Nur Baba’nın Kadınları

Yazdıkları ve toplumsal rolüyle Türk edebiyatının dikkat çeken isimlerinden olan Yakup Kadri Karaosmanoğlu (1889-1974) yazar ve diplomat olarak bilinir. Toplumsal dönüşümü dikkate alarak yazdığı idealist romanlarının yanında siyasi kimliği ile de tanınan Karaosmanoğlu, Millî Mücadele döneminde aktif görev alır. Milletvekilliği ve çeşitli ülkelerde elçilik yapan yazar, romanlarında gözlemlediği toplumsal sorunlara da yer verir. Yazarın ilk romanı olan Nur Baba (1922) bir Bektaşi tekkesindeki bozulma üzerinden tekke vasıtasıyla gerçekleşen bir aşkı anlatır. Bu aşk, mürşit Nur Baba açısından geçici ve zevke dayalıdır. Özne kendisidir ancak aşkın nesnesi olan kadınlar zamanla değişir. Romanın odağındaki Nigâr Hanım için ise karşı koyamadığı bir bağlılığa dönüşür. Bu bağlılık öncelikle beşerî bir aşk gibi görünse de zamanla ilahi bir bağlılık boyutuna dönüşür. Varlıklı ve güzel Nigâr Hanım’ın yaşı ilerledikçe gözden düşmesine karşın tekkeden kopamamasının nedeni bu manevi bağlılıkla açıklanabilir. Nur Baba’nın romanda anılan kadınları, ona iktidar açısından da katkıda bulunurlar. Dolayısıyla Nur Baba’nın ilişkilerinde iki yönlü bir çıkarı olduğu söylenebilir. Çalışmada öncelikle Nur Baba üzerinde durulacak. Onun kadınları çeken yönü ve cazibesinin nedenleri anlatılacak. Bir sonraki başlıkta kadınlar üzerinden bu ilişkilerin bir dökümü yapılacak, daha sonra bu ilişkilerin erkek ve tekke iktidarı ile ilişkisi kurulacaktır. Bu iktidarın öznesi elbette, mürşit Nur Baba’dır. Nur Baba’nın kadınlar üzerindeki tahakkümü ve dolayısıyla kadınların bağlılıkları hem maddi hem manevidir. Bu çalışma, Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Nur Baba romanındaki kadınları iktidar ve bağlılık üzerinden değerlendirmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Nur Baba, Bektaşilik, Kadın, İktidar

PDF

___

Akı, Niyazi (2017), Yakup Kadri Karaosmanoğlu İnsan-Eser-Fikir-Üslûp, İstanbul: İletişim Yay. 2. bs.
Aktaş, Şerif (2014), Yakup Kadri Karaosmanoğlu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. 1. bs.
Banarlı, Nihad Sâmi (1983), Resimli Türk Edebiyâtı Târihi, C. 2, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Biedermann, Hans (1992), Dictionary of Symbolism – Cultural Icons and the Meanings Behind Them, (Trans. James Hulbert), New York: Facts on Files Book.
Bourdieu, Pierre (2015), Eril Tahakküm, çev. Bediz Yılmaz, İstanbul: Bağlam Yayınları. 2. bs.
Canetti, Elias (2014), Kitle ve İktidar, çev. Gülşat Aygen, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 6. bs.
Cevizci, Ahmet (1999), Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayınları. 3. bs.
Çakmak, Yalçın (2022), “Muhabbetten Hınca: Bektaşi Aynasında Yakup Kadri Karaosmanoğlu”, Huzursuz Bir Ruhun Panoraması: Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Edebiyat ve Düşünce Dünyası, hzl. Yalçın Çakmak - Özge Dikmen, İstanbul: İletişim Yayınları. s.279-309. 1. bs.
Çelik, Yakup (2007), “Roman”. Türk Edebiyatı Tarihi 4, İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 217-278.
Durgun, H. Harika (2019), Kitab-ı Mukaddes’in Gölgesinde Yakup Kadri Karaosmanoğlu, İstanbul: Dergâh Yayınları. 1. bs.
Durmuş, Refiye (2008), Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Roman ve Hikâyelerinde Kadın ve Kadın Eğitimi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
Enginün, İnci (2020), Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, İstanbul: Dergâh Yayınları. 22. bs.
Ertaylan, İsmail Hikmet (2011), “Yakup Kadri”, Türk Edebiyatı Tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, s.907-912.
Estés, Clarissa Pinkola (2013), Kurtlarla Koşan Kadınlar Vahşi Kadın Arketipine Dayalı Mit ve Öyküler, çev. Hakan Atalay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Gariper, Cafer - Küçükcoşkun Yasemin (2009), Diyonizyak Coşkunun İhtişam ve Sefaleti – Yakup Kadri’nin Nur Baba Romanına Psikanalitik Bir Yaklaşım, İstanbul: Akademik Kitaplar. 1. bs.
Girard, René (2013), Romantik Yalan Romansal Hakikat, Edebi Yapıda Ben ve Öteki, çev. Arzu Etensel İldem, İstanbul: Metis Yayınları.
Karaosmanoğlu, Yakup Kadri (2021), Nur Baba, İstanbul: İletişim Yayınları.
Moran, Berna (2010), “Kiralık Konak”, Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1, s.179-200. İstanbul: İletişim Yayınları. 22. bs.
Özcan, Tarık (2002), “Nur Baba Romanında Nigâr Hanımın Niyet ve Eylemleri Üzerine Bir Çözümleme”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C.12, S.1, s.87-96.
Öztürk, Nurettin (2007), “Edebî ve Sosyal Boyutuyla Modern Türk Edebiyatında Tipler”, Türk Edebiyatı Tarihi 4, İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 441-467.
Perrault, Charles (1921), Old-Time Stories, New York: Dodd. Mead & Company.
Polat, Nazım Hikmet (2001), “Yakup Kadri Karaosmanoğlu”, İslâm Ansiklopedisi, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C.24, s.465-468.
Scheler, Max (2004), Hınç Ressentiment, çev. Abdullah Yılmaz, İstanbul: Kanat Kitap. 1. bs.
Sophokles (2010), Kral Oidipus, çev. Bedrettin Tuncel, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
Şahin, İbrahim (2022), “Kiralık Konak yahut Erosun Fenomenolojisi”, Huzursuz Bir Ruhun Panoraması: Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Edebiyat ve Düşünce Dünyası, hzl. Yalçın Çakmak - Özge Dikmen, İstanbul: İletişim Yayınları. s.69-90. 1. bs.
Tanpınar, Ahmet Hamdi (2007), Edebiyat Üzerine Makaleler, İstanbul: Dergâh Yayınları. 8. bs.
Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük (2005), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Watt, Ian (2016), Modern Bireyciliğin Mitleri Faust Don Quijote Don Juan Robinson Crusoe, çev. Mehmet Doğan, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları. 2. bs.