Sosyolojik Bir Olgu Olarak Değer

Değerler pozitivist anlayışın etkisinde uzun yıllar salt bireysel gerçekliği ifade ettiği ve öznel bir karaktere sahip olduğu gerekçesi ile sosyolojik incelemelerin kapsamı dışında tutuldu. Fakat son yıllarda "değer" konusu sosyolojinin temel inceleme alanı içine girdi. Bilindiği gibi toplumsal yapıyı oluşturan temel toplumsal kurumların tümü kendine ait değerler içermektedir. Ayrıca bir toplumdaki değerlerin kaynağı kişinin dışındadır ve kişi bunları kontrol edemez. Bir toplumdaki bireyler çeşitli ideallere, inançlara sahip olmasalardı o toplumda çeşitli normların oluşması da mümkün olamayacaktı. Bunun yanında değerler, hiçbir zaman kendi başlarına bir bilişsel kategori oluşturmazlar ve bunlar başka alanlardaki değerlerle ilişkilidirler. Çoğu kez de değerler kişilerin davranışlarında birer bağımsız değişken rolü oynarlar. Bir fakire yardım eden kişinin durumuna baktığımızda, kişi bunu sadece dinî bir görev olarak yapmayabilir. Aynı zamanda bu davranış o kişinin insanî değerleri konusunda da bize bilgi verir. Makalede değer kavramı, sosyoloji literatürü temelinden hareketle, yaklaşımlar ve süreç içerisinde geçirdiği dönemeçler tanıtılıp değerlendirilerek ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Değer, Toplumsal Değer, Değer Değişimi, Değer Çatışması, Toplumsal Rol

The Sociological Relevance of Values

For a long time values have been neglected under the influence of a positivist perception understanding, as something that solely expresses an individual reality, and that is of a subjective nature. But recently in sociological literature values have been focused on. It is well-known that all social structures are composed of fundamental social institutions that involves several values. Furthermore, individuals cannot control the sources of social values that are external to them. If the individuals in a society do not own several ideals and beliefs, the constitution of norms also becomes impossible. Moreover, the values never constitute a cognitive category by themselves, since they are related to values in other spheres. For the most part, values fullfill the role of independent variable in personal behaviors. In the case of a person who helping the poor, for example such action may not be motivated just by a feeling of religious duty. The study of such a behavior can also give us a map of the functioning of the sets of values.

Keywords:

Value, Social Value, Value Change, Value Conflict, Social Role.,

PDF

___

Aktay, Y. (1999). Türk dininin sosyolojik imkânı. İstanbul: İletişim Yayınları.

Allport, G.W. & Vernon, P. E. (1931). A Study of Values. Boston: Houghton Mifflin.

Bendix, R. (1962). Max Weber: An intellectual portrait. New York: Anchor Books.

Braithwaite, V. A., & Law, H. G. (1985). Structure of human values: Testing the adequacy of the Rokeach Value Survey. Journal of Personality and Social Psychology, 49 (1), 250-263.

Campbell, E. Q. (1964). The internalization of moral norms. Sociometry, 27 (4), 391-412.

Durkheim, E. (1992). İntihar: Toplumbilimsel bir inceleme (çev. Ö. Ozankaya). Ankara: İmge Yay. (Le Suicide: Étude de sociologie . Paris: Alcan. 1897).

Fichter, J. (1990). Sosyoloji nedir? (çev. N. Çelebi). Konya: Toplum Yay.

Flanagan, S. C. (1979). Value change and partisan change in Japan: The silent revolution revisited. In Comparative Politics, 11, pp. 253-278.

Flanagan, S. C. (1982). Changing values in advenced industrial societies. Comparative Political Studies, 15, pp. 403-444.

Giddens, A. (1990). Pozitivizm ve eleştiricileri (çev. L. Köker). İçinde Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, T. Bottomore & R. Nisbet (ed.). (Türkçe ed. Mete Tunçay ve Aydın Uğur). Ankara: V Yay.

