ERİCH FROMM’DA TANRI TASAVVURU

İnsanın tasavvur yetisi dinin daha iyi anlaşılmasına ve dinamik dini tecrübeler yaşamasına katkıda bulunmaktadır. Tasavvur yetisinin bireyin dini hayatındaki önemli işlevlerinin başında Tanrıya dair tasavvurlar geliştirmesi bulunmaktadır. İnsan Tanrıyı doğrudan tecrübe edemediği için kendine özel geliştirdiği tasavvurlar aracılığıyla iç dünyasında Tanrıya dair tecrübeler yaşamaktadır. Tanrı tasavvurunun gelişiminde kişinin ailesiyle ilişkileri, cinsiyeti, dini ve psikolojik dinamikleri gibi çeşitli faktörler etkin rol oynamaktadır. Erich Fromm evrimci ve psikanalist bir yaklaşımla Tanrı tasavvurunu incelemektedir. Eski Ahit’ten yola çıkarak Tanrı tasavvurunun üç aşamadan geçerek günümüze ulaştığını ve gelecekte insanın Tanrıdan bağımsızlaşacağını ileri sürmektedir. Fromm Tanrı tasavvurunu otoriter ve hümaniter olarak ikiye ayırmaktadır. Otoriter Tanrı tasavvurunun insanı değersizleştirdiğini ve vicdan gelişimini olumsuz etkilediğini, buna karşılık otoriter Tanrı tasavvurunun insanı değerli kıldığını ve vicdan gelişimine katkı sağladığını ileri sürmektedir.

Anahtar Kelimeler:

E. Fromm, Tanrı Tasavvuru, Otoriter, Hümaniter, Psikoloji, Vicdan

GOD REPRESENTATION IN ERICH FROMM

The imagination ability of man has contributed to a better understanding of religion and to the living of dynamic religious experiences. One of the most important functions of imagination ability in the individual's religious life is the development of representation about God. Since the human can not directly experience the God, he experiences the God in his inner world through his special representation. In the development of God's representation, various factors play an active role, such as relation to family, gender, religion, and psychological dynamics. Erich Fromm examines God's representation with an evolutionist and psychoanalytical approach. By going out of the Old Testament, he suggests that God's representation reached this day by passing three stages and that human will become independent from God in the future time. E. Fromm divides God's representation into authoritarian and humanitarian. He claims that authoritarian God's representation has deprived human and negatively affects the development of conscience, whereas the humanitarian God’s representation has

Keywords:

Psychology, E. Fromm, God's Representation, Authoritarian, Humanitarian, Conscience,

