DİYARBAKIR’DA MİSYONERLİK FAALİYETLERİNİN TARİHİ

Diyarbakır ve çevresi hem coğrafi hem de stratejik öneme sahip bir bölgedir. Burada geçmişte olduğu gibi günümüzde de misyoner faaliyetler aktif bir şekilde devam etmektedir. Önce Katolik sonra Protestan misyonerler şehirde çalışmalar yapmıştır. Günümüzde ise Evanjelik Hıristiyanlar, faaliyet göstermektedir. Bu bölge, Evanjelik Hıristiyanların ve Yahudilerin kutsal kabul ettiği “vaat edilmiş” topraklar olan Dicle-Fırat havzası içerisinde yer almaktadır. Bu sebeple Diyarbakır, Evanjelik misyonerlerin Türkiye’de yürüttükleri misyonerlik faaliyetleri içerisinde her zaman daha önemli bir merkez konumundadır. Söz konusu bölgede yaşayan başta alevi ve kürt vatandaşlarımız olmak üzere Hıristiyan azınlıklar misyoner faaliyetlerin hedefindedir.

Anahtar Kelimeler:

Misyonerlik, Diyarbakır, Evanjelik Hıristiyanlar, Anglikan Kilisesi, Amerikan Board.

-

History of Missionary Activities in Diyarbakır Diyarbakır and its surrounding area is an important strategic region. As in the past, today missionary activities are in progress in the region. Firstly Roman Catholics and later Protestant missio-‐‑naries have worked in the city. In today, however, Evangelical Christians have been making their missionary works. This region is in the basin of Tigris-‐‑Euphrates which is believed as the holy “promi-‐‑sed lands” by the Evangelical Christians and Jews. Therefore, Diyarbakır is always an important center in Turkey for missionary activities of Evangelical missionaries. Christian minorities, Alawis and Kurds who live in the region are target of missionaries. Key Words: Mission, Diyarbakır, Evangelical Christians, Anglican Church, American Board. * Yrd. Doç. Dr., Bozok Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi, irresul@gmail.com.

Keywords:

