BİR MENSUR HİKÂYE KÜLLİYATI: EL-FEREC BA’DE’Ş-ŞİDDE

Çalışmada ele alınacak olan El-Ferec Ba’de’ş-Şidde “sıkıntıdan sonra feraha erme” konusu bağlamında oluşturulan, daima mutlu sonla biten ve ahlaki mesajları barındıran hikâyeler bütününün adıdır. Bu hikâyeler ile insanlara karşılaşılan sıkıntı, dert, bela ve zorluklar karşısında dirayetli olma, Allah’a güvenme, ümidinin kaybetmeme gibi mesajların verilmesi esas alınmıştır. Bu çalışmada, Ömer El-Halebî tarafından Farsçadan Türkçeye tercüme yoluyla kaleme alınan El-Ferec Ba’de’ş-Şidde isimli külliyatın çeviri yazısı yapılmış ve eserin temel yapısı, çerçeve hikâyeleri, hikâyelerin konusu ve olay örgüsü, zamanı, mekânı, şahıs kadrosu, dil ve anlatım özellikleri incelenmiş ve incelenen hikâyelerin sınıflandırılması yapılarak klasik edebiyat mensur hikâyecilik geleneği içindeki yeri ve önemi tespit edilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi olarak yapılandırılan araştırma verileri, 15. yüzyılda meydana getirilen El-Ferec Ba’de’ş-Şidde adlı eserin Paris Milli Kütüphane (Bibliothèque Nationale) Ancien Fonds. 383 nolu nüshasından elde edilmiştir. Verilerin analizinde betimsel analiz tekniğinden yararlanılmıştır. Sonuç olarak; El-Ferec Ba’de’ş-Şidde Paris Nüshası’nda temel yapının 13 çerçeve hikâye kapsamında 168 mensur hikâyeden oluştuğu, eserin konusunun; kederden, darlıktan sonra gelen sevinç olduğu tespit edilmiştir. Hikâyelerin mekânının, bilinen şehir, bölge ve ülkeler dışında bilinmeyen yerler olduğu; hikâyelerin şahıs kadrosunun toplumun her kesiminden insandan, olağanüstü varlıklardan oluştuğu saptanmıştır. Eserin dil ve üslup özelliklerinin ise 15. yüzyıl Anadolu Türkçesi niteliklerini barındırdığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Mensur Hikâye, Çerçeve Hikâye, El-Ferec Bade'ş-Şidde, Paris Nüshası, Mehmed bin Ömer El-Halebî

A PROSE STORY COLLECTİON: AL-FARAJ BA’D AL-SHIDDAH

Al-Faraj ba’d al-shıddah, which will be discussed in the study, is the name of the whole of the stories created in the context of the subject of “recovery after hardship”, always ending happily and containing moral messages. These stories are based on giving messages such as being resilient in the face of troubles, troubles, troubles and difficulties, trusting in God, and not losing hope. In this study, the translation of the corpus named Al-Faraj ba’d al-shıddah, which was written by Ömer El-Halebî from Persian to Turkish, was translated and the basic structure, frame stories, the subject and plot of the stories, time, place, characters, language, and narrative features were examined. By classifying the analyzed stories, their place and importance in the tradition of prose storytelling in classical literature were tried to be determined. The research data structured as document analysis, one of the qualitative research methods, is obtained from the work named Al-Faraj ba’d al-shıddah, which was created in the 15th century, in the Paris National Library (Bibliothèque Nationale) Ancien Fonds. It was obtained from copy no. 383. Descriptive analysis technique was used in the analysis of the data. As a result; In the Paris Copy of Al-Faraj ba’d al-shıddah, it was determined that the basic structure consisted of 168 prose stories within the scope of 13 frame stories. The subject of the work; is the joy that comes after sorrow and hardship. It has been seen that the places of the stories are unknown places other than known cities, regions, and countries, and the characters of the stories are composed of people from all parts of the society and extraordinary beings. It has been seen that the language and stylistic features contain the features of 15th century Anatolian Turkish.