PDF

___

Atsız, Hasan. Erich Fromm’un Hümaniter Din Anlayışının Günümüz Toplumları Açısından Değerlendirilmesi. Basılmamış Doktora Tezi, 19 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006.
Atsız, Hasan. Erich Fromm’da Hümaniter Din Anlayışı, Samsun, Etüt Yayınları, 2008.
Balcı, Ali. Sosyal Bilimlerde Araştırma. Ankara: Pegem A Yayınları, 2001.
Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2000.
Burger, M. Jerry. Kişilik. Trc. İnan Deniz Ergüvan Sarıoğlu. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2006.
Çetin, Özer. ‘İmgelem Yetisi ve Bazı Dini Olgularla İlişkisi’. UÜİF Dergisi 20/1 (2011): 157-190.
Feist, Jess. - Feist, Gregory J. Theories of Personality. Sixth Edition. New York: McgrowHill, 2006.
Forsyty, James. Psikolojik Din Kuramları. Trc. Ed. Mustafa Ulu. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
Freud, S. Bir Yanılsamanın Geleceği. Trc. H. Zafer Kars. İstanbul: Kaynak Yayınları, 1985.
Freud, S. Totem ve Tabu. Trc. K. Sahir Sel. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1984.
Fromm, E. İtaatsizlik Üzerine. Trc. Ayşe Sayın. İstanbul: Yaprak Yayınları, 1987.
Fromm, E. Freud Düşüncesinin Büyüklüğü ve Sınırları. Trc. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınevi, 1997.
Fromm, E. İnsandaki Yıkıcılığın Kökenleri. Trc. Şükrü Alpagut. İstanbul: Payel Yayınları, 1984.
Fromm, E. Psikanaliz ve Din. Trc. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınları, 1991.
Fromm, E. Psikanaliz ve Din. Trc. Aydın Arıtan. İstanbul: Arıtan Yayınları, 1991.
Fromm, E. Sevme Sanatı. 7. Basım. Trc. Yurdanur Salman. İstanbul: Payel Yayınları, 1984.
Fromm, E. Tanrılar Gibi Olacaksınız. Trc. Bozkurt Leblecioğlu. İstanbul: Say Yayınları, 2016.
Fromm, E. Yeni Bir İnsan Yeni Bir Toplum. Trc. Necla Arat. İstanbul: Say Yayınları, 1998.
Güler, Mustafa. Erich Fromm'un Ahlak Anlayışı. Yüksek Lisanas Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2012.
Gürses, İbrahim. Kölelik ve özgürlük Arasında Din. Bursa: Arasta Yayınları, 2001.
Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisine Giriş. II. Baskı. İstanbul: Dem Yayınları, 2000.
Hayta, Akif. ‘Anneden Allah’a: Bağlanma Teorisi ve İslâm’da Allah Tasavvuru’, DED, 4/12, 2016:29-63.
Hayta, Akif. “Nesne İlişkileri Kuramı ve Eleştirel Bir Değerlendirme”. DEM 8/20, (2010): 39-79.
Hood, Ralph W., at al. The Psychology of Religion: an Empirical Approach. New York: The Guilford Press, 2009.
İnanç Yazgan, Banu - Yerlikaya, Esef Ercüment. Kişilik Kuramları, 7. Baskı. Ankara: Pegem Yayınları, 2013.
Karaca, Faruk. Dini Gelişim Psikolojisi. İstanbul : Dem Yayınları, 2007.
Karacoşkun, M. Doğan. Ateist Bir Mistik Erich Fromm. Samsun: Etüt Yayınları, 2006.
Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Araştırma Eğitim Danışmanlık Ltd., 1994.
Kirkpatrick, L. ‘An Attachment - Theory Approach to The Psychology of Religion’. International Journal for the Psychology of Religion 2/1 (1992): 3-28.
Klein, Melanie. Çocuk Psikanalizi. Trc. Ayşegül Demir. İstanbul: Pinhan Yayınları, 2015.
Klein, Melanie. Haset ve Şükran. Trc. Orhan Koçak - Yavuz Erten. İstanbul: Metis Yayınları, 2008. Köse, Ali. Freud ve Din. 3. Baskı. İstanbul; İz Yayınları, 2011.
Loewenthal, Kate M. Din Psikolojisi. Trc. Mustafa Ulu. Kayseri: Kimlik Yayınları, 2017.
Mehmedoğlu, Ali Ulvi. “Tanrı Tasavvurları”. Ed. Hayati Hökelekli. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, 2000.
Tagay, Özlem v.dğr. “Özgürlükten Kaçış Kuramı” Ed. Dilek Gençtanırın Kurt v.dğr. Kişilik Kuramları. Ankara: Pegem Yayınları, 2017.
Özyurt, Cevat. Erich Fromm’un İnsan ve Toplum Anlayışı. Yüksek Lisans Tezi Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 1998.
Piaget, Jean. Çocukta Zihinsel Gelişim. Trc. Hüsen Portakal. İstanbul: Cem Yayınları, 2000.
PsychSmart, Aklımın Aklı: Psikoloji. Trc. Ed. Mithat Durak ve diğerleri. Ankara: Nobel Akademik Yayınları, 2017.
Rizzuto, Ana-Maria. The Birth of the Living God. Chicago and London: The University of Chicago Press, 1979.
Schultz, Duanne P. - Schultz, Sydney Ellen. Modern Psikoloji Tarihi. Trc. Yasemin Aslay. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2007.
Solso, Robert L. v.dğr. Bilişsel Psikoloji. 5. Baskı. Trc. Ayşe Ayçiçeği – Dinn. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2013.
Vergote, Antoine. Dini İnanç ve İnançsızlık. Trc. Veysel Uysal. İstanbul: MÜİFY, 1999.
Wulf, David M. “Hümanistik İnancın Umudu: Erich Fromm”. Trc. M. Doğan Karacoşkun, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi V/4 (2005): 243-253.
Wulf, David M. Psychology of Religion (Classic and Contemporary). Second Edit. New York: 1997.