Sosyal Medyadan Hareketle Türkçede Formülsel Kalıp İfadeler: ‘Snowclone’ ve ‘Muzip İma’ Örnekleri

Türkçenin söz hazinesinin dikkate değer bir parçasını teşkil eden kalıp ifadeler, sözlü yahut yazılı iletişim esnasında kendilerine sıklıkla başvurulan dil unsurlarıdır. Belli bir bağlama sahip olmaları bu türden kalıp ifadelerin en belirgin niteliğidir. Bunlardan; atasözleri, deyimler, ikilemeler vb. hakkında çok sayıda bilimsel araştırma yapılmıştır. 2004 yılında bir gazetecilik terimi olarak isimlendirilmiş “snowclone”lar hakkında ise Türkçede kapsamlı bir çalışma henüz ortaya konmamıştır. “Snowclone”lar formülsel klişe ifadelerdir ve belli kalıpların yeni bağlamlar doğrultusunda kullanılmalarıyla ortaya çıkarılırlar. Bununla birlikte, “snowclone”larla diğer formülsel kalıp ifadeleri birbirinden ayırmak gerekir. Zwicky’nin de belirttiği gibi Formülsel “muzip ima” olarak adlandırılan ve bir kalıp ifadenin “snowclonelaşma” aşamalarının tümünü tamamlayamamış biçimini temsil eden ifadeler “snowclone”lardan ayrı olarak ele alınmalıdır. “Snowclone” terimi, her ne kadar bir gazetecilik terimi olarak ortaya çıktıysa da formülsel “muzip ima”larla birlikte internet memlerinde kendine yeni, işlek bir mecra bulmuştur. Bu çalışmada, “snowclone” teriminin açımlanması denenmiş ve “snowclone”larla birlikte birtakım formülsel “muzip ima”ların Türkçedeki kullanımları sosyal medyadan hareketle örneklendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Snowclone, Kalıp İfadeler, muzip ima, sosyal medya, internet memleri

Formulaic Phrases In Turkish With Reference To Social Media: Some Examples Of Snowclones And Playful Allusions

Formulaic expressions, which form a remarkable part of the Turkish vocabulary, are the elements of language that are frequently used during verbal or written communication. Among them numerous scientific studies have been conducted on proverbs, idioms, reduplications, etc. A comprehensive study of “snowclone”, which was named as a journalistic term in 2004, has not yet been revealed in Turkish. Snowclones are formulaic clichés and are revealed by using certain phrases in line with new contexts. However, it is necessary to distinguish between snowclones and other formulaic phrases. As Zwicky points out, expressions called playful allusions, which represent a pattern of expressions that have not completed all of the “snowcloneization” stages, should be treated separately from “snowclones”. Although the term” snowclone “ originated as a journalistic term, it has found itself a new home in internet memes with playful allusions. In this study, the term “snowclone” has been tried to be explained and the use of snowclones and some playful allusions in Turkish has been tried to be exemplified through social media.

Keywords:

