkiye’de Din Eğitiminde Çoğulculuk ve Yapılandır¬macılık: Yeni Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Programı Bağlamın¬da Bir Değerlendirme”. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri/ Educational Sciences: Theory & Practice. 7 (1): 177-210.
Kaymakcan, R. (2009). Öğretmenlerine Göre Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersleri (Yeni Eğilimler: Çoğulculuk Ve Yapılandırmacılık). İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi.
Kızılçelik, S. ( 2012 ). Küreselleşme ve Sosyal Bilimler. Ankara: Anı Yayıncılık.
Kline, R.B. (2005). Principles and Practice of Structural Equation Modeling. NewYork: The Guilford Press.
Kotluk, N. & Kocakaya, S. (2015). “Digital Storytelling for Developing 21st Century Skills: From High School Students’ Point of View”, Journal of Research in Education and Teaching, 4 (2): 354-363.
Köylü, M. (2003). “Çağdaş Bir Din Eğitimi Teorisi Olarak Çoğulcu Din Eğitimi Modeli: Batı Örneği”. Dinî Araştırmalar. 6(17): 241-268.
Kutlu, S. (2009). “Laik Örgün Eğitim Sisteminde Doktrin Merkezli Çoğulcu Din Eğitimi Mümkün mü?”. Günümüz Aleviliğinde Eğitim Çalıştayı. Ed: S. Sarıkaya, N. Bardakçı, Y. Soyyer ve N. Durak. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları: 99-112.
Lähnemann, J. (2004). “Doktriner Din eğitimi Bağlamında Dinler Arası Öğretim İlkeleri”. Din Öğretiminde Yeni Yöntem Arayışları Uluslar Arası Sempozyum Bildiri ve Tartışmalar. 28-30 Mart 2001. 2. Baskı. Ankara: MEB. Din Öğretimi Genel Müdürlüğü: 471-488.
Marsh, H.W., Balla, J.R. ve McDonald, R.P. (1988). “Goodness-of-fit Indices in Confirmatory Factor Analysis: the Effect of Sample Size”. Psychological Bulletin. (103)3: 391-410
Nunnaly, J. C. & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric Theory. Third Edition. NY: McGraw-Hill, Inc.
Osmanoğlu, C. (2016). Çoğulcu Din Eğitimi ve Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Özdamar, K. (2013). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi. 9. Baskı. Eskişehir: Nisan Kitabevi.
Özdemir, H. F., Yemenici, A ve Selçuk, M. (2017). “Encountering the Differences in Religious Education: A Scale Development Study (First Stage)”. Learning in Encounter; Crossroads, Connections, Collaborations. 3-5 November 2017. The Religious Education Association, St. Louis, Missouri. USA: 225 – 235. Erişim adresi: https://religiouseducation.net/papers/proceedings-REA2017.pdf
Selçuk, M. (2005). “Din Öğretiminde Yeni Açılımlar”. Ülkemizde Laik Eğitim Sisteminde Sosyal Bilim Olarak Din Öğretimi Kurultayı. 7-9 Nisan 2005. Malatya: İnönü Üniversitesi Yayınları: 168-180.
Selçuk, M. (2005). “Birlikte Yaşamaya Kur’an-i Bir Yaklaşım: Tearuf”. Kültürel Çeşitlilik ve Din. Ed. Remziye Yılmaz. Ankara: Sinemis Yayınları: 229-241.
Selçuk, M. (2015). “Dinler Arası Eğitim: Kendini ve Ötekini Tanımak, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dünya Dinleri Programı Örneği”. Türk Alman İşbirliği Konusu Olarak İslam ve Avrupa. XII:167-180. Ankara: Alman Federal Cumhuriyeti Büyükelçiliği.
Selçuk, M. (2018a). “Learning in Encounter: Crossroads, Connections, Collaborations”. Religious Education. 113(3): 233-243.
Selçuk, M. (2018b). “Misafirhane” (Karşılaşma, Sevgi, Barış ve Şiddet)”. Müslümanlık ve Hıristiyanlıkta İnsan. Edt. Mualla Selçuk & Martin Thurner. Stuttgart: Verlag W. Kohlammer: 159 – 188.
Sümbüloğlu K. & Akdağ B. (2009). İleri Biyoistatistiksel Yöntemler. 1 Baskı. Ankara: Hatipoğlu
Sümer, N. (2000). “Yapısal Eşitlik Modelleri: Temel Kavramlar ve Örnek Uygulamalar”. Türk Psikoloji Yazıları. (3)6: 49-73.
Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları. İstanbul: Ekinoks Yayınları.
Tosun, C. (2010). “Cumhuriyet Dönemi Din Dersi Öğretim Programlarında Diğer Dinler”. Türkiye’de Dinler Tarihi: Dünü, Bugünü, Geleceği, Sempozyum: Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları: 655-672.
Tosun, C. (2012). Din Eğitimi Bilimine Giriş. 7. Baskı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
Tosun, C & Sözen, H. (2017). “Almanya Din Dersi Programları Örneğinde Kültürlerarası Yeterlik”. Küreselleşen Dünyada Eğitim. Ed. Özcan Demirel & Serkan Dinçer. Ankara: Pegem Akademi Yay.
Vieira, A.L. (2011). Preparation of the Analysis. Interactive Lısrel in Practice. (First Edition). London: Springer
Yemenici, A. (2012). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Diğer Dinlere ve Din Mensuplarına İlişkin Yaklaşımları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
Yemenici, A. (2014). “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretmenlerinin Diğer Dinlere ve Din Mensuplarına İlişkin Yaklaşımları (Nitel Bir Çalışma)”. Toplum Bilimleri Dergisi. 8 (15): 153-176.
Yılmaz, H. (2004). “’AB’ ye Giriş Sürecinde Ortaöğretimde Diğer Dinlerin Öğretimi İle İlgili Öğrencilerin Düşünceleri”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 8(2): 101-127.
Zengin, M. (2017). Cumhuriyet Dönemi Din Dersi Öğretim Programları ve Ders Kitaplarında Dinler, İnançlar ve İslam Düşüncesinde Yorumlar. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
Zengin, M. & Altuntaş, Y. (2018). “Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Derslerinde İslam Düşüncesindeki Yorum Farklılıklarının Öğretimi: Lise Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma”. Değerler Eğitimi Dergisi. 16 (35): 235-274.