FRANSIZ MATBUATINA GÖRE I. DÜNYA SAVAŞI'NDA IRAK CEPHESİNDE MEDÂYİN MUHAREBELERİ * (KÛTÜ'L-AMÂRE)

ngiltere, Fransa, Almanya, İtalya gibi Avrupa devletlerinin sanayileşmenin getirdiği hammadde ve pazar arayışı, sömürgecilik faaliyetlerinin hız kazanması; Alman-İngiliz, Alman-Fransız rekabeti gibi saiklerle, 1914 yılında başlayan, Osmanlı Devleti'nin de dâhil olduğu Birinci Dünya Savaşı'nda açılan Irak cephesi Osmanlı Devleti ile İngiltere arasında çok ciddî muharebelerin cereyan ettiği bir cephe olmuştur. İngiltere, sömürgesi Hindistan'a yönelik tehditleri engellemek, kuzeyde Ruslarla birleşmek ve Irak petrollerini ele geçirmek için Basra'ya asker çıkarmıştır. General Townshend (1861-1924) komutasındaki İngilizler ile Mirliva Halil Paşa (1882-1957) komutasındaki Osmanlı askerleri arasında çarpışmalar, kadim Mezopotamya'nın en önemli şehirlerinden biri olan Medâyin bölgesinde vuku bulmuştur. Burası muharebenin güneyde açılan en önemli cephesidir. İngilizlerin Bağdat'a yaklaşmalarını engelleyen ve hatta onları Kûtü'lAmâre'ye doğru çekilmeye zorlayan bu çatışmalar Medâyin Muharebeleri olarak kayıtlara geçmiştir. Fransız matbuatında Türklerle İngilizlerin yoğun çatışmalarına sahne olan Irak cephesiyle ilgili savaş haberlerine bakıldığında yazılanların, çoğu zaman gerçekleri yansıtmaktan uzak olduğu ve genellikle İngiliz kaynaklarına dayandığı anlaşılmaktadır. Fransız kamuoyunu yanıltmaya, yönlendirmeye ve moral vermeye matuf bu haberlerde Osmanlı ordusu ve Türkler hakkında genellikle tahkir edici ifadeler yer alırken İngilizlerden övgüyle bahsedilmesi dikkati çekmektedir. Nasıriye'nin İngilizler tarafından zapt edilmesi üzerine gazetelerde yer alan haberlerde Türklerin Karadeniz'e sıkıştığı, Kafkaslardan sürüldüğü, Fırat havzasında sürekli yenilgiye uğradığı ve ümitsiz bir şekilde Gelibolu'da direnmeye çalıştığı yönünde ifadeler kullanılmıştır. Türk ordusunun Kûtü'l-Amâre zaferini ise Türklerin başarısı olarak kaydetmek yerine muhasara altındaki İngiliz ordusuna takviye kuvvetlerin vaktinde gelmemesinin bir neticesi olarak görmüşler ve bu durumu yenilgiye mazeret olarak göstermişlerdir. Ayrıca, İngiliz askerinin muhasara esnasında gösterdiği mukavemet yüceltilmiş ve onurlu bir mağlubiyet olarak haber yapılmıştır. Bu makalede Fransız matbuatında bu cepheyle ilgili yer alan haberlerin ayrıntılı bir şekilde araştırılması planlanmaktadır. Fransız Savaş Bakanlığı'nın cepheyle ilgili resmî belgeleri de araştırmaya dâhil edilecektir.

