İbrahim Halil DOĞAN, Fatih KAYA, Mesut AYDIN

Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Afetlere Yönelik Tutum Düzeylerinin İncelenmesi

Bu araştırmanın amacı, Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutum düzeylerini incelemektir. Nicel bir yöntemin izlendiği araştırmada, tarama ve nedensel karşılaştırma modelleri kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında İnönü Üniversitesi’nde öğrenim gören Sosyal Bilgiler öğretmen adayları oluştururken, evren içerisinde yer alan 144 kadın ve 57 erkek olmak üzere toplam 201 öğretmen adayı ise araştırmanın örneklemi olarak belirlenmiştir. Araştırmanın örneklemi belirlenirken tabakalı seçkisiz örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Bu doğrultuda, 2021-2022 eğitim-öğretim yılında İnönü Üniversitesi’nde öğrenim gören 1., 2., 3. ve 4. sınıf Sosyal Bilgiler öğretmen adayları, her sınıf kademesinde belirli oranda seçkisiz olarak araştırmanın kapsamına alınmıştır. Araştırmanın verileri, Türkan ve Kılıç (2017) tarafından geliştirilen “Üniversite Öğrencilerinin Bilişsel, Duyuşsal ve Davranışsal Boyutta Afetlere Yönelik Tutum Ölçeği” kullanılarak elde edilmiştir. Elde edilen verilerin analizinde, “Bağımsız Gruplar T (Independent-Samples T)”, “Tek Yönlü ANOVA (One-Way ANOVA)” ve betimsel istatistiki testler uygulanmış ve bu kapsamda SPSS 24.0 yazılım paket programı kullanılmıştır. Araştırmanın sonuçları değerlendirildiğinde ise Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının afetlere yönelik tutum düzeylerinin genel anlamda yüksek olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Sosyal Bilgiler, Afet, Tutum, Öğretmen Adayı

Investigation of Social Study Teacher's Attitudes Towards Disasters

The aim of this study was to examine the attitudes of social studies teacher candidates towards disasters. A quantitative research approach was employed, utilizing scanning and causal-comparative models. The population of the study consisted of Social Studies teacher candidates enrolled at İnönü University during the 2021-2022 academic year. The sample of the research was composed of 201 teacher candidates, including 144 females and 57 males. The researchers employed a stratified random sampling method to determine the sample for the study. Accordingly, Social Studies teacher candidates from the 1st, 2nd, 3rd, and 4th grades at İnönü University were randomly selected at a certain rate from each grade level. The data for the study were collected using the "Cognitive, Affective and Behavioral Attitude Scale of University Students Towards Disasters" developed by Türkan & Kılıç (2017). Statistical analysis of the data included the application of independent-samples T-Test, one-way ANOVA, and descriptive statistical tests. The SPSS 24.0 software package was used for data analysis. Upon evaluation of the research findings, it was revealed that the social studies teacher candidates exhibited generally high level of attitude towards disasters.

Keywords:

