15 TEMMUZ SONRASINDA DİNÎ CEMAATLERE YÖNELİK ARTAN GÜVENSİZLİĞE İLİŞKİN SOSYOLOJİK BİR DEĞERLENDİRME (Araştırma Makalesi / Research Article)

Bu çalışmada, Türk toplumuna özgü sivil toplumun önemli bir unsuru olarak kabul edilebilecek olan dinî cemaatlerin, 15 Temmuz sonrasında toplumsal algı açısından geçirdiği dönüşümün tarihsel ve sosyolojik temellerine ilişkin kamusal alan kavramı etrafında bir analiz yapılmıştır. Bu amaçla öncelikle, cemaat kavramı kuramsal tartışmalar açısından ele alınmış ve ardından kamusal alanla ilişkisi bağlamında incelenmiştir. Richard Sennett’in “yıkıcı Gemeinschaft (cemaat)” kavramı özellikle Fetullahçı Terör Örgütü’nün (FETÖ) kamusal alanda örgütlenişi konusunda kullanışlı bir kavram olarak değerlendirilmiştir. FETÖ üzerinden diğer dinî cemaatlere tahvil edilen olumsuz algıya ilişkin saha çalışmalarından elde edilen verilere dayanarak, söz konusu durumun Türk toplumu açısından barındırdığı riskler ve yönelimler, kamusal alandaki Batıcı/seküler modernleşmeci paradigma ile muhafazakâr modernleşmeci paradigma arasındaki geçmişten günümüze süren gerilimler ekseninde anlamlandırılmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, dinî cemaatlerin kamusal alan konusunda 15 Temmuz sonrasında yaşaması muhtemel bazı kısıtlanma risklerinin, özellikle dindar/muhafazakâr kesimler açısından bireyleşmeye bağlı olarak ahlâki rölâtivizm, “çoğulcu anlam krizi” ve küresel çağa/düzene denetimsiz bir entegrasyon sürecini beraberinde getirdiği yönünde bir çıkarım yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Kamusal Alan, Cemaat, Dinî Cemaatler, Ahlakî Rölativizm, Anlam Krizi

A SOCIOLOGICAL REVIEW ON THE INCREASING MISTRUST TOWARDS THE RELIGIOUS COMMUNITIES AFTER JULY 15TH

In this study, the historical and sociological bases of the transformation of the social perception after the July 15th coup attempt towards religious communities -which can be accepted as crucial element of the Turkish civil society in its own authenticity- have been analyzed in terms of the concept of “public sphere. In accordance with this purpose, first of all the concept of community reviewed in terms of theoretical discussions and its relations with the public sphere. The concept of “destructive Gemeinschaft (community)” has been revisited as a useful term especially in the context of the rising of Fetullahist (or Gulenist) Terrorist Organization (FETO) in the public sphere. On the basis of the data derived from the field studies on negatively changed perception towards religious communities because of FETO, the social risks and the tendencies of the current situation have been tried to be interpreted in terms of the continuing tensions between the Westernist/secular and conservative modernization paradigms in the public sphere. As a result, this study concludes that after the July 15th, some potential risks of restriction of the religious communities from the public sphere can bring about the moral relativism, “pluralist crisis of meaning” and an uncontrolled integration into the global age/order especially for the religious/conservative categories of the population depending on increasing individualism.

Keywords:

Public Sphere, Community, Religious Communities, Moral Relativism, Crisis of Meaning,

