Melek KARACA, Oktay BEKTAS, Sibel SARAÇOĞLU

FEN BİLİMLERİ DERSİNE YÖNELİK ÖZ-YETERLİK ÖLÇEĞİ: GEÇERLİK ve GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

İnsanların belli bir performansa ulaşabilmelerini sağlayacak eylemleri örgütleme ve sergileme becerileri ile ilgili yargıları olarak tanımlanan öz-yeterlik, fen bilimleri dersinin amaçlarına ulaşılabilmesi için önemlidir. Bu araştırmanın amacı, fen bilimleri dersine yönelik geliştirilen öz-yeterlik ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışmasını yapmaktır. Araştırma nicel araştırma yönteminin tarama desenine dayalı olarak yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubunu Kayseri ili Melikgazi ilçesine bağlı dört farklı ortaokulda öğrenim gören, eğitimin farklı kademelerinden toplam 628 öğrenci oluşturmuştur. Uygulanan öz-yeterlik ölçeği kapsam geçerliğni sağlamak için alanyazına dayalı soru havuzu oluşturulmuş, taslak ölçek maddeleri belirlenmiş, uzman kontrolü sağlanmıştır. Ölçüt çalışma ile geliştirilen ölçek fatörlerinin güvenirlik katsayıları yorumlanarak ölçeüt geçerliği control edilmiştir. Yapı geçerliğini sağlamak için açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Geçerlik ve güvenirlik analizleri sonucunda Cronbach alfa güvenirlik katsayısı 0,67 olan üç faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Araştırma sonuçları ışığında önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

öz-yeterlik, fen bilimleri, ölçek geliştirme, geçerlik, güvenirlik

Self-Efficacy Scale For Science: A Validity and Reliability Study

Self-efficacy, which is defined as people's judgments about their ability to organize and exhibit actions that will enable them to achieve a certain performance, is important in terms of achieving the objectives of the science course. The purpose of this research is to conduct the validity and reliability study of the self-efficacy scale developed for the science course. The research was carried out based on the survey design of the quantitative research method. The sample of the study consisted of 628 students from different education levels studying in four different secondary schools in the Melikgazi district of Kayseri province. In order to ensure the content validity of the applied self-efficacy scale, a pool of questions based on the literature was created, draft scale items were determined and expert control was provided. The reliability coefficients of the scale factors developed with the criterion study were interpreted and the validity of the criterion was checked. Exploratory and confirmatory factor analyzes were performed to ensure construct validity. As a result of the validity and reliability analysis, a three-factor structure with a Cronbach alpha reliability coefficient of 0.67 was obtained. Suggestions were made in the light of the research results.

Keywords:

Self-efficacy, science, scale development, validity, reliability,

PDF

___

Abak, A. (2003). Modeling the relationship between university students’ selected affective characteristics and their physics achievement. Unpublished Master thesis, METU, Ankara, Turkey.
Akbaş, A. ve Çelikkaleli, Ö. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının cinsiyet, öğrenim türü ve üniversitelerine göre incelenmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 98-110.
Akkoyunlu, B. ve Kurbanoğlu, S. (2003). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlığı ve bilgisayar öz-yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24, 1-10.
Akkoyunlu, B. ve Kurbanoğlu, S. (2004). Öğretmenlerin bilgi okuryazarlığı öz-yeterlik algıları üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 11-20.
Akkuş, A. (2020). Laboratuvar öz yeterlik ölçeği geliştirme çalışması. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 991-1014. https://doi.org/10.33711/yyuefd.800917
Aktamış, H., Kiremit, H. Ö. ve Kubilay, M. (2016). Öğrencilerin öz-yeterlik inançlarının fen başarılarına ve demografik özelliklerine göre incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 1-10. Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/aduefebder/issue/33910/375341
Aşkar, P. Ve Umay, A. (2001). İlköğretim matematik öğretmenliği öğrencilerinin bilgisayarla ilgili öz-yeterlik algısı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 1-8.
Bandura, A. (1986). Social foundations of thought and action: A social cognitive theory. Englewood Cliffs Prentice Hall.
Bandura, A. (1997). Current directions in self-efficacy research. Advance in Motivation and Achievement, 10, 1-49.
Bandura, A. (2010). Self‐efficacy. The Corsini encyclopedia of psychology, 1-3.
Batur, A., Yiğit, N. ve Baki, A. (2019). İstatistiksel okuryazarlık öz yeterlik ölçek geliştirme çalışması. Uluslararası Fen, Matematik, Girişimcilik ve Teknoloji Eğitimi Kongresi, 12-14 Nisan.
Berkant, H. G. ve Ekici, G. (2007). Sınıf öğretmeni adaylarının fen öğretiminde öğretmen öz-yeterlik inanç düzeyleri ile zeka türleri arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 113-132.
Bouffard-Bouchard, T. (1990). Influence of self-efficacy on performance in a cognitive task. Journal of Social Psychology, 130, 353-63.
Buldur, A. ve Alisinanoğlu, F. (2020). Okul öncesinde fen eğitimine yönelik öz yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Kastamonu Education Journal, 28(1), 512-520. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3704
Chin, C. (1995). Interpreters’ perceptions about the goals of the science museum in Taiwan. The Annual Meeting Of The National Association For Research In Science Teaching. April 22-25, San Francisco.
Cohen, B. H. ve Lea, R. B. (2004). Essentials of statistics for the social and behavioral sciences (Vol. 3). John Wiley & Sons.
Çakır, Ö., Kan, A. ve Sünbül, Ö. (2007). Öğretmenlik meslek bilgisi ve tezsiz yüksek lisans programlarının tutum ve öz-yeterlik açısından değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 36-47.
Çapa, Y, Çakıroğlu, J. ve Sarıkaya, H. (2005). The development and validation of a Turkish version of the teachers’ sense of efficacy scale. Education and Science, 30(137), 74-81.
Çapri, B. ve Kan, A. (2006). Öğretmen kişilerarası öz-yeterlik ölçeğinin Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 48-61.
Çepni, S., Bayrakçeken, S., Yılmaz, A., Semerci, Ç., Köse, E., Sezgin, F., Demircioğlu, F. ve Gündoğdu, K. (2012). Ölçme Değerlendirme. Pegem A yayıncılık, 5. Baskı, Editör: Emin Karip.
Ekici, G. (2006). Meslek lisesi öğretmenlerinin öğretmen öz-yeterlik inançları üzerine bir araştırma. Eurasian Journal of Educational Research, 24, 87-96.
Ekici, G. (2008). Sınıf yönetimi dersinin öğretmen adaylarının öğretmen öz-yeterlik algı düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 98-110.
Ekici, G. (2009). Biyoloji öz-yeterlik ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 111-124.
Ekinci, E. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin akademik öz-yeterlik düzeyleri ve akademik erteleme davranışlarının öğrenilmiş çaresizlik düzeylerini yordama gücü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Osman Paşa Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tokat.
