Abdulhamîd El-Kâtib’in Risâlelerinde İktibas Sanatı “Tâat Risâlesi” Örneği

Bu makalenin amacı, hicrî II. asır Arap edebiyâtının önde gelen en büyük inşâ kâtibi Abdulhamîd el-Kâtib ve “Tâat risâlesi”dir. Makalede önce risâle ve inşâ kavramlarını açıklayan bir girişle başlar. Daha sonra Abdulhamîd’in kısa biyog-rafisi verilir, iktibas sanatından bahsedilir. Akabinde tâat risâlesi Türkçe çeviri-siyle birlikte sunulur. Peşinden de risâlede geçen iktibas sanatlarına işaret edi-lir.

Anahtar Kelimeler:

Abdulhamîd, risâle, iktibas, tâat

The Art of Quotation in the Pamphlets of Abd al-Hamid: The Example of the Obedience Pamphlet

This article deals with the life of Abdulhamid el-Katib who was one of the greatest writers in the Arabic literature in the second century (the Hegira) and his work, the pamphlet of obedience, “Taat Risale”. The study, first, defines the concepts of inşa (letter) and the pamphlet. Secondly, it examines briefly the life of Abdulhamid and his work titled the art of quotation. Thirdly, it presents the obedience Pamphlet with its Turkish translation. Fourthly and lastly, it analysis some arts of quotations passed in the Pamphlet

Keywords:

Abd al-Hamid, Pamphlet, quotation, obedience,

PDF

___

Abbâs, İhsan Abdulhamîd b. Yahyâ el-Kâtib vemâ Tebkâ min Rasâilihî ve Rasâili Sâlim b. el-Alâ, Amman, 1988.
el-„Aclûnî, İsmâil b. MuŽ hammed, Keşfu'l-Hafâ ve Muzîlu'l-İlbâs „ammâ İştehera mine'l-Ehâdîs „alâ Elsineti'n-Nâs, Dâru‟l-Kutubi‟l-İlmiyye, I-II, Beyrut, 1988.
Nusreddin Bolelli, Belâgat Kur‟an Edebiyatı Beyân-Meânî-Bedî‟, Rağbet Yayınla- rı, İstanbul, 2000.
Bozkurt, Nebi, “Mektup” mad., DİA, XXIX, 13-14.
Çıkar, Mehmet Şirin “Temel Kaynakları Bağlamında “İlmu‟l-Edeb” Terimi ve İçeriği”, Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl V, Sayı 19, Güz 2005, s. 51.
Durmuş, İsmail, “İktibas” mad., DİA, XXII, 52.
________, “İnşâ” mad., DİA, XXII, 334.
________, “Mektup” mad., DİA, XXIX, 14-16.
Ergin, Şakir, “Abdülhamîd el-Kâtib” mad., DİA, I, 225.
Feyyûmî, el-Misbâhu‟l-Munîr, el-Mektebetu‟l-İlmiyye, Beyrut, ts.
Fîrûzâbâdî, el-Kâmûsu‟l-Mıhît, yy., ts.
Gülle, Sıtkı “Arap Edebiyatında “Makâme” ve el-Harîrî‟nin Osmanlı Medresele- rinde Yüksek Arapça Öğretimi Çerçevesinde Okutulan el Makâmâtı”, İ.Ü.İ.F.D., Sayı 2, yıl 2000, s. 185;
İbn Hallikân, Vefeyâtu‟l-A‟yân, nşr. İhsân Abbâs, Beyrut, 1968.
İbn Kesîr, Ebû‟l-Fedâ İsmâil b. Ömer el-Kureşî, el-Bidâye ve‟n-Nihâye, Mektebetu‟l-Me„ârif, I-XIV, Beyrut, ts.
İbn Manzûr, Cemalüddin Ebû‟l-Fazl Muhammed b. Mükerrem b. Ali b. Ahmed b. Ebî‟l-Kâsım Hubkâ, Lisânu‟l-Arab, nşr. Abdullah Ali el-Kebîr v.d., Dâru‟l-Meârif, Kâhire, ts.
İbnu‟n-Nedîm, el-Fihrist, nşr. İbrahim Ramazan, Dâru‟l-Meârif, Beyrut, 1994.
Kalkaşendî, Subhu‟l-A‟şâ fî Sınâati‟l-İnşâ, nşr. Yusuf Ali Tavil, Dâru‟l-Fikr, Dimeşk, 1987.
Câbir Kamîha, Edebu‟r-Rasâil fî Sadri‟l-İslâm, Dâru‟l-Fikri‟l-Arabî, Kahire, 1986.
Hamîdullah, Muhammed, Mecmûatu‟l-Vesâiki‟s-Siyâsiyye, Kahire, 1956.
Kazan, Ramazan, “el-Kalkaşendî‟nin Subhu‟l-A‟şâ Adlı Eseri”, Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi, Yıl III, Sayı 8, Kış 2003, s. 113; el-Kazvînî, Celâluddîn Muhammed b. Abdurrahman el-Hatîb, el-Îzâh fî Ulûmi‟l- Belâga, Kahire, ts.
Kemâluddîn Ömer b. Ahmed b. Ebî Cevâde, Bugyetu‟t-Taleb fî Târih-i Haleb, nşr. Suheyl Zikâr, Dâru‟l-Fikr, Beyrut, 1988.
Keskiner, Osman, Arap Edebiyatında İnşâ Sanatının Gelişmesi (Basılmamış Doktora Tezi), O.M.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun-1996.
Mehmed Zihnî Efendi, el-Kavlu‟l-Ceyyid fî Şerhi Ebyâti‟t-Telhîs ve Şerhayhi ve Hâşiyeti‟s-Seyyid, İstanbul, 1304.
Muhammed Kürd Ali, “el-İnşâ ve‟l-Münşiûn”, Mecelletü Mecmai‟l-Lugati‟l- Arabiyye ed-Dimeşkiyye, Sayı 5, Cilt 1, 1343/1925, s. 81.
Muhammed Kurd Ali, Umerau'l-Beyân Kahire, Lecnetü't-Telif ve't-Terceme ve‟n-Neşr, 1937/1355.
Muhammed Hayr Şeyh Musa, “Hareketu‟t-Te‟lîf fi‟l-Kitâbeti ve‟l-Kuttâb ve Mesâdiru Nakdi‟t-Teressuli ve‟l-Kitâbeti hatta‟l-Karni‟r-Râbi el-Hicrî”, Mecelletu Mecmai‟l-Lugati‟l-Arabiyye ed-Dimeşkiyye, Sayı 72, Cilt 3, Safer 1418 / Temmuz 1997, s. 483.
Muslim, Sahîh, İhyâu‟t-Turâsi‟l-Arabî, I-V, Beyrut, ts.
Saraç, M. A. Yekta Klâsik Edebiyat Bilgisi Belâgat, Bilimevi, İstanbul, 2000.
es-Seâlibî, Ebû Mansûr „Abdulmelik b. Muhammed b. İsmâîl, Simâru‟l-Kulûb fî‟l-Muzâf ve‟l-Mensûb, nşr. M. Ebû‟l-Fazl İbrahim, Dâru‟l-Me„ârif, Kahire, 1965
es-Subkî, Bahâuddîn Ebû Hâmid Ahmed b. Ali b. Abdulkâfî, Arûsu‟l-Efrâh fî Şerhi Telhîsi‟l-Miftâh, nşr. Halîl İbrahim Halîl, Dâru‟l-Kutubi‟l-İlmiyye, Beyrut, 2001.
Taberî, Târîhu‟l-Umem ve‟l-Mulûk, Dâru‟l-Kutubi‟l-İlmiyye, I-V, Beyrut, 1407.
Taftâzânî, Muhtasaru‟l-Meânî, Eser Kitabevi, İstanbul, 1960.
Tirmîzî, Sunen, nşr. Abdurrahman Muhammed Osman, Dâru‟l-Fikr, yy., I-V, 1978.
Yedi Askı Arap Edebiyatının Harikaları, çev. ve nşr. Nurettin Ceviz, Kenan Demirayak, Nevzat H. Yanık, Ankara Okulu, Ankara, 2004.
ez-Ziriklî, Hayreddîn, el-A„lâm Kâmûsu Terâcim li Eşheri‟r-Ricâl ve‟n-Nisâ‟ mine‟l- Arab ve‟l-Müsta„rabîn ve‟l-Müsteşrikîn, I-XI, yy., ts.