Social Studies, Disaster, Attitude, Teacher Candidate,

PDF

___

AFAD (2014). Türkiye afet farkındalığı ve afetlere hazırlık araştırması. 03.12.2022 tarihinde, https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/3923/xfiles/turkiye-afet-farkindaligi-ve afetlere-hazirlik-arastirmasi_-2014-edited.pdf adresinden alınmıştır.
Başbuğ Erkan. B., Özmen, B. & Güler, H. (2011). Türkiye’de afet zarar azaltımını sürdürülebilir eğitimle sağlamak. 1. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, 11-14. https://www.tdmd.org.tr/pdf/Konferans/Ankara/26.Oturum/1.TDMSK_115.pdf.
Bernhardsdottir, A. E., Musacchio, G., Ferreira, M. A., & Falsaperla, S. (2016). Informal education for disaster risk reduction. Bulletin of Earthquake Engineering, 14(7), 2105-2116. DOI:10.1007/s10518-015-9771-9
Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik, araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum (28. Baskı). Pegem Akademi.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2021). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri (33. Baskı). Pegem Akademi.
Cin, M. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının doğal afetler ile ilgili yanılgıları. Marmara Coğrafya Dergisi, (22), 70-81. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3212
Değirmenci, Y., Kuzey, M. & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 33-46. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.591345
Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Journal of Education Faculty, 16(1), 386-416. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2019.130
Erkal, T., & Değerliyurt, M. (2009). Türkiye’de afet yönetimi. Doğu Coğrafya Dergisi, 14(22), 147-164. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunidcd/issue/2437/31194
Faupel, C. E., & Styles, S. P. (1993). Disaster education, household preparedness, and stress responses following Hurricane Hugo. Environment and Behavior, 25(2), 228–249. https://doi.org/10.1177/0013916593252004
Fine, C. (2010). Delusions of gender: how our minds, society, and neurosexism create difference. (K. Tanrıyar, Çev.) Sel Yayıncılık.
Giddens, A. (2008). Sosyoloji. (C. Güzel, Çev.). Kırmızı Yayınları.
Gültekin, V., & Şeşen, Y. (2020). Afet okuryazarlığı. A. H. Kuzucuoğlu & Y. Şeşen (Ed.), Bilgi merkezlerinde risk ve kriz yönetimi (ss. 180-193) içinde. Hiperlink Yayınları.
Hisar, K. M. & Yurdakul, A. (2015). Bir üniversitenin hemşirelik öğrencilerinin afetlerde sağlık hizmetleri ile ilgili bilgilerinin değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(2), 54-65. https://dergipark.org.tr/tr/pub/maeusabed/issue/19416/206505.
Hoffmann, R., & Muttarak, R. (2017). Learn from the past, prepare for the future: Impacts of education and experience on disaster preparedness in the Philippines and Thailand. World Development, 96, 32-51. http://dx.doi.org/10.1016/j.worlddev.2017.02.016
Hurnen, F., & McClure, J. (1997). The Effect of Increased Earthquake Knowledge on Perceived Preventability of Earthquake Damage, Australasian Journal of Disaster and Trauma Studies, 1(3). https://www.massey.ac.nz/~trauma/issues/1997-3/mcclure1.htm.
ICRC (1994). Code of conduct for the International Red Cross and Red Crescent Movement and Non-Governmental Organizations (NGOs) in disaster relief. 09.12.2022 tarihinde, https://www.icrc.org/en/doc/assets/files/publications/icrc-002-1067.pdf adresinden alınmıştır.
İnal, E., Kocagöz, S. & Turan, M. (2012). Temel afet bilinç ve hazırlık düzeyinin saptanmasına yönelik bir araştırma. Türkiye Acil Tıp Dergisi, 12(1), 15-19. http://dx.doi.org/10.5505/1304.7361.2012.05658
Kara, İ. (2018). Ortaokul 8. Sınıf öğrencilerinin afet farkındalıkları: Niksar, Erbaa, Taşova ilçeleri örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. On dokuz Mayıs Üniversitesi.
Karakuş, U. & Önger, S. (2017). 8. sınıf öğrencilerinin doğal afet ve afet eğitimi kavramını anlama düzeyleri/The understanding levels on natural disasters and disasters education concepts for 8th grade students students. Journal of History Culture and Art Research, 6(6), 482-491. https://doi.org/10.7596/taksad.v6i6.1247
Karakuş, U. (2013). Depremi yaşamış ve yaşamamış öğrencilerin deprem algılarının, metafor analizi ile incelenmesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 97-116. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31309
Kekic, D. & Milenkovic, M. (2015). Disaster risk reduction through educatıon. Danı Arčıbalda Rajsa" Archıbald Reıss Days. (ss. 106-115). academy of crımınalıstıc and polıce studıes.
Kiraz, E. (2018). Afet ve acil durum hakkında bilgi, tutum ve davranışların değerlendirilmesi: Sakarya ve Konya ili örneği [Yayımlanmamış Yüksek lisans Tezi] Gümüşhane Üniversitesi.
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (Fourth edition). The Guildford Press.
Köçer, M. S. (2019). Üniversite öğrencilerinin çevresel duyarlılığı ile afetlere yönelik tutumları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
Köseoğlu, A. M. (2015). Afet yönetimi ve insani yardım (1. Baskı). Nobel Yayıncılık.
Macaulay, J. (2007). Disaster education in New Zealand international. J.P. Stoltman et al. (eds.), Perspectives on natural disasters: Occurrence, mitigation, and consequences (pp. 417-428). https://doi.org/10.1007/978-1-4020-2851-9_24