BATTLES OF CTESIPHON (KÛTÜ'L-AMARA) AT THE IRAQI FRONT IN WORLD WAR I ACCORDING TO THE FRENCH PRESS

The Iraqi Front, which opened in the First World War in 1914 because of the motives like the search for raw material and market arising from industrialization in European countries such as England, France, Germany and Italy, the acceleration of colonialism, the rivalry between the German and the British, and the rivalry between the German and theFrench, becamea front line where very serious battles took place between the Ottoman Empire and Britain. Britain landed troops to Basra to prevent threats to the colonial India, to unite with the Russians in the north and to capture Iraqi oil. The skirmish between the British under the command of General Townshend (1861-1924) and the Ottoman soldiers under the command of Mirliva Halil Pasha (1882-1957) took place in Medayin which was one of the most important cities of ancient Mesopotamia. This place was the most important front line that opened in the south in the war . These battles, which prevented the British from approaching Baghdad and even forced them to withdraw towards the Kûtü'l-Amâre, put on the records as the Battles of the Medayin. Examining the war reports in the French press about the Iraqi front, which became a scene for intense battles between the Turks and the British, it is understood that these writings did not reect the truth and were usually based on British sources. These reports, which tended to misleadand manipulatethe French public opinion, were found to praise the English , but despised the Ottoman army and Turks. Upon the capture of Nasriye by the British, the newspapers used expressions stating that the Turks were jammed in the Black Sea, they were expulsed from the Caucasus, they lost in the Euphrates constantly, and they fought back hopelessly in Gallipoli. Instead of recording the Kûtü'l-Amâre victory of the Turkish army as a success of the Turks, they considered it as a result of the delay of the arrival of the reinforcements in due time for the British Army under siege, and they showed this as an excuse for their defeat. In addition, the resistance of the British soldiers during the siege was exalted and reported as an honourable defeat. In this article, we have studied in detail the news of this front which were published in the French press. Official documents of the French Ministry of War related to this front were also included in the study.

PDF

___

Armaoğlu, Fahir. 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi 1814-1980. Ankara: Türkiye İş Bankası, 1983.

Avcı, Casim. “Medâin.” İslam Ansiklopedisi. Cilt 28. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003. 289-290.

Bostan, İdris. “Amâre.” İslam Ansiklopedisi. Cilt 2. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1989. 558-559.

İstekli, İ. Bahtiyar. Osmanlı’nın Unutulan Son Zaferi Kûtulamâre Yarbay Mehmed Reşid Bey’in Savaş Günlükleri. Haz. İ. Bahtiyar İstekli İstanbul: Yeditepe, 2017.

Journal des Débats politiques et littéraires. 14 Mai 1916.

Journal des Débats politiques et littéraires. 15 Février 1917.

Karal, Enver Ziya. Osmanlı Tarihi İkinci Meşrutiyet ve Birinci Dünya Savaşı (19081918). Cilt IX. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 1999.

Kuran, Ercüment. “Birinci Dünya Savaşı.” İslâm Ansiklopedisi. Cilt 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 1992. 197-200.

La Croix. 14 Mai 1916.

La Grande Guerre du XXe Siècle. Maison de la Bonne Presse. No: 27. Avril 1917. 463-471.

La Guerre Mondiale: Bulletin Quotidien Illustré. No: 85. 8 Décembre 1914.

La Lanterne. Edition du Soir. 9 Décembre 1915.

La Lanterne. Edition du Soir. 1er Mars 1916;

La Presse. 26 Janvier 1916.

La Presse. 27 Fèvrier 1917.

Le Gaulois. 27 Mai 1916.

Le Miroir. 27 Fèvrier 1916.

Le Temps. 14 Février 1916. Le Temps. 17 Janvier 1917.

Le Temps. 28 Février 1917. Le Temps. 1er Mars 1917.

L’Univers. Journal Catholique de la Semaine. 16 Septembre 1917.

L’Univers. Journal Catholique de la Semaine. 25 Novembre 1917.

Malleterre, Gabriel. “La Guerre dans Le Levant.” La Revue des Deux Mondes Mai 1916. Marin, Louis. Rapport, Chambre des Députés (Impressions: Projets des Lois, Propositions, Rapports etc.). No: 2554. Paris: 4 Octobre 1916.

Ministre de la Guerre l’État-Major de l’Armée-Service Historique. Les Armées Françaises dans la Grande Guerre. Tome IX. 1er Volume. Paris: Imprimerie Nationale, MDCCCXXXVI.

Revue d’Histoire de la Guerre Mondiale. No: I. Janvier 1928.

Ünal, Uğur. Arşiv Belgelerine Göre Kûtü’l Amâre Zaferi. İstanbul: Seçil Ofset, 2016.

Townshend, Charles Vere Ferrers. Irak Seferi ve Esaret. Tercüme: Târih-î Asker-î Osmânî Encümeni. Sadeleştiren. Recep Ahıshalı. İstanbul: Yeditepe, 2007.

Townshend, Charles V. F. Esir bir İngiliz Generalin Kaleminden Kûtulamâre’de Esaret. Sadeleştiren. Recep Ahıshalı. İstanbul: Yeditepe, 2016.

Türkgeldi, Ali Fuat. Görüp İşittiklerim. Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2010. Vic, Jean. La Littérature de la Guerre, Manuel Méthodique et Critique des Publications de Langue Française. Paris: Payot, 1918.