Keywords:

Prose Story, Frame Narrative, Al-Faraj Ba’d Al-Shıddah, Paris Copy, Mehmed bin Ömer El-Halebî,

PDF

___

Acar, E. (2007). Muhammed bin Ömer el-Halebî’nin menâkıb-ı imâm-ı a‘zam tercümesi (1-73 Varak) (Gramer İnceleme-Metin-Dizin-Tıpkıbasım). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Adalar Subaşı, D. (2016). Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında El-Ferec Ba’de’ş-Şidde hikâyeleri. Turkish Studies, 11(4), 1-18.
Akyol, A. (2008). Ferec Ba’de’ş-Şidde (‘Abdulaziz Cevherî, Fazlullah, Bennâ Hikâyeleri), giriş, dilbilgisi, metin, dizin. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Alkayış, M. F., & Doğan, A. T. (2011). El-Ferec Ba’de’ş-Şidde’de geçen deyimler. Turkish Studies, 6/3, 461-487.
Alparslan, S. (2016). El-Ferec Ba’de’ş-Şidde-Paris nüshası (inceleme-metin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Apık, T. (2013). Ferec Ba’de’ş-Şidde’nin Budapeşte Nüshasının dizini ve sözlüğü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Beaumont, D. (1998). In the Second Degree: fictional technique in at-Tanûkhî’s Al Faraj ba’dash-shidda, Arabic and Middle Eastern Literatures, 1(2), 125-139.
Çetin, N. (2005). Roman çözümleme yöntemi. Öncü Kitap Yayınları.
Deveci, M. (2007). Ferec Ba’de’ş-Şidde (1b-54a), metin, gramer, sözlük. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Doğan, A. T. (2011). El-Ferec Ba’de’ş-Şidde’de Birleşik Fiiller. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Ebi’d-Dünyâ İbrahim b. Ali. Kitabu’l-Ferec Ba’de’ş-Şidde, Yazma Nüshası, tarihsiz.
Ebû Huzeyfe ‘Abdullah b. ‘Âliye (1988). Kitâbu’l-Ferec ba’de’ş-Şidde li imâmi’l-hâfız ebî Abdullah b. Ebî’d-Dünyâ el Kureşî. Dâru’r-reyyân li’t-turâs, et-tab’atu’s-sâniye.
El-Ferec Ba’de’ş-Şidde, Paris Milli Kütüphane (Bibliothèque Nationale), Ancien Fonds, Numara 383, tarihsiz.
Irwin, D. B. (1995). What’s in a frame? The medieval textualization of traditional storytelling. Oral Tradition, 10/1, 27-53.
Gökyay, O. Ş., & Özen, Ş. (2005). Molla Lutfi, TDV İslam Ansiklopedisi (c.30, 255-258). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Gündüzöz, S. (2013). Ebû Alî et-Tenûhî, TDV İslam Ansiklopedisi (c.40, 470-471). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Kâtip Çelebi. (1971). Keşf el-Zunûn. (c. 2). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Kavruk, H., Çaldak, S., & Yoldaş, K. (2000). El-ferec Ba’de’ş-Şidde I, Kubbealtı Yayıncılık.
Kavruk, H., & Pala. İ. (1994). Hikâye, TDV İslam Ansiklopedisi (c.7, 491-493). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Kurgan, Ş. (1945). Osmanlı devrinde mensur hikâyeciliğimize ait bir eser. TDK Belleten, 3 (4-5), 353-382.
Nabilo, A. R., & Âbâdî, F. N. (1989). Tahlîlî ‘anâsırı dâstânî el-Ferec Fa’de’ş-Şidde, Peşveheşnâme-i Zebânu edebi fârisi, (4), 109-132.
Önder, Ç. (2002). Ortak bir geçmişin son yadigârı Edirne büyük sinagogu. Toplumsal Tarih, (98), 22-27. Seyidoğlu, B., & Yavuz, O. (1990). Güçlükten kolaylığa kederden sevince seçme hikâyeler. Kültür Bakanlığı Yayınları.
Seyidoğlu, B., & Yavuz, O. (2012). Ferec Ba’de’ş-Şidde hikâyeleri güçlükten kolaylığa kederden sevince. Büyüyenay Yayınları.
Uygur, S. (2005). Türlerarası ilişkiler açısından ziya Osman Saba’nın şiir ve öyküleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yavuz, O. (1994). Ferec Ba‘de’ş-Şidde’den iki hikâye üzerine bir gramer denemesi. Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Edebiyat Dergisi, 9-10, 289-335.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemi. Seçkin Yayıncılık.
Yıldız, Ç. (2011). El-Ferec Ba’de’ş-Şidde’de motif incelemesi (ilk yirmi hikâye). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.