KUTADGU BİLİG’DE OLUMLU VE OLUMSUZDUYGULAR

Duygular içinde yaşadığımız kültürün beklenti ve düşünceleriyle şekillenmektedir. Bu çalışmada Türk kültürünün ve Türk dilinin temel eserleri olan “Eski Türk Yazıtları”, 11. yüzyıldan günümüze ulaşan “Dîvânu Lügâti’tTürk” ile “Kutadgu Bilig”de geçen “mutluluk, aşk, acı, korku, şüphe, keder, haset, utanma, öfke, kaygı, heyecan, neşe, öç, övünme, huzur, iğrenme vb.” duyguları bildiren kelimeler ve anlam özellikleri incelenmiştir. Kutadgu Bilig’de yer alan duygu bildiren kelimelerin geçtiği dizelerden hareketle Yusuf Has Hâcib’in Türk kültür yapısı içinde 11. yüzyıldan günümüze neler ulaştırdığı belirlenmeye çalışılmıştır. Eski Türk Yazıtları ve Dîvânu Lügâti’tTürk’te geçen duygularla mukayese edilmiş ve tarihî süreçte Türk kültürü içinde duyguların nasıl ifade edildiği belirlenmeye çalışılmıştır. Her dil, bir milletin dünya görüşünü içeren ve onu taşıyan bir sistemdir. Türk diline ait dünya görüşüyle yazılmış eserlerde, hayat içinde önemli bir yere sahip olan duyguların Türk kültürü içindeki yeri ile ilgili bazı çalışmalar yapılmış olsa da “mutluluk, pişmanlık” dışında Kutadgu Bilig’de duyguların hangi özelliklerle anlatıldığı belirlenmemiştir. Bu çalışmada duyguların eserdeki yeri dil-kültür ilişkisi içinde değerlendirilmiştir.

Posi̇ti̇ve and Negati̇ve Emotions in Kutadgu Bilig

Emotions are also interwoven with the expectations and thoughts ofthe culture we live in. In this study, Old Turkic Inscriptions, the emotive words(happiness, love, pain, fear, doubt, grief, envy, embarrassment, anger, anxiety,excitement, joy, vengeance, boast, peace, disgust, etc.) and meaning featuresin Divanu Lügati’t-Türk and Kutadgu Bilig, which reached to the present dayfrom the 11th century, will be examined. In the study, it will be stated whatYusuf Has Hâcib has achieved in the Turkish cultural structure from the 11thcentury to the present day based on the lines that express emotive words inKutadgu Bilig. It will be compared with Old Turkic Inscriptions and emotionevaluations in Divanu Lügati’t-Türk and it will be tried to determine howemotions are expressed in Turkish culture within a historical process.Every language is also a system that includes and carries the world view ofa nation. Although some studies have been done about the place of emotionswhich is of capital importance in life in Turkish culture in the works writtenwith the world view of Turkish language, the emotions in Kutadgu Biligother than happiness and regret have not been included. Examining thecharacteristics of emotions in Kutadgu Bilig, Turkish emotion culture willbe explained in terms of language-culture relationship.

