On the Morphological Status of and Its cognates in some other Turkic languages
İçin'in biçimbirimsel konumu (sözcük ya da ek olması) Türk dilleri arasında farklılık göstermektedir; bazı dil ve lehçelerde için'in konumu belirsizdir, yani açıklamalar ya farklıdır ya da belirsizdir, ya da akraba dilde için bir ek ya da sözcük olabilir. Bu yazıda kimi Türk dilleri ve lehçeleri hakkında bazı çalışmaların bu konudaki görüşlerini gözden geçirerek için'in konumunu belirlemenin yollarını ele alacağım. Bazı dillerde, örneğin Başkır'da, için'in akrabası bağımsız bir sözcük, yani ilgeçtir; en az bir dilde, yani Çuvaşça'da ise, için'in durum eki ya da başka bir ek olup olmadığı tartışılmakla beraber, herzaman ek olduğu görülmektedir, Türkçe de dahil olmak üzere çeşitli dillerde gerçekler açık değildir; kaynaklar ya için'in bir önceki sözcüğe eklenebileceğini, ya da eklendiği zaman Türk dillerindeki diğer durum eklerinden beklenen davranışı göstermediğini, örneğin sesli uyumuna izin vermediğini yazmaktadır. Sınıflama güçlüğünün nedeni, bazı akraba dillerde için'in bir ek haline gelmiş olması ya da (dile bağlı olarak) ek haline gelmeğe başlayarak değişik dillerdeki ilgeçlerin kaderini paylaşması olabilir, ancak bu süreç çok uzun bir zamanda gerçekleşir ve bir öğe ara aşamalarda ise hem ilgeçlerin hem de eklerin bazı özelliklerini taşıyabilir. Türk dillerinde bu tür farklılıklara göz attıktan sonra, farklılığın nedenlerini tartışacak, akraba dillerdeki için'in durum eki haline dönüşmesini sağlayabilecek etkenlere bakacağım.
İçin'in biçimbirimsel konumu ve bazı Türk dillerindeki akrabaları
The morphological status (i.e. status as word or affix) of için 'for' and its cognates seems to differ among Turkic languages, and in some languages and dialects this status is not clear, that is, accounts seem to differ or be ambiguous, or the cognate can be either an affix or a separate word. In this paper I shall survey what some works on Turkic languages and dialects say about this matter and discuss various ways of determining its status. In some languages, e.g. Bashkir, the cognate of için is always a separate word, i.e. a postposition, and in at least one language, Chuvash, it apparently is always an affix, although views differ on whether it is a case affix or some other type of affix. In several other languages, including Turkish, the facts are not clear: either sources differ on whether için can be attached to the preceding word, or if it is attached, it does not have all of the properties one might expect of case suffixes in Turkic languages, for example it does not follow vowel harmony. The cause of this difficulty in classification is presumably that some cognates of için are becoming or have become (depending on the language) a suffix, sharing the fate of some postpositions in many other languages of the world, but this process takes place over a period of time and when an item is in the intermediate stages, it has some properties of postpositions and some properties of suffixes. Having looked at such differences among Turkic languages, I shall then discuss possible reasons for them. That is, I shall look at factors making it more or less likely for a cognate of için to become a case suffix.
___
Acar, E. (2008) Kastamonu Merkez İlçe ve Köyleri Ağzı. Master's Thesis, Trakya University.Alkaya, E. (2002) Kuzey Grubu Türk Lehçelerinde Edatlar. Ph.D. Dissertation, Fırat University.
Benzing, J. (1959) Das Kumükische. J. Deny, K. Granbech. H. Scheel, and Z. V. Togan (eds)Philotogiae Turcicae Fundament a. Vol. I (pp. 391-406). Wiesbaden: Steiner.
Benzing, J. (1982) Das Tshuwaschische. In B. Spiiler (ed.) Handbuch der Orientalistik. Part I.Volume V, Section F: Turkologie (pp. 61-71). Leiden: E. J. Brill.