Gökçe, O. (1994). Türk gençliğinin sosyal ve ahlâkî değerleri. Ata Dergisi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yay.

Güngör, E. (1998). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar. İstanbul: Ötüken Yay.

Inglehart, R. F. (1976). Changing values and attitudes toward military service among the American public. In The Social Psychology of Military Service (N. Goldman, & D. Segal; pp.255-280) Beverly Hils: Sage.

Inglehart, R. F. (1977). The silent revolution: Changing values and political styles among Western publics. Princeton: Princeton University Press.

Inglehart, R. F. (1997). Modernization and Postmodernization: Cultural, Economic and Political Change in 43 Societies. Princeton: Princeton University Pres.

Inglehart, R. F. (January, 1982). Changing values in Japan and the West. Comparative Political Studies, 14 (4). 445-480.

Inglehart, R. F., Barnes, S. H., Kaase, M., et al.) (1979). Political Action: Mass Participation in Five Western Democracies. Beverly Hills: Sage.

Katz, D. (1960). The functional approach to the study of attitudes. Public Opinion Quarterly. 24. pp. 163-204.

Kilby, R. W. (1993). The study of human values. Lanham, MD: University Press of America.

Kluckhohn, C. (1951). Values and value orientation in the theory of action. In T. Parsons & E. Shields (Eds.). Toward a general theory of action. Cambridge, MA: Harvard University Pres.

Landes, D. S. (1995). Kapitalizmin Doğuşu (çev: S. E. Gündüz). İstanbul: İnsan Yay.

Özlem, D. (1998). Doğa bilimleri ve sosyal bilimler ayrımının dünü ve bugünü üzerine. Toplum ve Bilim, 76. ss. 7-39.

Özlem, D. (2002). Değerler sorununda nesnelcilik/mutlakçılık ve öznelcilik/rölativizm tartışması üzerine. İçinde Bilgi ve Değer: Bilgi ve Değer Sempozyumu Bildirileri (Ed. fiahabettin Yalçın, ss. 282-312). Ankara: Vadi Yayınları.

Pepper, S. C. (1958). The sources of value. Cambridge: University of California Press.

Perry, R. B. (1926). General theory of value. Cambridge, Mass: University of California Press.

Perry, R. B. (1954). Realms of value. Cambridge: Mass.

Rokeach, M. (1968). Beliefs, attitudes, and values: A theory of organization and change. San Francisco: Jossey-Bass.

Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: The Free Press.

Rokeach, M. (1979). Some unresolved issues in theories of beliefs, attitudes and values. In H. E. Howe, Jr., & M. M. Page (Eds.), Nebraska Symposium on Motivation (Vol. 27). Lincoln: University of Nebraska Press.

Schroeder, R. (1991). Max Weber ve kültür sosyolojisi. (çev. M. Küçük). Ankara: Bilim ve Sanat Yay.

Schwartz, S. (1992). Universals in the content and structure of values: Theoretical advances and empirical tests in 20 countries. In Advances in experimental social psychology (M.P. Zanna, Ed.; vol 25, pp. 1-65), San Diego: Academic Press.

Schwartz, S. H. & Bilsky, W. (1990). Toward a theory of the universal content and structure of values: Extensions and cross cultural replications. Journal of Personality and Social Psychology, 58 (5), pp. 878-891.

Schwartz, S., & Bilsky, W. (1987). Towards a universal psychological structure of human values. Journal of Personality and Social Psychology, 53 (3), p. 550-562.

Şerif, M. (1985). Sosyal kuralların psikolojisi (çev: İ. Sandıkçıoğlu). İstanbul: Alan Yay.

Theodorson, G. A., & Theodorson, A. (1979). A modern dictionary of sociology. New York: Barnes & Noble.

Weber, M. (1985). Protestan ahlâkı ve kapitalizmin ruhu (Çev: Z. Aruoba). İstanbul: Hil Yay. (Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus, 1904/1905).

Williams, R. M. (1968). Values. İçinde International Encylopedia of the Social Sciences, E. Sills (Ed.) New York: MacMillan.