Lessing’in Bilge Nathan’ında ‘Üç Yüzük’ Metaforu Bağlamında ‘Dinî Çokluk’

Avrupa entelektüel tarihinin en önemli düşünürlerinden birisi olan Lessing, Hıristiyan dünyadaki önyargı ve hoşgörüsüzlükle mücadele etmiştir. Hıristiyanlık karşıtı yazılarından dolayı yazı yazma yasağı getirilmiştir. Bundan sonra o, görüşlerini tiyatroda sahneye koymuştur. Bu amaçla Bilge Nathan isimli piyesi yazmıştır. İlk ideolojik düşünce piyesi olma özelliği de taşıyan bu yapıt, hoşgörü temeli üzerine kurulmuştur. Onun bu oyunda naklettiği "üç yüzük" öyküsüyle, üç büyük dinin mensuplarına dinî hoşgörü çağrısı yapmıştır. Böylece o hem düşüncelerini yaymaya devam etmiş, hem de bunu kalabalıklara duyurma fırsatı bulmuştur. Bir dinin diğerine üstünlüğü iddiasını eleştirmiştir. Ona göre her dinin müntesipleri kendi dinlerini etik ve ahlakî kıstaslara göre yaşabilmelidir. Fakat onun çoğulculuk anlayışı, modern anlamdaki dinî çoğulcuk düşüncesinden oldukça farklıdır.

Anahtar Kelimeler:

G. E. Lessing, Bilge Nathan, üç yüzük öyküsü, dinî çoğulculuk, hoşgörü

‘Religious Plurality’ in the Context of “Three Rings” Metaphor in Lessing’s Nathan the Wise

One of the imost important thinkers in European intellectual History, Lessing fought prejudice and intolerance existing in the Christian world. Because of his anti-Christian writings, he was banned to write. Whereupon he presented his views in the theater. For this purpose, he wrote Nathan the Wise. It was the first ideological thought drama based on tolerance. In "three-ring" parable which he quoted in this drama, he called religious tolerance to all members of the three major religions.

Keywords:

G. E. Lessing, Nathan the Wise, three ring parable, religious pluralism, tolerance,

PDF

___

ADAM Baki, Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam Açısından Diğer Dinler, Pınar yay., İstanbul, 2000.
ALICI Mustafa, Müslüman-Hıristiyan Diyaloğu/Tarihçesi, Çeşitleri, Hedefleri, Problemle- ri, İz yay., İstanbul, 2005.
ARICAN Musa Kazım, Dinî Tekelcilik, Otto yay., Ankara, 2009.
ASLAN Adnan, Dinler ve Hakikat/J. Hick ve S. H. Nasr’ın Felsefesinde Dinî Çoğulculuk, İsam yay., İstanbul, 2006.
AYDIN Mahmut, “Paradigmanın Yeni Adı: Dinsel Çoğulculuk”, Hıristiyan, Yahudi ve Müslüman Perspektifinden Dinsel Çoğulculuk ve Mutlaklık İddiaları, Ankara Okulu yay., Ankara, 2005, (ss. 15-49).
AYTAÇ Gürsel, Yeni Alman Edebiyatı Tarihi, Multilingual, İstanbul, 2001.
BAŞÇI Vahdettin, 17. ve 18. Yüzyıl Aydınlanma Döneminde Rasyonel Din Anlayışları ve Deizm, Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Ofset Tesisleri, Er- zurum, 2002.
BAYET Albert, Dine Karşı Düşünce Tarihi, (çev.: Cemal Süreyya), Broy yay., basım yeri yok, 1991.
BURY John, Düşünce Özgürlüğünün Tarihi, (çev.: Durul Batu), Erdini yay., 1978. (http://web.itu.edu.tr/~bulu/favorite_books_files/dusunce_ozgurlugu. pdf 04.01.2011).
CEVİZCİ Ahmet, Aydınlanma Felsefesi, IV, Ezgi Kitabevi, Bursa, 2002.
COHN-SHERBOK Dan, Judaism, Routledge, London, 1999.
ÇİĞDEM Ahmet, Aydınlanma Düşüncesi, İletişim yay., İstanbul, 1993.
DEMİRCİ Kürşat, Yahudilik ve Dinî Çoğulcuk, Ayışığı kitapları, İstanbul, 2000.
DUBIN Lois C., “The social and cultural context: eighteenthcentury Enlightenment”, History of Jewish Philosophy, (eds.: Daniel H.Frank and Oliver Leaman), Rout- ledge, London and New York, 2005, (ss. 566-587).
DÜZGÜN Şaban Ali, “İnsanın Yetkinliğini Teolojik Olarak Temellendirmenin İmkanı”, Kelam Araştırmaları, 4:2 (2006), (ss. 11-38).
FISCHER Barbara-FOX Thomas C., “Lessing’s Life and Work”, A Companion to the Works of Gotthold Ephraim Lessing, (ed. Barbara Fischer-Thomas C. Fox), Camden House, USA, 2005, (ss. 13-39).
FRANK Daniel H.-LEAMAN Oliver (eds.), History of Jewish Philosophy, II, Routledge, New York, 1997.
GOETSCHEL Willi, “Lessing and the Jews”, A Companion to the Works of Gotthold Ephraim Lessing, (ed. Barbara Fischer-Thomas C. Fox), Camden House, USA, 2005, (ss. 185-208).
GÖKBERG Macit, Felsefe Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1990
HESCHEL Susannah, ‘Philosophy, Nineteenth-Century Jewish’, Encyclopedia of Modern Jewish Culture, (ed.: Glenda Abramson), I, Routledge, London and New York, 2005.
İBN-İ SİNA ve İBN-İ TUFEYL, Hay bin Yakzan, (çev.: M. Şerafeddin Yaltkaya ve Baban- zade Reşid; Hazırlayan: N. Ahmet Özalp), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1996.
LESSING Gotthold Ephraim, Bilge Nathan, (çev.: Hayrullah Örs), Kültür Bakanlığı yay., Ankara, 1981.
Lessing’s Nathan the Wise, (Translated from the German Ernest Bell), David McKay Publisher, Philadelphia, tarih yok.
MAXWELL Patrick, Gotthold Ephraim Lessing, George Alexander Kohut, Nathan the Wise a Dramatic Poem, Bloch Publishing Company, New York, 1917.
NISBET H. B., “Lessing and Philosophy”, A Companion to the Works of Gotthold Ephraim Lessing, (ed. Barbara Fischer-Thomas C. Fox), Camden House, USA, 2005, (ss. 133-154).
OLGUN Hakan, Protestan Ahlakiliği Sorunu ve Philip Melanchthon, Milel ve Nihal, (2004), yıl 2 sayı 1, (ss. 115-144).
ROLLESTON T. W., Life of Gotthold Ephraim Lessing, Walter Scott, London, 1889
SAHAKIAN William S., Felsefe Tarihi, (çev.: Aziz Yardımlı), İdea yay., İstanbul, 1997,
SALİHOĞLU Hüseyin, “Alman Edebiyatında Fırtına ve Tepki”, Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Ankara, 1998, Sa.: 3, (ss. 199-208).
SCHILSON Arno, “Lessing and Theology”, A Companion to the Works of Gotthold Eph- raim Lessing, (ed. Barbara Fischer-Thomas C. Fox), Camden House, USA, 2005, (ss. 157-183).
SHOCHAT Azriel-BASKIN Judith R., ‘Haskalah’, Encyclopaedia Judaica, VIII, Thomson- Gale, USA, 2007, (ss. 434-444).
SÎNANOĞLU Suat, “Giovanni Boccaccio”, DTCF Dergisi, (1958), Ankara, cilt XVI, sayı 1-2, (ss. 19-40).
SKIRBEKK Gunnar-GILJE Nils, Antik Yunan’dan Modern Döneme Felsefe Tarihi, (çev.: Emrah Akbaş-Şule Mutlu), Üniversite Kitabevi yay., İstanbul, 1999.
Tales from Boccaccio, The Stratford Company, Boston, 1918.
TİMUÇİN Afşar, Düşünce Tarihi 3/Gerçekçi Düşüncenin Çağdaş Görünümü (XIX ve XX. Yüzyıllar), Bulut yay., İstanbul, 2001.
ÜNLÜ Selçuk, “18. Yüzyıl ve Yeni Alman Tiyatrosu”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (1992), Konya, Sa:1, (ss. 101-106).
ÜNLÜ Selçuk, “Goethe Döneminin Ruhu”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Konya, 1994, Sa:3, (ss. 117-123).
YASUKATA Toshimasa, Lessing’s Philosophy of Religion and the German Enlightenment, Oxford University Press, New York, 2002.
YAZOĞLU Ruhattin-AYDENİZ Hüsnü (Derleyen ve Çeviren), Dinî Çoğulculuk/John Hick’in Düşünceleri Etrafında Tartışmalar, İz yay., İstanbul, 2006.
http://medeniyetmektebi.org/mm/index.php?option=com_content&task=view &id=527 (23.12.2010). ×××