Snowclone, Phrases, Playful Allusions, Social Media, Internet Memes,

PDF

___

Acun, Ramazan (2000), “İnternet ve Telif Hakları”, Bilgi Dünyası, 1 (1), s. 5-26.
Aksan Doğan (2002), Anadilimizin Söz Denizinde, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Aktaş, Özgür (2016), “Bir İletişim Yöntemi Olarak Caps/Memes”, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 6 (14), s. 1-14.
Bolter, Jay David ve Grusin, Richard (1999), Remediation: Understanding New Media, Cambridge, MA: MIT Press.
Burgess, Jean (2007), Vernacular Creativity and New Media, Yayımlanmamış Doktora Tezi. Brisbane: Queensland University of Technology. http://eprints.qut.edu.au/16378/1/ Jean_Burgess_Thesis.pdf (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
Bülbül, Rıdvan (2001), İletişim ve Etik, Ankara: Nobel Yayın-Dağıtım.
Chivers, Tom (09.04.2015). “The Inuit Don't Have 100 Words For Snow, So Why Does The Myth Persist?” https://www.buzzfeed.com/tomchivers/no-the-inuit-dont-have-100-words-for-snow (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
Çakır, Hamza ve Topçu, Hakan (2005), “Bir İletişim Dili Olarak İnternet”, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19 (2), s. 71-96.
Çelik, Anıl (2015), “Nilgün Marmara’nın Şiirlerinde Dil Sapmaları”, Uluslararası Türk Dünyası Kültür Araştırmaları Dergisi, Bahar 2015 - 1 (1), s. 76-91.
Çelik, Anıl (2016), “Türkiye Türkçesi Atasözü Ve Deyimlerinde Toplumun Delilik Algısı”, Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Bartın, 28-30 Nisan 2016, Cilt 2, s. 449-465.
Delice, Hacı İbrahim (2012), Türkçe Sözdizimi, İstanbul: Kitabevi.
Efendioğlu, Süleyman (2006), “Cümle Menşeli Edatlar”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, S. 31, s. 193-207.
Eroğluer, Kemal (2011), “Örgütsel İletişim ile İş Tatmini Unsurları Arasındaki İlişkiler: Kuramsal Bir İnceleme”, Ege Akademik Bakış, Cilt: 11, Sayı: 1, Ocak 2011, s. 121-136.
Gençalp, Hüseyin (2019), “Görsel Kültür, Çoklu Okuryazarlık ve Çoklu Biçimlilik Bağlamında Sosyal Medya İletileri”, Global Media Journal TR Edition, 10 (19), Güz 2019 Sayısı, s.52-75).
Gökdayı, Hürriyet (2008), “Türkçede Kalıp Sözler”, Bilig Dergisi, Sayı:44, s. 89-110.
Güvenç, Ahmet Özgür (2017), “Anlatıdan Görsele Elektronik Mizah Kültürü”, Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, s. 101-112.
Jenkins, Henry (1992), Textual Poachers: Television Fans & Participatory Culture, New York, London: Routledge.
Jenkins, Henry (2006), Convergence Culture: Where Old And New Media Collide, New York, London: New York University Press.
Jenkins, Henry, Clinton, Katie, Purushotma Ravi, Robison, Alice J., Weigel, Margaret (2007), Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media Education for the 21st Century.
https://www.macfound.org/media/article_pdfs/JENKINS_WHITE_PAPE R. PDF (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
Karataş, Şule, Binark, Mutlu (2016), “Yeni Medyada Yaratıcı Kültür: Troller ve Ürünleri ‘Caps’ler”, TRTAkademi, cilt 1, sayı 2, s. 427–448.
Kırık, Ali Murat (2017), “Yeni Medya Aracılığıyla Değişen İletişim Süreci: Sosyal Paylaşım Ağlarında Gençlerin Konumu”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, cilt.5, s.230-261.
Markham, Annette, Buchanan, Elizabeth (2015), “Etik Karar Alma ve İnternet Araştırmaları: İnternet Araştırmaları Birliği (AoIR) Etik Çalışma Komitesinden Tavsiyeler”, Folklor/Edebiyat, 21 (83), s. 411-431.
McFedries, Paul (2008), “Snowclone Is The New Cliché.”, IEEE Spectrum: Technology, Engineering, and Science News, February 1, 2008. https://spectrum.ieee.org/at-work/education/snowclone-is-the-new-clich.
Mutlu, Erol (1999), İletişim Sözlüğü, Ankara: Ark Yayınları.
Nakilcioğlu, İsmail Hakkı (2007), “İletişimden Bilişime: İnternet Kültüründen Kesitler”, Akademik Bilişim, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya, 31 Ocak-2 Şubat 2007.