-,

PDF

___

Açıkses, Erdal, Amerikalıların Harput’taki Misyonerlik Faaliyetleri, Türk Ta-‐‑ rih Kurumu Basımevi, Ankara 2003.
Albayrak, Kadir, Keldaniler ve Nasturiler, Vadi Yayınları, Ankara 1997. Anderson, Rufus, History of the Missions of the American Board of Commis-‐‑ sioners for Foreign Missions to the Oriental Churches, Volume I, Congregational Publishing Society, Boston 1872.
Atalay, Talip, “Diyarbakır ve Mardin’de Misyonerlik Faaliyetleri”, Dinler Tarihçileri Gözüyle Türkiye’de Misyonerlik, Dinler Tarihi Araştırmaları V, Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, Ankara 2005, (141–150).
Atiya, Aziz S., Doğu Hıristiyanlığı Tarihi, (Çev. Nurettin Hiçyılmaz), Doz Yayınları, İstanbul 2005.
Bali, Rıfat N. “Diyarbakır Yahudileri”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Haz. Ş. Beysanoğlu-‐‑M. S. Koz-‐‑E. N. İşli), YKY, İstanbul 1999, (367-‐‑389). Bayzan, Ali Rıza, Türkiye’de Amerikan Misyonerleri, Bilgi Yayınevi, Anka-‐‑ ra 2006.
Bayzan, Ali Rıza, Küresel Vaftiz, 3. Baskı, IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İs-‐‑ tanbul 2007.
Bıyık, Mustafa, Armagedon ve Tanrı Krallığı, Aziz Andaç Yayınları, Anka-‐‑ ra 2008.
Çatalbaş, Resul, “Jerry Mattix ile Misyonerlik ve Türkiye’deki Protestan-‐‑ lar Üzerine Bir Söyleşi”, C. 6, S. 11, Toplum Bilimleri Dergisi, Ankara Ocak-‐‑ Haziran, 2012, (231-‐‑240).
Çatalbaş, Resul, “Anglikan (İngiliz) misyoner teşkilatlar”, C. 2, S. 2, Bozok Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yozgat Haziran-‐‑Aralık 2012, (121-‐‑138).
Danacıoğlu, Esra, “Diyarbakır’da Amerikan Misyonerleri”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Haz. Ş. Beysanoğlu-‐‑M. S. Koz-‐‑E. N. İşli), YKY, İstanbul 1999, (165– 175).
Darkot, Besim, “Diyarbakır”, İslam Ansiklopedisi, C. 3, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1977.
Doğan, Cabir, “1843-‐‑1846 Nasturi Olayları ve Bedirhan Bey”, S. 22, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Isparta Aralık 2010, (1-‐‑18).
Eddy, David Brewer, What Next in Turkey; Glimpses of the American Bo-‐‑ ard’s Work in the Near East, The American Board, Boston 1913.
Göyünç, Nejat, “Diyarbakır”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), C. 9, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 1994.
Grant, Asahel, The Nestorians; The Lost Tribes, John Murray, London 1841.
Güngör, Ali İsra, Hıristiyanlıkta Evanjelik Hareket, Aziz Andaç Yayınları, Ankara 2005.
Kallek, Cengiz, “Badger, George Percy”, DİA, C. 4, TDV Yayınları, İstan-‐‑ bul 1991.
Kieser, Hans-‐‑Lukas, Nearest East: American Millennialism and Mission to the Middle East, Temple University Press, Pennsylvania 2010.
Korkusuz, M. Şefik, Seyahatnamelerde Diyarbakır, Kent Yayınları, İstanbul 200
Küçük, Abdurrahman, Misyonerlikten Diyaloğa Türkiye, Aziz Andaç Yayınları, Ankara 2008.
Mattix, Jerry, Son Günler, GDK, İstanbul 2012.
Mutlu, Şamil, Osmanlı Devleti’nde Misyoner Okulları, Gökkubbe Yayınları, İstanbul 2005.
Noel, E. W. C., Kürdistan 1919 (Binbaşı Noel’in Günlüğü), (Çev. Bülent Bi-‐‑ rer), Avesta, İstanbul 1999.
Öke, Mim Kemal, İngiltere’nin Güneydoğu Anadolu Siyaseti ve Binbaşı E. W. C. Noel’in Faaliyetleri (1919), Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını, Anka-‐‑ ra 1988.
Özcan, Azmi, “İngiltere’de Hilafet Tartışmaları (1873-‐‑1909)”, İslam Araştırmaları Dergisi, İstanbul 1998, (49-‐‑71).
Özdemir, Bülent, “Süryani Toplumunda Dinsel Farklılaşma ve Misyo-‐‑ nerlik Faaliyetleri”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır, (Ed. B. Yediyıldız-‐‑K. Tomenandal), C. 3, Diyarbakır Valiliği Yayınları, Ankara 2008, (687–704).
Parry, Oswald H., Six Months In A Syrian Monastery, Horace Cox, Lon-‐‑ don 1895.
Pınar, İlhan, “Gezginlerin Gözüyle Diyarbakır (1701-‐‑1924)”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Haz. Ş. Beysanoğlu-‐‑M. S. Koz-‐‑E. N. İşli), YKY, İstanbul 1999, (146-‐‑ 158).
Şimşek, Mehmet, “Diyarbakır ve Çevresindeki Süryanilere Yönelik Mis-‐‑ yonerlik Faaliyetleri”, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Diyarbakır, (Ed. B. Yediyıldız-‐‑K. Tomenandal), C. 3, Diyarbakır Valiliği Yayınları, Ankara 2008, (783–807).
Taşğın, Ahmet, “Süryani Kadim Ortodoks Kilisesinde Yenileşme Çaba-‐‑ ları: Deyru’l-‐‑Zafaran Manastırında Patriklik Matbaası”, Süryaniler ve Süryanilik, (Haz. Ahmet Taşğın-‐‑Eyyüp Tanrıverdi-‐‑Canan Seyfeli), IV. Kitap, Orient Yayınları, Ankara 2005, (1-‐‑26).
Tejirian, Eleanor Harvey-‐‑Reeva Spector Simon, Conflict, Conquest and Conversion, Columbia University Press, New York 2012.
Tezokur, M. Hadi, “Diyarbakır İncil Topluluğu ve Misyonerlik”, C. 20, S. 2, İslami Araştırmalar Dergisi, Ankara 2007, (192-‐‑205).
Yıldız, Hatip, “II. Abdülhamid Döneminde Diyarbakır Vilayeti’nde Açılan Yetimhaneler ve Vali Mehmed Halid Bey’in Vilayette Misyonerliği Ön-‐‑ leme Çabaları”, S. 14, Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, Di-‐‑ yarbakır Ocak 2010, (103-‐‑118).
Report of the American Board of Commissioners For Foreign Missions Presen-‐‑ ted At The Thirty-‐‑Fourth Annual Meeting, Held in the City of Rochester, New York, September 12-‐‑15, 1843, Printed For The Board, By Crocker and Brewster, Boston 1843.
http://diyarbakirkilisesi.com/yeni/tarihcemiz/ (01.03.2013).
http://www.joshuaproject.net/people-‐‑profile.php?peo3=12877&rog3=TU (21.02.2013).
Habertürk Gazetesi, “Diyarbakır’da Hıristiyan Derneği Kuruldu” 08 Ağustos 2011.