PDF

___

Bauman, Zygmunt (2017), Cemaatler: Güvenli Olmayan Bir Dünyada Güvenlik Arayışı, (2. Baskı), (Çeviri: Nurdan Soysal), İstanbul: Say Yayınları.
Bayraklı, Enes, Boyraz, Hacı Mehmet ve Güngörmez, Oğuz (2018), FETÖ'nün Birleşik Krallık Yapılanması, İstanbul: SETA.
Berger, Peter Ludwig (2005), Kutsal Şemsiye: Dinin Sosyolojik Teorisinin Ana Unsurları (3. Baskı), (Çeviri: Ali Coşkun), İstanbul: Rağbet Yayınları.
Berger, Peter Ludwig ve Luckmann, Thomas (2016), Modernite, Çoğulculuk ve Anlam Krizi: Modern İnsanın Yönelimi, (2. Baskı), (Çeviri: Mustafa Derviş Dereli), Ankara: Heretik Yayınları.
Berger, Peter Ludwig ve Zijderveld, Anton C. (2018), Şüpheye Övgü: Fanatikleşmeden İnançlarımızı Nasıl İfade Edebiliriz?, (1. Baskı), (Çeviri: Kadir Canatan, Raşit Bal & Hasan Yar), İstanbul: Açılım Kitap.
Cuff, E. C., Sharrock, W. W. & Francis, D. W. (2015). Sosyolojide Perspektifler. (Ümit Tatlıcan, Çev.), İstanbul: Say Yayınları.
Çakı, Fahri (2018), Türkiye’de 15 Temmuz’un Toplumsal Etkileri ve Ona Yol Açan Faktörler Üzerine Düşünceler, Akademik İncelemeler Dergisi, 13(1), 91-124.
Delanty, Gerard (2015), Bir Kavramın Anatomisi Topluluk, (1. Baskı), (Çeviri: F. Bilge Atay), İstanbul: Everest Yayınları.
Din İşleri Yüksek Kurulu (2017). Kendi Dilinden FETÖ. Diyanet İşleri Başkanlığı, Ankara.
Göçmen, İpek (2011), Muhafazakârlık, Neoliberalizm ve Sosyal Politika: Türkiye’de Din Temelli Sosyal Yardım Organizasyonları, Doğu Batı Dergisi (58), 115-143.
Göle, Nilüfer (2000), İslam’ın Yeni Kamusal Yüzleri Bir Atölye Çalışması, (2. Baskı), İstanbul: Metis Yayınları.
Habermas, Jürgen (2017), Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (14. Baskı), (Çeviri: Tanıl Bora & Mithat Sancar), İstanbul: İletişim Yayınları.
Kulat, Mehmet Ali (2017), Türkiye’de Toplumun Dine ve Dini Değerlere Bakışı, MAK Danışmanlık, Ankara.
Mollaer, Fırat (2011), Klasik Muhafazakârlıktan Tekno-Muhafazakârlığa: Tanım Sorunları, Temeller ve Değişmeler. Doğu Batı Dergisi(58), 59-71.
Öğün, Süleyman Seyfi (2011), Lümpen Muhafazakârlık Üzerine, Doğu Batı Dergisi(58), 11-24.
Özel, İsmet (2008), Üç Mesele: Teknik-Medeniyet-Yabancılaşma, İstanbul: Şule Yayınları.
Özyurt, Cevat (2017), Küreselleşme Sürecinde Kimlik ve Farklılaşma, (2. Baskı), İstanbul: Açılım Kitap.
Sarıbay, Ali Yaşar (1998), “Küreselleşme, Postmodern Uluslaşma ve İslam”, (Ed.) F. Keyman & A. Y. Sarıbay, Küreselleşme, Sivil Toplum ve İslam, (s. 14-33), İstanbul: Vadi Yayınları.
Sarıkaya, M. Saffet (1998), Cumhuriyet Dönemi Türkiye’sinde Dini Tarikat Ve Cemaatlerin Toplumdaki Yeri. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi(3), 93-102.
Sennett, Richard (2010), Kamusal İnsanın Çöküşü (3. Baskı), (Çeviri: Serpil Durak & Abdullah Yılmaz), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Ünay, Sadık ve Dilek, Şerif (2017), Birinci Yılında 15 Temmuz: Bir Ekonomi Politik Analizi. İstanbul:SETA.
Yelken, Ramazan (1999), Cemaatin Dönüşümü, ( 1. Baskı), İstanbul: Vadi Yayınları.
Yelken, Ramazan (2017), Türk Toplumunda Cemaat Algısı ve Cemaatlerin Sivilleşme Sorunları Konferansı, Çankırı.
Yerlikaya, Turgay (2017), Batı Kamuoyunda FETÖ: Algılar, Manipülasyonlar ve Mücadele Biçimleri. İstanbul: SETA.
Yıldırım, Ali ve Şimşek, Hasan (2011), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, (8. Baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, Ercan (2016), Neoliberal İslamcılık 1980-2015 İslamcıların Dünya Sistemine Entegrasyonu, (3. Baskı), İstanbul: Pınar Yayınları.