Berta, Â. (1998) Tatar and Bashkir. L. Johanson and Â. Csato (eds) The Turkic Languages (pp.283-300). London: Routlcdge.
Blake, B. (2001) Case (2"'1 edition). Cambridge: Cambridge University Press.
Boyd, C. (1826) The Turkish Interpreter. London: Smith Elder and Co.
Clark. L. (1998) Chuvash. L. Johanson and fi. Â. Csatö (eds) The Turkic Languages (pp. 434-452). London: Routledge.
Dehghani. Y. (2000) A Grammar of Iranian Azari. Munich: Lincom Europa
Demiray, E. (2003) Kepsut İlçesi ve Yöresi Ağızları. Master's Thesis. Niğde University.
Doğan, T. (2008) Salmas Ağzında Hâl Ekleri. Turkish Studies 3(3), 319-344.
Dubeux. L. (1856) Elements de la grammaire turque. Paris: Benjamin Duprat.
Durmuş, O. (2009) Yeni Bulgar Türkçesi Döneminin Kaynakları II. Edebî Kaynaklar I: 769 Tarihli Altı Dize Ya Da İlk Çuvaş Şiiri. Turkish Studies 4/8. 1108-1122.
Erdal. M. (2004)A Grammar of Old Turkic. Leiden: E. J. Brill.
Ergin. M. (1985) Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Simpson, C. G. (1957) The Turkish Language of Soviet Azerbaijan. London: Central Asian Research Centre.
Spencer, A. and R. Otoguro (2005) Limits to Case --A Critical Survey of the Notion. M. Amberher and H. de Hoop (eds) Competition and Variation in Natural Languages (pp. 119-145). Amsterdam: Elsevier.
Spencer, A. (2009) Case as a Morphological Phenomenon. A. L Mal'chukov and A. Spencer (eds) The Oxford Handbook of Case (pp. 185-199). Oxford: Oxford University Press.
Turan, F. (1996) Old Anatolian Turkish: Sentence Structure. Ph.D. Dissertation, Harvard University.
Turan, F. (1998) Syntactic and Semantic Aspects of Postpositions in Old Anatolian Turkish. Turcica 30. 297-308.
Useinov, S. M., V. A. Mireyev, and V. Yu. Sahaciyev (2005) Qirimtatar Tilini öğreniniz/Phyuaume KpbtMCKomamapcKuü >hbiK (3rd edition). Simferopol. 0/i>Kaia>.
Uyanık, O. (2002) Kumuk Türk Ağızları İncelemesi. Ph.D. Dissertation, Gazi University.
Viguier, P. F. (1790) Elemens [sic] de la langue turque. Constantinople: Imprimerie du Palais de France.
Wurm. S. (1949) The (Kara-) Kirghiz Language. Bulletin of the School of Oriental and African Studies 13(1), 97-120.
Wurm, S. (1959) Das Özbekische. J. Deny, K. Gronbech, H. Scheel, and Z. K. Togan (eds) Philologiae TUrcicae Fundament a. Vol. 1 (pp. 489-524). Wiesbaden: Steiner.
Yaman, E. (2005) Özbek Türbesinde Edatlar. Ankara: Gazi Kitabevi.
Yeşilkaya, M. (2007) Geıger Merkez ve Köyleri Ağızlar. Master's Thesis, Yüzüncü Yıl Üniversitesy.
Yılmaz, E. (2002) Çuvaşça Çok Zamanlı Morfololoji. Ankara: Grafiker Yayıncılık.
Zeybek, F. S. (2008) Bayat Köyleri Ağzı. Master's Thesis, Afyon Kocatepe University.
- ISSN: 1300-8552
- Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
- Başlangıç: 1990
- Yayıncı: Dilbilim Derneği
Sayıdaki Diğer Makaleler
Uluslararası Türk Öğrenici İngilizcesi Derleminde tutum belirteçleri
Semantic operators and the modal meanings of the sufix-Ar
On the Morphological Status of and Its cognates in some other Turkic languages
Dolaylı Evet/Hayır Sorularında dık ve ma Ekleri