Nissenbaum, Asaf ve Shifman, Limor (2015), “Internet Memes as Contested Cultural Capital: The Case of 4chan’s /b/ Board,” New Media & Society: p. 1-19.
Oğuz, Betül Bülbül (2012), “Sosyal Medya Dilinin Görüntüsel Gösterge Boyutu ve Bunun Dile Etkisi”, Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7/4, 2012, s. 1157-1166.
Oy, Aydın (1958), “Atasözlerimizin Toplumsal Değeri”, Eğitim Hareketleri, 4 (40), s.24-26.
Pullum, Geoffrey K. (27.10.2003). “Phrases For Lazy Writers In Kit Form” http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/000061.html (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
Pullum, Geoffrey K. (16.01.2004). “Snowclones: Lexicographical Dating To The Second” http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/000350.html (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
Rosen, Jay (2012), The People Formerly Known As The Audience. M. Mandiberg (Ed.), The social media reader içinde (ss. 13-16). New York, London: New York University Press.
Temur, Turan ve Vuruş, Nurdan (2009), “İnternet (Genel Ağ) Ortamında Türkçenin Kullanımına İlişkin Bir Çözümleme”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12:22, Aralık, 2009. s.232-244.
Toklu, M. Osman (2003), Dilbilime Giriş, Ankara: Akçağ Yayınları.
Üstünova, Kerime (2011), Dil Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları.
Whitman, Glen (14.01.2004) / (12.06.2005). “Phrases for Lazy Writers in Kit Form Are the New Clichés” http://agoraphilia.blogspot.com/2004/01/phrases-for-lazy-writers-in-kit-form.html (Erişim Tarihi: 12.01.2020).
Yanık, Akan (2016), “Yeni Medya Nedir Ne Değildir?”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 9 Sayı: 45, s. 898-910.
Yılmaz, Çağrı (2017), “İnternet-Ortamlı Mem Çalışmaları: Uluslararası Alanyazına Bir Bakış ve Türkiye’deki Olanaklar”, Global Media Journal TR Edition, 8 (15), s.182-207.
Yılmaz, Serhat Sabri (2017), “Sosyal Medyadan Gündelik Hayata: Mizahî Kalıp Sözler”, Uluslararası Genç Akademisyenler Kültür Kongresi- SOKÜM ve Mizah, s. 381-389.
Yurtbaşı, Metin (2017), “Türkiye’de 2000-2017 Döneminde Oluşan Veya Yaygınlaşan Yeni Sözler (Neolojizmler)”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(40), s. 491- 562.
Zıllıoğlu, Merih (2003), İletişim Nedir?, İstanbul: Cem Yayınevi.
Zwicky, Arnold (21.05.2005). “An Avalanchlet Of Snowclones” http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/002185.html (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
Zwicky, Arnold (18.10.2005). “Critical Tone For A New Snowclone” http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/002555.html (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
Zwicky, Arnold (13.03.2006), “Snowclone Mountain?” http://itre.cis.upenn.edu/~myl/languagelog/archives/002924.html (Erişim Tarihi: 17.01.2020).
İnternet Kaynakları URL-1: TDK Güncel Sözlük, “İletişim” https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi:12.01.2020)
URL-2: “Wikipedia.com”, “Rail Replacement Bus Service” https://en.wikipedia.org/wiki/Rail_replacement_bus_service (Erişim Tarihi:12.05.2020)
URL-3: “Dictionary.com”, “Snowclone” https://www.dictionary.com/e/slang/snowclone/ (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-4: “Beyaz Show / Youtube” (03.11.2015) “Beyaz Show - Vurur yüze ifadesi, "Bulur seni bitanesi" cümlesi nasıl fenomen oldu?” https://www.youtube.com/watch?v=T0VxdgAHk2c (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-5, “Twitter” (23.09.2015) “@mervezby” https://twitter.com/mervezby/status/646659566273474560 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-6, “Twitter.com” (25.09.2015) “@mervezby” https://twitter.com/mervezby/status/646721424292491264) (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-7: “Fikralarim.com” “Çay da mı