Sabahattin Ali’nin “Hanende Melek”, “Yeni Dünya” ve “Çilli” Öykülerinde Düşmüş Kadın İmgesi

Şiir, roman gibi türlerde de eserler vermiş olan Sabahattin Ali, öykücü kimliği ön planda olan önemli biryazardır. Eserlerinde Anadolu insanının yaşam mücadelesini yansıtırken ezen-ezilen çatışmasını sıkça elealmıştır. Öykülerinde zengin-yoksul ve şehir-köy karşıtlığını işleyen yazarın ezilen ve haksızlığa uğrayançaresiz insanlardan yana bir tutum sergilediği görülmektedir. Sanatın toplumu iyiye ve güzele sevk etme rolüne dikkat çeken yazar, Anadolu insanının çileli yaşamını tüm çıplaklığı ile yansıtırken sınıfsal eşitsizliğinaltını çizmektedir. Sabahattin Ali’nin öykülerinde toplumsal koşullar, karakterlerin söz ve davranışlarınabüyük etki eder. Kadın karakterlerin ön planda olduğu “Hanende Melek” ve “Çilli” gibi öykülerde acıçeken kadın karakterler anlatılırken toplumsal konumları vurgulanır.Çalışmamızda yazarın öykülerinde sevecen bir tavırla yaklaştığı “düşmüş” kadınların, eğlence dünyasındaçalışan çilekeş kadınların anlatıldığı “Hanende Melek”, “Yeni Dünya” ve “Çilli” öyküleri incelenmektedir.Esere dönük eleştiri yöntemi ile erkek yazarın kaleminde kadın karakter kurgusu değerlendirilmektedir.“Hanende Melek” ve “Çilli” öyküsünde olduğu gibi biyografik unsurlara dikkat çekilmektedir. KonyaHalkevi’nde konferansta sunduğu kadın konulu metin başta olmak üzere Sabahattin Ali’nin düşünceleriniortaya koyan yazıları çalışmamızın kaynakları arasındadır.Öykülerde kadın imgesinin izi sürülürken kadını nesne olarak gören erkeğin toplumsal konumuna da aynatutulmaktadır. Düşmüş kadınların onurlu ve vefalı duruşlarına dikkat çeken yazar, toplumsal gerçeklerivurgulamaktadır. Yazar, toplumcu gerçekçiliğin ilkelerini bu metinlere yansıtmış mıdır? Kadın karakterlerin kendi hemcinsleri ile ilişkilerinde bir dayanışma söz konusu mudur? Çalışmamızda bu sorulara yanıtaranmaktadır. Yazar, bencil ve duyarsız erkekler yüzünden hayatları mahvolmuş kadınların hayata tutunmaçabalarına ayna tutarken erkek egemen toplumun ikiyüzlü ahlak anlayışını eleştirmektedir. Hem karakterlerin hem de toplumun yaralarına ışık tutarken dış gerçeklik ve iç gerçeklik bir arada ele alınır. Öykülerdedışlanan/horlanan/ötekileştirilen kadın karakterlerin hem bireysel hem de toplumsal kimlikleri irdelenmektedir. Çalıştıkları karanlık ve boğucu mekânların ruhu ile karakterlerin kendi ruhlarının özdeşliği dikkatçekmektedir. Öykülerin mekân kurgusunun tahlili önemlidir. Bu nedenle kadın- mekân ilişkisi de çalışmamızda önemli yer tutmaktadır.

___

  • Aydoğan, Bedri (2014), Sabahattin Ali’nin Yaşamı ve Yapıtlarına Genel Bir Bakış, Prof. Dr. Mehmet Özmen Armağan Kitabı, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi, s.61-94.
  • Bebel, August (1996), Kadın ve Sosyalizm, çev. Saliha Nazlı Kaya, İstanbul: İnter Yay.
  • Bezirci, Asım (1979), Sabahattin Ali, İstanbul: Gözlem Yay.
  • Bozoklar, Kutsiye (2016), Sosyalizm Kadın İnsan, İstanbul: Ceylan Yay.
  • Çelik, Behçet (2013), Sabahattin Ali’nin Öykülerinde İnsan ve Ülke Manzaraları, Sabahattin Ali, ed. Sevengül Sönmez, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. s.269-290.
  • Donovan, Josephine (1997), Feminist Teori, çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan, İstanbul: İletişim Yay.
  • Esen, Nüket (2013), Sabahattin Ali’nin Kadın Karakterleri, Sabahattin Ali, ed. Sevengül Sönmez, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. s.239-242.
  • Füruzan (2013), Hanende Melek, Sabahattin Ali, ed. Sevengül Sönmez, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. s.483-488.
  • Güneş, Mehmet (2016), Sabahattin Ali’nin Eserlerinin Kaynakları Roman, Hikâye ve Şiirlerinde Biyografik Unsurlar, Ankara: Hece Yay.
  • Humm, Maggie (2002), Feminist Edebiyat Eleştirisi, çev. Gönül Bakay, İstanbul: Say Yay.
  • Issı, Ahmet Cüneyt (2018), “Sabahattin Ali’nin Hikâyeciliğinde Ses ve Fotoğraf”, Hece Susturulamayan Ses Sabahattin Ali, S.253, s.365- 371.
  • Karaca, Alâattin (1993), “Sabahattin Ali’nin Öykülerinde Toplumsal Konular”, Türkoloji Dergisi, C. 11, S.1, s.221-231.
  • Korkmaz, Ramazan (1997), Sabahattin Ali (İnsan ve Eser). İstanbul: Yapı Kredi Yay. Oktay, Ahmet (2003), Toplumcu Gerçekçiliğin Kaynakları, İstanbul: Everest Yay.
  • Öğüt, Hande (2013), “İçimizdeki Şeytan’a Feminist Eleştirel Bir Bakış”, Sabahattin Ali, ed. Sevengül Sönmez, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. s.195-219.
  • Önder, Alev (2020), “Sabahattin Ali’nin Kağnı ve Kanal Öykülerinde Sosyal Adalet”, Rumeli-DE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S.19, s.387-398. Sabahattin Ali (2019), Sırça Köşk, Bütün Eserleri, İstanbul:Yapı Kredi Yay.
  • Sabahattin Ali (2020a), Çakıcı’nın İlk Kurşunu, İstanbul: Yapı Kredi Yay. 26. bs.
  • Sabahattin Ali (2020b), Yeni Dünya, Bütün Eserleri, İstanbul:Yapı Kredi Yay. 34. bs.
  • Selvi, Merve Sevda (2018), “Sabahattin Ali’nin Hikâyelerinde Aşkın Halleri”, Hece Susturulamayan Ses Sabahattin Ali, S.253, s.372-384.
  • Sönmez, Sevengül (2013), “Sabahattin Ali’nin Eserlerinde Otobiyografik Öğeler”, Sabahattin Ali, ed. Sevengül Sönmez, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. s.316-321.
  • Tosun, Necip (2007), “Sabahattin Ali Öykülerinde Aşk ve Kadın Algısı”, Eşik Cini, S.8, s.91-95.