Mahdaviazad, H. & Abdolahifar, G. (2014). Assessing household natural disaster preparedness in Shiraz, Iran, 2011: results of a knowledge, attitude, and practices survey. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 8(4), 349-352. https://doi.org/10.1017/dmp.2014.61
McClure, J. L., & Williams, S. (1996). Community Preparedness: Countering Helplessness and Optimism. In D. Paton., & N. Long. (Eds.), Psychological aspects of Disaster: Impact. coping, and Intervention. Palmerston (pp. 237-254). Dunmore Press.
McDonald, R. (2003) Introduction to natural and man-made disasters and their effects on buildings. Oxford: Elsevier.
MEB (2018). Sosyal Bilgiler dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). 09.12.2022 tarihinde, http://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/201812103847686SOSYAL%20B%C4%B0LG%C4%B0LER%20%C3%96%C4%9ERET%C4%B0M%20PROGRAMI%20.pdf adresinden alınmıştır.
Mitsos, Eirene & Browne, Ken (2010). Eğitimde cinsiyet farklılıkları: erkek çocukların başarısızlığı. Anthony Giddens (Ed), Günseli Altaylar (çev), Sosyoloji: başlangıç okumaları. Say Yayıncılık.
Owen, J. (2005). Tsunami family saved by schoolgirl's geography lesson. National Geographic News. 21/12/2022tarihindehttp://news.nationalgeographic.com/news/2005/01/0118_050118_tsunami_geography_lesson.html adresinden alınmıştır.
Özey, R. & Ünlü, M. (2020). Afetler ve afet yönetimi (1. Baskı). Aktif Yayınevi.
Özkazanç, S. & Yüksel, Ü. D. (2015). Evaluation of disaster awareness and sensitivity level of higher education students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 197, 745-753. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.07.168
Rothkrantz, L. J., & Fitrianie, S. (2018). Public awareness and education for flooding disasters. In Crisis Management-Theory and Practice. IntechOpen.
Sanford, L. T. and Donovan, M. E. (1999). Kadınlar ve benlik saygısı (kendimiz hakkındaki duygu ve düşüncelerimizi anlamak ve geliştirmek). (S. Kunt, Çev.). HYB Yayıncılık.
Scott, W, J. (2007). Toplumsal cinsiyet: faydalı bir tarihsel analiz kategorisi. (A. T. Kılıç, Çev.). Agora Kitaplığı.
Sever, R. (2019). Doğal afetler. R. Sever (Ed.), Afetler ve afet yönetimi (ss.14-44) içinde. Pegem Akademi.
Slattery, M. (2010). Sosyolojide temel fikirler (3.baskı). (Ö. Balkız vd., Çev.). Sentez Yayıncılık.
Slovic, P., Fischhoff, B. & Lichtenstein, S. (1984). Behavioral decision theory perspectives on risk and safety. Acta Psychologia , 56, 183-203. https://doi.org/10.1016/0001-6918(84)90018-0
Sözcü, U. & Aydınözü, D. (2019). Öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. International Journal of Geography and Geography Education, (40), 79-91. https://doi.org/0.32003/iggei.566164
Şahin, Y., Lamba, M. & Öztop, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin afet bilinci ve afete hazırlık düzeylerinin belirlenmesi. Medeniyet Araştırmaları Dergisi, 3(6), 149-159. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mad/issue/35962/505303.
Şimşek, A. (2018). Evren ve örneklem. A. Şimşek (Ed.). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (108-133) içinde. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
Taghizadeh, A. O., Hosseini, M., Navidi, I., Mahaki, A. A., Ammari, H. & Ardalan, A. (2012). Knowledge, attitude and practice of Tehran’s inhabitants for an earthquake and related determinants. PLOS Currents Disasters. 2012 Aug 6. Edition 1. https://doi.org/10.1371/4fbbbe1668eef
Tekin, Ö. & Dikmenli, Y. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 258-271. https://doi.org/10.31592/aeusbed.811043
Turan, M., Doğan, G., Bulut, Y., Öztürk, G. & Şahinöz, S. (2018). Yükseköğretim kurumlarında afet ve acil durumlara hazırlık çalışmaları ve etkinlikleri Gümüşhane üniversitesi örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 1-11. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gumussagbil/issue/36260/373462
Türkan, A. H. & Kılıç, İ. (2017). Üniversite öğrencilerinin bilişsel, duyuşsal ve davranışsal boyutta afetlere yönelik tutumlarına ilişkin bir betimleme. Itobiad: Journal of the Human & Social Science Researches, 6(1). https://dergipark.org.tr/en/pub/itobiad/issue/27443/290145
WHO (2017). Health emergency and disaster risk management: Overview. 09.12.2022 tarihinde, https://cdn.who.int/media/docs/default-source/disaster-mngmt/who-factsheet-overview december2017.pdf adresinden alınmıştır.
Wisner, B., Blaikie, P., Cannon, T., & Davis, L. (2004). At risk: Natural hazards, people’s vulnerability and disasters (2nd ed.). London: Routledge.
Yılmaz, F. (2021). Karakter eğitimi ve karakter eğitimi programları. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(1), 234-257. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1162729.
YÖK (2018). Sosyal Bilgiler öğretmenliği lisans programı. 12.12.2022 tarihinde, https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Sosyal_Bilgileri_Ogretmenligi_Lisans_Programi09042019.pdf adresinden alınmıştır.
Zengin, S. (2021). Sosyal Bilgiler öğretmen adaylarının doğal afetlere yönelik görüşlerinin incelenmesi: Amasya Üniversitesi örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Amasya Üniversitesi.