Ekinci Vural, D. ve Hamurcu, H. (2008). Preschool teacher candidates’ self-efficacy beliefs regarding science Teaching lesson and opinions about science. Elementary Education Online, 7(2), 456-467.
Erden, E. (2007). Sınıf öğretmenlerinin fen öğretimi öz-yeterlik inançlarının öğrencilerin fen tutumları ve akademik başarıları üzerine etkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
Fraenkel, J. K. ve Wallen, N. E. (1996). How to design and evaluate research in education (third edition). New York: McGraw-Hill, Inc.
Güngör, H. ve Kan, A. (2020). Türkçe’yi yabancı dil olarak öğrenenlerin okuma öz yeterliklerinin belirlenmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. International Journal of Language Academy, 8(3), 49-62.
Hampton, N. Z. ve Mason, E. (2003). Learning disabilities, gender, sources of efficacy, self-efficacy beliefs, and academic achievement in high school students. Journal of School Psycology, 41, 101-112. https://doi.org/10.1016/S0022-4405(03)00028-1
Hazır Bıkmaz, F. (2002). Fen öğretiminde öz-yeterlik inancı ölçeği. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 1(2), 197-210.
Hızlıok, A. (2012). İlköğretim birinci kademe 4. sınıf fen ve teknoloji dersinde uygulanan bilimsel süreç becerileri temelli etkinliklerin öğrencilerin fen ve teknoloji öz-yeterliklerine ve akademik başarılarına etkisi, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi/Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Niğde.
Jackson, W. J. (2002). Enhancing self-efficacy and learning performance. The Journal of Experimental Education, 70, 243-254.
Jöreskog, K. G. ve Sörbom, D. (1993). LISREL 8: Structural equation modeling with the SIMPLIS command language. Scientific Software International.
Karabenick, A. S. ve Knapp, R. J. (1991). Relationship of academic help seeking to the use of learning strategies and other instrumental achievement behavior in college students. Journal of Educational Psychology, 83, 221-230.
Karahan, Ş. ve Uyanık Balat, G. (2011). Özel eğitim okullarında çalışan eğitimcilerin öz-yeterlik algılarının ve tükenmişlik düzeylerinin incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 1-14.
Kaptan, F. ve Korkmaz, H. (2001). İşbirliğine dayalı fen öğretiminin öğretmen adaylarının öz-yeterlik düzeylerine etkisi. V. Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Keleşoğlu, Ş. (2011). Öğrenme stilleri, akademik öz-yeterlik, seviye belirleme sınavı puanları ve öğrenci özellikleri değişkenlerinin lise 1. sınıf akademik başarısını yordama gücü üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Kelleci, Ö. ve Kulaksız, T. (2020). Dijital eğitsel oyun geliştirme öz-yeterlik ölçeğinin geliştirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3-29, https://doi.org/10.9779/pauefd.716426
Kıran, D. (2010). A study on sources abd consequences of elementary students’self-efficacy beliefs in science and technology course. Unpublished Master Thesis, Middle East Technical Unıversıty, Ankara.
Lent, R. W., Lopez F. G. ve Bieschke, K. J. (1991). Mathematics self-efficacy: Sources and relation to science-based career choice. Journal of Counseling Psychology, 38, 424-430.
Lodewyk, R. K. ve Winne, H. P. (2005). Relations among structure of learning tasks, achievement and changes in self-efficacy in secondary students. Journal of Educational Psychology, 97, 3-12.
Luszczynska, A. ve Schwarzer, R. (2005). "Sosyal kavramsal teori". M. Conner ve P. Norman (editörler). Sağlık davranışını tahmin etme (2. baskı. Rev. Baskı). Buckingham, İngiltere: Open University Press. s. 127–169.
Milner, R. H. ve Hoy, W. A. (2003). A case study of an African American teacher’s self-efficacy, stereotype threat, and persistence. Teaching and Teacher Education, 19, 263-276.
Multon, D. K., Brown, D. S. ve Lent, W. R. (1991). Relation of self-efficacy beliefs to academic outcomes: A meta-analytic investigation. Journal of Counseling Psychology, 38, 30-38.
Nacaroğlu, O., Bektaş, O. ve Kızkapan, O. (2020). Madde döngüleri ve çevre sorunları konusunda başarı testi geliştirme: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 28(1), 36-51. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3374
Özdamar K. (2004). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. Eskişehir: Kaan Kitabevi.
