KARİKATÜRLERDEKİ BAŞÖRTÜLÜ FİGÜRLERİN GÖSTERGEBİLİMSEL ANALİZİ: PENGUEN DERGİSİ ÖRNEĞİ

Popüler kültür ürünü olan karikatürler toplumsal alanda kod biçim üretme mekanizmalarından biri olarak işlev görmektedir. Karikatürler, mizahi öğeler taşımakla birlikte kalıp yargılar oluşturmakta veya oluşan yargıları pekiştirmektedir. Bu çalışmanın amacı Barthes’in göstergebilimsel çözümleme biçiminden yararlanarak popüler karikatürde başörtülü figürasyonların nasıl resmedildiğini ve hangi örtük işlevler taşıdığını göstermektir. Çalışmada popüler karikatür anlayışını temsil eden haftalık mizah dergisi Penguen dört ay süresince incelenmiştir. İncelenen dönem, sosyo-politik olarak başörtüsü-türban tartışmalarının gündem konusu olmadığı zaman dilimine tekabül etmektedir. Gündelik hayat pratiklerini konu alan sıradan göstergelerin sıradan bir zaman diliminde incelenmesi, tipolojileri besleyen gömülü ideolojik tutumların varlığını ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Karikatür, başörtüsü, örtük işlev, göstergebilim.

-

Semiological Anaysis of Headscarved Figures in the Caricatures: Case of Penguin Magazine Caricature as a production of popular culture is one of the mechanisms that creates code forms in the social life and constructs stereotypes or consolidates constructed images. The purpose of this study is to demonstrate how the headscarved women are figured out in the caricatures and also to analyze the latent functions of these figurations through the view of Barthes’ semiological concepts. Methodologically, Penguin as a weekly humour magazine is examined during four months and in the ∗ * Arş. Gör. Dr., İstanbul Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, Din Sosyolojisi Ana Bilim Dalı.

Keywords:

-,

PDF

___

Arsel İlhan, Toplumsal Geriliklerimizin Sorumluları Din Adamları, İstanbul, Kaynak yayınları, 1995.
Aydoğan Özer, Penguen Dergisi, 22 Kasım 2012, s.9.
Aydoğan Özer, Penguen Dergisi, 27 Aralık 2012, s.9.
Barthes Roland, Göstergebilimsel Serüven, Çev. Mehmet Rifat-‐‑Sema Rifat, İstanbul, YKY, 2012.
Boyacıoğlu Hayati, “Mizahın Gençliği Keşfi”. Eğitim, Popüler Kültür ve Gençlik, Özel Sayı, Yıl:5, Sayı:57, Kasım 2004, s.284.
Bursalı Orhan, Türban Kadın Sorunu mu Erkek Sorunu mu?, İstanbul, Cumhuriyet Kitapları, 2008.
Can Semra, Penguen Dergisi, 13 Aralık 2012, s.14.
Demir Kula N, “Kültürel Değişimlerin Reklâmlarda Kadın ve Erkek Rol-‐‑ Modellerine Yansıması”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:16, Sayı:1, 2006, s.285–304.
Demirkaya Yüksel, Çekmeköy’ün Sosyo-‐‑ekonomik Yapısı ve Kentsel Yaşam Kalitesi, İstanbul, Çekmeköy Belediye Başkanlığı, 2010.
Dokgöz Deniz, “Karikatür ve Popüler Karikatür Soruşturması”, Eğitim, Popüler Kültür ve Gençlik, Özel Sayı, Yıl:5, Sayı:57, Kasım 2004, s.264.
Erkman-‐‑Akerson Fatma, “Karikatür Yorumu: Art-‐‑alan ve Şifre Bilgisi”, Göstergebilim Tartışmaları, Haz. Esen Onat, Sercan Ö.Yıldırım, İstanbul, Multi-‐‑ lingual, 2001, s.15-‐‑25.
İrvan Süleyman, “Cartoon Crisis and Freedom of the Press”, Akdeniz İletişim Dergisi, Sayı:7 2007. s.1-‐‑18.
Jyllands-‐‑Posten Journal, 30 Eylül 2005.
Kandiyoti Deniz, “Ataerkil Örüntüler: Türk Toplumunda Erkek Ege-‐‑ menliğinin Çözümlenmesine Yönelik Notlar”, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, Haz. Şirin Tekeli, İstanbul, İletişim, 2010, s.327-‐‑340.
Kasapoğlu, Abdurrahman, “Kur’an’da “Gıybet” Olgusu: Bir Davranım Bozukluğu Olarak Dedikodu ve Korunma Yolları”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.11, No:2, 2006, s. 51-‐‑70.
Long H. Charles, “Popular Religion”. The Encyclopedia of Religion, Ed. by., Mircea Eliade,New York, Macmillan, 1987, pp.442-‐‑452.
Mardin Şerif, Din ve İdeoloji, İstanbul, İletişim, 2007.
Merton Robert, “The Unanticipated Consequences of Purposive Social Action”, American Sociological Review. Vol:1, Issue:6, December 1936, pp.894-‐‑904.
Merton Robert, Social Theory and Social Structure, New York, Free Press of Glencoe, 1957, pp.60-‐‑69.
Öncü Ayşe, “1990’larda Küresel Tüketim, Cinselliğin Sergilenmesi ve İs-‐‑ tanbul’un Kültürel Haritasının Yeniden Biçimlenmesi”, Kültür Fragmanları, Haz. Deniz Kandiyoti, Ayşe Saktanber, İstanbul, 2005, s.183-‐‑200.
Özdemir Esin (Haz.), “Avrupa Parlementosu’nda Karikatür Krizi Çerçe-‐‑ vesinde Kabul Edilen Ortak Karar Tasarısına İlişkin Not”, TOBB, Şubat 2006, (Çevrimiçi) http://abm.tobb.org.tr/raporlaryayinlar/AP_KARAR_INTERNET.pdf , 3 Ağus-‐‑ tos 2013.
Özer Atilla, “Karikatür ve Popüler Kültür Soruşturması”, Eğitim, Popüler Kültür ve Gençlik, Özel Sayı, Yıl:5, Sayı:57, Kasım 2004, s.259.
Özer Atilla, “Karikatür, Popüler Kültür ve Popüler Karikatür”, Eğitim, Popüler Kültür ve Gençlik, Özel Sayı, Yıl:5, Sayı:57, Kasım 2004, s. 246-‐‑249.
Rushdie Salman, The Satanic Verses, United States of America, Penguin Group, 1989.
Saktanber Ayşe, “Türkiye’de Medyada Kadın: Serbest Müsait Kadın ve İyi Eş Fedakâr Anne”, Haz. Şirin Tekeli, 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar, İstanbul, İletişim, 2010, s. 187-‐‑207.
Satar Barış, Penguen Dergisi, 27 Aralık 2012, s.8.
Satıcı Mustafa, Penguen Dergisi, 29 Kasım 2012, s.11. Satıcı Mustafa, Penguen Dergisi, 6 Eylül 2012, s.11.
Şenyapılı Önder, Karikatür, Ankara, Metu Press, 2003.
Toprak Binnaz, Değişen Türkiye’de Din, Toplum ve Siyaset, TESEV, Aralık 2006.
Turan Mehmet Oğulcan, “Gazetelerde Yayınlanan Siyasi Karikatürlerin Göstergebilimsel Çözümlemesi: 2011 Genel Seçimleri Örneği”, Selçuk Üniversite-‐‑ si İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Cilt:7, Sayı:2, Ocak 2012, s.122.
Uslu Abdülkadir, “Karikatür ve Popüler Kültür Soruşturması”, Eğitim, Popüler Kültür ve Gençlik, Özel Sayı, Yıl:5, Sayı:57, Kasım 2004, s.256.
Yaşaroğlu Erdil, “Karikatür ve Popüler Kültür Soruşturması”, Eğitim, Popüler Kültür ve Gençlik, Özel Sayı, Yıl:5, Sayı:57, Kasım 2004, s.265.
Yaşaroğlu Erdil, Penguen Dergisi, 13 Eylül 2012, s.18.
Yılmaz Serkan, Penguen Dergisi, 20 Aralık 2012, s.10.
Yılmaz Serkan, Penguen Dergisi, 11 Ekim 2012, s.2.
Yılmaz Serkan, Penguen Dergisi, 13 Aralık 2012, s.12.