İçmayak” http://www.fikralarim.com/cayda-mi-icmayak.html (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-8: “Uludagsozluk.com” (02.03.2012). “O Kedi Buraya Gelecek” https://www.uludagsozluk.com/k/o-kedi-buraya-gelecek/ (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-9: “Eksisozluk.com” https://eksisozluk.com/ (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-10: “Incisozluk.com” https://incisozluk.com (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-11: “Twitter.com” https://twitter.com/ (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-12: “Eksisozluk.com” (04.12.2018). “x bey diyeceksiniz” https://eksisozluk.com/x-bey-diyeceksiniz--5197531 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-13: “Eksiduyuru.com” (14.07.2017). “Bey diyeceksiniz tanımı nereden geliyor?” https://www.eksiduyuru.com/duyuru/1207325/bey-diyeceksiniz-tanimi-nereden-geliyor (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-14: “Onedio.com” (29.12.2016). “Sosyal Medyanın Yeni Modası 'Şey Değil mi Bu?' Kalıbıyla Mizah Yapan 15 Kişi” https://onedio.com/haber/sosyal-medyanin-yeni-modasi-sey-degil-mi-bu-kalibiyla-mizah-yapan-15-kisi-748348 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-15: “Twitter.com”, @tamamdaniyee https://twitter.com/tamamdaniyee/status/787707769898106881?s=20 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-16: “Twitter.com”, @canoloji https://twitter.com/canolojii/status/869263302991458310?s=20 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-17: “Onedio.com” (23.09.2016). “Süs Çılgını Yeni Gelinler Gibi Ziyaretçişkolarına Sunumsuz Yakalanan 20 Kişi” https://onedio.com/haber/sus-cilgini-yeni-gelinler-gibi-ziyaretciskolarina-sunumsuz-yakalanan-21-kisi-731959 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-18: “Twitter.com”, @ bloreleibyim61 https://twitter.com/bloreleibyim61/status/777117643094589441 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-19: “Onedio.com” (03.11.2016). “Neresi Olsa Beğenirsiniz?' Sorusunun Cevabını Mizahla Veren 18 Kişi” https://onedio.com/haber/-neresi-olsa-begenirsiniz-sorusunun-cevabini-mizahla-veren-15-kisi-737837 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-20: “Onedio.com” (25.03.2017). “Sosyal Medya İkiyüzlülüklerimizi Hunharca Yüzümüze Çarpan Akımdan 15 Komik Paylaşım” https://onedio.com/haber/sosyal-medya-ikiyuzluluklerimizi-hunharca-yuzumuze-carpan-akimdan-15-komik-paylasim-761167 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-21: “Biacaip.com”(14.06.2019) “Sosyal Medyadaki “Neyim Ben?” Akımıyla Tatlı Tatlı Dalgasını Geçen 25 Twitter Kullanıcısı” https://biacaip.com/sosyal-medyadaki-neyim-ben-akimiyla-tatli-tatli-dalgasini-gecen-25-twitter-kullanicisi/ (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-22: “Onedio.com” (15.05.2015). “Twitter'da "Belki... Değildik Ama... " Kalıbıyla Atılmış En İyi 17 Tweet” https://onedio.com/haber/twitter-da-belki-degildik-ama-kalibiyla-atilmis-en-iyi-17-tweet-508635 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-23: “Onedio.com” (03.07.2015). “Şunu Yapmasa İyi İnsan Aslında" Dediğimiz 13 Kişi” https://onedio.com/haber/cevresimizde-rastladigimiz-insanlari-iyi-cocuk-aslinda-kalibiyla-yansitan-19-eglenceli-tweet-538805 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-24: “Onedio.com” (28.01.2015). “Ünlü de Olsa İnsanların Üzüldüğünü Gösteren 17 "Mutlu Sanıyorlar" Caps'i “https://onedio.com/haber/mutlu-saniyorlar-capsleri-443866 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-25: “Onedio.com” (13.01.2015). “Başka Şeylerle Oyalanarak Bu İçeriği Üzdünüz: "Üzdünüz" Akımından Seçmece 18 Tweet” https://onedio.com/haber/icin-uzdunuz-tercih-ettiniz-tweetleri-435292 (Erişim Tarihi: 17.01.2020)
URL-26: “The Snowclones Database” “The queue” https://snowclones.org/the-queue/ (Erişim Tarihi: 17.01.2020)