PDF

___

AHMED, Sara (2017). Duyguların Kültürel Politikası (Çev. Sultan KOMUT), İstanbul: Sel Yayıncılık.
AKALIN, Şükrü Halûk; vd. (2011). Türkçe Sözlük, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
AKALIN, Şükrü Halûk; vd. (2018). Yazım Kılavuzu, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ARAT, Reşit Rahmeti (1979). Kutadgu Bilig III: İndeks, (Haz. Kemal Eraslan; Osman Fikri Sertkaya; Nuri Yüce), İstanbul: Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
ARAT, Reşit R. (1991). Kutadgu Bilig I, Metin, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
ARAT, Reşit R. (1959). Kutadgu Bilig II, Tercüme, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
BAL, Metin (2018). “Caydırmaya Karşı Platon’un Lakhes Diyaloğunda ve Aldous Huxley’in Cesur Yeni Dünya Romanında Cesaret Felsefesi”, Mavi Atlas, 6, 1: 90-130.
BAŞ, Melike (2015). Conceptualization of Emotion through Body Part Idioms in Turkish: A Cognitive Linguistic Study, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
BİLDİK, Tezan (2013). “Ölüm, Kayıp, Yas ve Patolojik Yas”, Ege Tıp Dergisi / Ege Journal of Medicine, 52, 4: 223-229.
BOZKURT, Ferdi (2014). “Sözlüklerdeki Temel Duygu Kavramlarının Yeniden Tanımlanması: Bir Yöntem Önerisi”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 21, 1: 25-34.
CONDON, John (2000). Kelimelerin Büyülü Dünyası, (Çev. Murat ÇİFTKAYA), İstanbul: İnsan Yayınları.
CÜCELOĞLU, Doğan (2012). İnsan ve Davranışı: Psikolojinin Temel Kavramları, İstanbul: Remzi Kitabevi.
ÇAĞRICI, Mustafa (2001). “İtidal”, TDV İslâm Ansiklopedisi (23), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
ÇAĞRICI, Mustafa (2002). “Kin”, TDV İslâm Ansiklopedisi (26), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
ÇAĞRICI, Mustafa (2004). “Merhamet”, TDV İslâm Ansiklopedisi (29), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
ÇEÇEN, Rezan (2002). “Duygular İnsan Yaşamında Neden Vazgeçilmez ve Önemlidir”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, IX, 9: 164-170.
DEMİRTAŞ, Andaç; DÖNMEZ, Ali (2006). “Yakın İlişkilerde Kıskançlık: Bireysel, İlişkisel ve Durumsal Değişkenler”, Türk Psikiyatri Dergisi, 17, 3: 181-191
DİLÂÇAR, Agop (1995). Kutadgu Bilig İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
DÖLEK, Adem (2003). “Sünnet Işığında Hırs Hastalığı Ve Korunma Yolları”, HRÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI, 6: 50-76.
ER, Nurhan (2006). “Duygu Durum Sıfat Çiftleri Listesi”, İstanbul Çalışmaları, 26: 21-43.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2004). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi, Ankara: Akçağ Yayınları.
ERCİLASUN, Ahmet B.; Akkoyunlu, Ziyat, (2015), Kâşgarlı Mahmut Divânu Lugâti’t-Türk, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ERCİLASUN, Ahmet B. (2016). Türk Kağanlığı ve Türk Bengü Taşları, İstanbul: Dergâh Yayınları.
ERGİN, Muharrem (1992). Orhun Abideleri, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
HACIZADE, Naile (2012). Bilişsel Dilbilim Açısından Duyguların Dili, Konya: Çizgi Kitabevi.
KOCAOĞLU, Timur (1970). “Kutadgu Bilig’de Pişmanlık Duygusu I-II”, Türk Dünyası, İstanbul IV, 16: 20-21; 17: 34-38.
LUPTON, Deborah (2002). Duygusal Yaşantı, Sosyo-Kültürel Bir İnceleme (Çev. Mustafa CEMAL), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
ÖZAFŞAR, Mehmet Emin, vd. (2013). Hadislerle İslam C.1, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
SMİTH, Tiffany Watt (2018). Duygular Sözlüğü (Çev. Hale ŞİRİN), İstanbul: Kolektif Kitap.
ŞİRİN, Hatice (2016). Eski Türk Yazıtları Söz Varlığı İncelemesi, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
TARHAN, Nevzat (2010). Duyguların Dili, İstanbul: Timaş Yayınları.
ULUDAĞ, Süleyman (2007). “Recâ”, TDV İslâm Ansiklopedisi (34), İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
YAYLAGÜL, Özen, (2005), “Türk Runik Harfli Metinlerde Mental Fiiller”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, II, 1: 17-51.