Pajares, F. (2003). Self-efficacy beliefs, motivation, and achievement in writing: A review of the literature. Reading and Writing Quarterly: Overcoming Learning Difficulties, 19, 139-158.
Pajares, F. ve Miller, D. M. (1994). Role of self-efficacy and self-concept beliefs in mathematical problem solving: A path analysis. Journal of Educational Psychology, 86, 193-203.
Pallant J. (2016). SPSS kullanma kılavuzu SPSS ile adım adım veri analizi. (S.Balcı ve B.Ahi, Çeviri). Ankara: Anı Yayıncılık.
Pietsch, J., Walker, R. ve Chapman, E. (2003). The relationship among selfconcept, self-efficacy and performance in mathematics during Secondary school. Journal of Educational Psychology, 95, 589-603.
Pintrich, R. P. (1999). The role of motivation in promoting and sustaining selfregulated learning. International Journal of Educational Research, 31, 459-470.
Pintrich, R. P. ve De Groot, V. E. (1990). Motivational and self-regulated learning components of classroom academic performance. Journal of Educational Psychology, 82, 133-140.
Randhawa, S. B., Beamer, E. J. ve Lundberg, I. (1993). Role of mathematics selfefficacy in the structural model of mathematics achievement. Journal of Educational Psychology, 85, 41-48.
Ryan, A. M. ve Pintrich, R. P. (1997). “Should I ask for help?” The role of motivation and attitudes in adolescents’ help seeking in math class. Journal of Educational Psychology, 89, 329-341. https://psycnet.apa.org/doi/10.1037/0022-0663.89.2.329
Saracaoğlu, A. S. ve Yenice, N. (2009). Investigating the self-efficacy beliefs of science and elementary teachers with respect to some variables. Journal of Theory and Practice in Education, 5(2), 244-260.
Schunk, H. D. (2003). Self-efficacy for reading and writing: Influence of modeling, goal setting, and self-evaluation. Reading & Writing Quarterly, 19, 159-172.
Şahin Taşkın, Ç. ve Hacıömeroğlu, G. (2007). Öğretmen öz-yeterlik inanç ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması ve sınıf öğretmeni adaylarının öz-yeterlik inançları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 63-75.
Teti, M. D., ve Gelfand, M. D. (1991). Behavioral competence among mothers of infants in the first year: The mediational role of maternal self-efficacy. Child Development, 62, 918-929.
Tatar, N., Yılmaz, E., Akpınar, E. ve Ergin, Ö. (2009). A study on developing a self efficacy scale towards science and technology. Eurasian Journal of Educational Research, 36, 263-280.
Tokiçin, U. B., Kurnaz, M. A. ve Yüzbaşıoğlu, M. K. (2020). Farklı gösterimler hakkında öz-yeterlik inanç ölçeği geliştirme çalışması. Kırklareli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 1-19.
Türk, Ö. (2008). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin öz yeterlikleri ve mesleki doyumlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Wolters, C. A. ve Pintrich, P. R. (1998). Contextual differences in student motivation and self-regulated Learning in Mathematics, English, and Social Classroom. Instructional Science, 26, 27-47.
Woo, T. N. (1999). Relationship between self-efficacy in biology and academic achie16. vement and its effects in parallel discussion. Master’s Thesis. National Taiwan Normal University.
Yabaş, D. (2008). Farklılaştırılmış öğretim tasarımının öğrencilerin öz-yeterlik algıları, bilişüstü becerileri ve akademik başarılarına etkisinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Yaman, S. (2016). Adapting of science learning self-efficacy belief scale for middle school students: Validity and reliability study. İnönü University Journal of the Faculty of Education, 17(2), 123-140. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/262447
Yaman, S., Cansüngü Koray, Ö. ve Altunçekiç, A. (2004). Fen bilgisi öğretmen adaylarının öz-yeterlik inanç düzeylerinin incelenmesi üzerine bir araştırma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 355-366.
Yaman, S. ve Yalçın, N. (2005). Fen eğitiminde probleme dayalı öğrenme yaklaşımının problem çözme ve özyeterlik inanç düzeylerinin gelişimine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 229-236.
Yeşilyaprak, B. (2002). Gelişim ve öğrenme psikolojisi. Pegem Akademi Yayıncılık, Ankara.
Zimmerman, B. J. (2000). Self-efficacy: An essential motive to learn. Comtemporary Educational Psycology, 25, 82-91. https://doi.org/10.1006/ceps.1999.1016